Ένας νοσoκομειακός θάλαμος με τέσσερα κρεββάτια μινιατούρες, τέσσερις κούκλες-ασθενείς. Οι κουκλοπαίκτριες ορατές, σε ρόλους γιατρών, νοσηλευτών, συνοδών. Μικρά στιγμιότυπα από την καθημερινότητά τους. Ασθενείς έρχονται, φεύγουν, οι ιστορίες τους περνάνε η μια δίπλα στην άλλη, χωρίς απαραίτητα να συναντιούνται.

Όσοι και όσες παρακολουθήσαμε τη νέα παράσταση της ομάδας κουκλοθέατρου Κέντρο Βάρους «Εφημερία», αποχωρήσαμε με βαθιά συγκίνηση και τρυφερότητα για τους πρωταγωνιστές-ίστριες της τρίτης ηλικίας. Ίσως γιατί είχε προηγηθεί η περίοδος της πανδημίας και το νοσοκομειακό περιβάλλον ήταν ακόμα έντονο στις ζωές μας. Γιατί ανακαλέσαμε τραυματικές μνήμες από νοσηλεία δικών μας ανθρώπων ή και εμάς των ίδιων και κωμικοτραγικές καταστάσεις του ΕΣΥ. Κυρίως όμως γιατί περίσσευε η τρυφερότητα των δημιουργών της παράστασης. 

Το νοσοκομείο δεν αδειάζει ποτέ. Η επιγραφή Εφημερεύει παραμένει φωτισμένη. Η παράσταση παίζεται σε δύο κλίμακες: Ό,τι αντιπροσωπεύει τον κόσμο του νοσοκομείου και των ανθρώπων του είναι σε φυσικό μέγεθος, δυσανάλογα μεγάλο προς τις κούκλες-ασθενείς, που έτσι μικροί, μικροσκοπικοί, φαντάζουν πιο ευάλωτοι, «εφήμεροι» και αναγκαστικά αφημένοι στα μεγάλα χέρια που τους εμψυχώνουν.

Ο κουκλοπαίκτης κινεί μια άψυχη κούκλα με πρόθεση να τη ζωντανέψει, και ο γιατρός με τη φροντίδα του προσπαθεί να κινητοποιήσει ένα ανήμπορο σώμα.

«Το νοσοκομείο είναι ένας ολόκληρος κόσμος από μόνος του, σταματημένος σ’ ένα δικό του χρόνο, απόλυτα χαρακτηριστικό και ιδιαίτερο. Το καταλαβαίνει κανείς αυτό  πολύ γρήγορα όταν βρεθεί εκεί. Θελήσαμε να μιλήσουμε γι’ αυτόν τον κόσμο με ό,τι περιέχει ως αίσθημα: πολλή τρυφερότητα  αλλά και παραλογισμό στις διαδικασίες του. Συγκινητικά φροντιστικό και συγχρόνως παγωμένο, συχνά κωμικοτραγικό. Τον πλησιάσαμε μέσα από μικρά στιγμιότυπα που  νιώσαμε ότι αντιπροσωπεύουν κοινές ιστορίες ανθρώπων της 3ης ηλικίας, κοινές ιστορίες ανθρώπων φοβισμένων και ευάλωτων απ’ την αρρώστια, ή ιστορίες ανθρώπων ολομόναχων που βρέθηκαν σ’ ένα νοσοκομείο γεμάτο από κόσμο που τρέχει διαρκώς. Αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε το νοσοκομείο από τη σκοπιά των ασθενών, έτσι όπως το βιώνουν εκείνοι που δε γνωρίζουν από ιατρική και νιώθουν τόσο μικροί μέσα σ’ αυτή τη διαδικασία» λέει η Κλειώ Κιούλπαλη στο tvxs για την παράσταση που θα παίζεται στο θέατρο Καλλιρρόης, Καλλιρρόης 10, Παρασκευή Σάββατο στις 21.00, Κυριακή στις 20.00. Έως τις 2 Απριλίου.

Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;

Οδηγώντας μια μέρα προς το σπίτι της συνεργάτιδάς μου Δήμητρας Κωνσταντινίδου, παρατηρούσα από το καθρεφτάκι την οδηγό του πίσω αυτοκινήτου, που φαινόταν να μιλάει όντας αποκεφαλισμένη, ενώ στην πραγματικότητα ένα χοντρό κόκκινο καλώδιο ακουστικού περνούσε  οριζόντια μπροστά απ’ τον λαιμό της. Συναντώντας τη Δήμητρα αργότερα, πιάσαμε κουβέντα για διάφορες αλλοπρόσαλλες εικόνες ανθρώπων που θα είχαν κουκλοθεατρικό ενδιαφέρον, αρχίσαμε συνειρμικά να θυμόμαστε εικόνες που μας είχαν σοκάρει σε νοσοκομεία, ιστορίες δικές μας, περιπέτειες φίλων μας και κάπως έτσι έπεσε η ιδέα να κάνουμε μια παράσταση με θέμα την τρελλή πραγματικότητα του νοσοκομείου και επιτέλους να κάνουμε πράξη την επιθυμία να απευθυνθούμε στο ενήλικο κοινό.

Από την αρχή η σκέψη ήτανε να έχουμε πολλούς ασθενείς, με πολλές διαφορετικές ιστορίες, όπως ακριβώς συμβαίνει σ’ ένα νοσοκομειακό θάλαμο. Και να τους κινούμε μέσα από ρόλους γιατρών, νοσοκόμων, συνοδών. Βρήκαμε πολύ ταιριαστή τη σύνδεση της κουκλοπαίκτριας με τη νοσηλεύτρια που προσπαθεί να κινητοποιήσει ένα ανήμπορο σώμα. Να ακουμπήσει την κούκλα με πρόθεση να τη φροντίσει, να τη βοηθήσει, ή απλά να διεκπεραιώσει μια ιατρική διαδικασία. Το πρώτο σκίτσο ήταν ένας άνθρωπος πεσμένος στο δρόμο και το δεύτερο τέσσερα κρεββατάκια στη σειρά. Δίπλα σε κάθε κρεββατάκι μια καθισμένη κουκλοπαίκτρια.

Από που εμπνευστήκατε ήρωες και ηρωίδες;

Οι ήρωες και οι ηρωίδες μας είναι ολόκληροι βγαλμένοι από εμπειρίες της ομάδας, ή δικών μας ανθρώπων. Έχοντας περάσει η ίδια ένα δύσκολο τροχαίο στα 25, έβαλα πολλά προσωπικά πράγματα. Η Δήμητρα έχοντας σταθεί πολύ κοντά σε άνθρωπο της οικογένειάς της με καρκίνο, επίσης. Φτιάξαμε τέσσερις κούκλες, δύο γυναίκες και δύο άντρες διαφορετικών ηλικιών με συγκεκριμένο προορισμό ο καθένας. Όταν ήρθαν η Μπέττυ Κοκαράκη και η Εύα Τσαμπάση για να συμπληρώσουν τη «νοσηλευτική ομάδα» κι όλες μαζί να ζωντανέψουμε την αρχική ιδέα, έφεραν κι εκείνες τις ιστορίες τους, ανθρώπων πολύ δικών τους που είχαν περάσει σοβαρές νοσοκομειακές περιπέτειες, ήρθαν και ταίριαξαν πολύ φυσικά σ’ εκείνο το τοπίο.  Περάσαμε τον πρώτο καιρό της προετοιμασίας οι τέσσερίς μας, με πολλές εξομολογήσεις προσωπικές, πάντα κάτι τσιμπολογώντας σε κάποιο σπίτι. Ακούστηκαν απίστευτες ιστορίες, έπεσε και γέλιο και κλάμα αρκετό. Έτσι οι κούκλες-ασθενείς πήραν κομμάτια από όλα αυτά που ειπώθηκαν, συμπληρώθηκαν και βάθυναν ως χαρακτήρες τόσο, που να τους νιώθουμε δικούς μας ανθρώπους. Ξέρουμε πια για τον καθένα όλες τις σημαντικές λεπτομέρειες. Η αλήθεια είναι βέβαια πως κάποιοι ήταν πολύ εύκολοι και άλλοι μας δυσκόλεψαν πολύ μέχρι να μας επιτρέψουν να τους γνωρίσουμε, υπήρξαν πιο εσωστρεφείς.

Πως είναι δυνατόν να ταυτίζεται τόσο ο θεατής με την κούκλα; Ποιο είναι το μυστικό του κουκλοθέατρου;

Το να καταφέρει η κούκλα να παρασύρει τον θεατή στο παιχνίδι ότι είναι πράγματι ζωντανή, παίζεται στις πολύ μικρές λεπτομέρειες. Στις στιγμές που δε συμβαίνει τίποτα εκκωφαντικό, πέρα από μια μικρή κίνηση ανεπαίσθητη, αλλά προσεκτικά ζυγισμένη. Υποθέτω ότι ο θεατής ταυτίζεται όταν βλέπει κάτι πολύ ανθρώπινο σ’ αυτό το αντικείμενο-μινιατούρα. Η κούκλα είναι ένα μέσο τόσο αρχέγονο και δυνατό που μπορεί να  χτυπήσει κατευθείαν στο βάθος μας, ενώ εμείς έχουμε εγκαταλείψει τις αντιστάσεις μας. Κούκλα είναι. Ψεύτικη, όλοι το ξέρουν αυτό!

Αν έχει ένα μυστικό το κουκλοθέατρο, μάλλον για μένα είναι ότι μπορεί να πάρει «από τη μούρη» αυτόν που θα αφεθεί στην ψευδαίσθηση ότι είναι πέρα για πέρα αληθινό. Είναι μια λειτουργία που συμβαίνει μέσα στον καθένα, συγχρόνως παιχνίδι του μυαλού αλλά και  ανταπόκριση σε κάτι παμπάλαιο που λειτουργεί στοσ βάθος. (υποθέτω ότι θα παίρναμε πολύ διαφορετικές απαντήσεις ρωτώντας κι άλλους ανθρώπους που ασχολούνται με την κούκλα).

Γιατί κάνεις κουκλοθέατρο και ποια είναι η ιστορία της ομάδας έως σήμερα;

Κάνω κουκλοθέατρο για να πω μια ιστορία. Το κουκλοθέατρο ως μέσον  μπορεί να αναπαραστήσει όλοκληρους κόσμους σε μικρογραφία -βρίσκω τις μικρογραφίες κόσμων συγκινητικά όμορφες. Επίσης η τέχνη αυτή μπορεί να λειτουργήσει με τα ελάχιστα: ένα τραπέζι με αντικείμενα-πλάσματα στοιχειωδώς φτιαγμένα -ή ούτε καν-, και στοιχειωδώς φωτισμένα και υπάρχει ήδη μια  ατμόσφαιρα πλήρης για να υποδεχτεί την ιστορία.

Το κουκλοθέατρο Κέντρο Βάρους δημιουργήθηκε το 2004 σε συνεργασία με τη μουσικοπαιδαγωγό Ανθίππη Πετράκη και ήταν στην πρώτη φάση του προσανατολισμένο σε παραστάσεις για παιδιά: «Και η Ελένη ήταν μικρή και το παλτό μεγάλο» και «Η2Ο, 7 σταγόνες φτάνουν».

Ύστερα από χρόνια παύσης επαναλειτουργεί με την «Εφημερία», με διευρυμένη σύνθεση και απευθυνόμενο στο ενήλικο κοινό. Η παράσταση αυτή είχε ξεκινήσει να συζητιέται από το 2017, αλλά τα πράγματα προφανώς δεν έγιναν εύκολα. Κάπου στα μισά της έκοψε και η πανδημία τη φόρα. Με πολλές αναβολές και αλλαγές πλάνων, αλλά και  πολλή επιμονή παρά την κούραση, παίχτηκε πρώτη φορά στο θέατρο Faust τον περασμένο  Οκτώβριο.

Τελικά η το νοσοκομείο είναι μία αφορμή για να μιλήσετε για υπαρξιακά ζητήματα όπως είναι η τρυφερότητα, η φροντίδα ανθρώπων 3ης ηλικίας, η αποξένωση;

Το νοσοκομείο είναι ένας ολόκληρος κόσμος από μόνος του, σταματημένος σ’ ένα δικό του χρόνο, απόλυτα χαρακτηριστικό και ιδιαίτερο. Το καταλαβαίνει κανείς αυτό  πολύ γρήγορα όταν βρεθεί εκεί. Θελήσαμε να μιλήσουμε γι’ αυτόν τον κόσμο με ό,τι περιέχει ως αίσθημα: πολλή τρυφερότητα  αλλά και παραλογισμό στις διαδικασίες του. Συγκινητικά φροντιστικό και συγχρόνως παγωμένο, συχνά κωμικοτραγικό. Τον πλησιάσαμε μέσα από μικρά στιγμιότυπα που  νιώσαμε ότι αντιπροσωπεύουν κοινές ιστορίες ανθρώπων της 3ης ηλικίας, κοινές ιστορίες ανθρώπων φοβισμένων και ευάλωτων απ’ την αρρώστια, ή ιστορίες ανθρώπων ολομόναχων που βρέθηκαν σ’ ένα νοσοκομείο γεμάτο από κόσμο που τρέχει διαρκώς.

Αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε το νοσοκομείο από τη σκοπιά των ασθενών, έτσι όπως το βιώνουν εκείνοι που δε γνωρίζουν από ιατρική και νιώθουν τόσο μικροί μέσα σ’ αυτή τη διαδικασία. Έτσι επιλέξαμε και τα μεγέθη: Ό,τι αντιπροσωπεύει τον κόσμο του νοσοκομείου και των ανθρώπων του είναι σε φυσικό μέγεθος, δυσανάλογα μεγάλο προς τις κούκλες-ασθενείς, που έτσι μικροί, μικροσκοπικοί φαντάζουν πιο ευάλωτοι, «εφήμεροι» και αναγκαστικά αφημένοι στα μεγάλα χέρια που τους εμψυχώνουν.