Η πρόσφατη απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης για αποστολή στρατιωτικού εξοπλισμού και το ενδεχόμενο να στείλει ακόμη και αεροπλάνα και πιλότους στην Ουκρανία για να αποκρούσει τη Ρωσική εισβολή σηματοδοτεί μια σημαντική στροφή. Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες υπάρχει το ενδεχόμενο ενεργής εμπλοκής της Ελλάδας σε ένοπλη στρατιωτική σύγκρουση. Έναν αιώνα πίσω, πριν από 103 χρόνια, η Ελλάδα είχε και πάλι εμπλακεί ενεργά στην Ουκρανία με όχι πολύ καλά αποτελέσματα…
 
“Παρακαλώ δηλώσατε στον Πρωθυπουργό και στον υπουργό Εξωτερικών ότι ο ελληνικός στρατός είναι στη διάθεσή τους και δύναται να χρησιμοποιηθεί διά κοινό αγώνα πανταχού, όπου η αποστολή του κρίνεται αναγκαία”. Το παραπάνω τηλεγράφημα του Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον Έλληνα πρέσβη στο Παρίσι Άθω Ρωμανό τον Νοέμβριο του 1918, ουσιαστικά θέτει τον ελληνικό στρατό στη διάθεση του αντίστοιχου γαλλικού “ανάβοντας το φως” στην πρώτη υπερπόντια εκστρατεία της   χώρα στην Ουκρανία, στο πλευρό των συμμάχων της Αντάντ και των Λευκών αντεπαναστατών, εναντίων των Μπολσεβίκων.

Ο Βενιζέλος προσπερνά τις πιθανές αρνητικές συνέπειες της φιλοδυτικής του στάσης για τον ελληνισμό της περιοχής (Ουκρανία, Καύκασος, Πόντος), επιλέγοντας ένα μεγάλο εθνικό κράτος παρά ένα μεγάλο έθνος, θέση που συνοψίζει ο τότε αξιωματικός του στρατού Αλέξανδρος Παπάγος με την φράση “Ο δρόμος για τη Μικρά Ασία περνά από την Ουκρανία”. Ο Βενιζέλος αρκείται στη δέσμευση του Γάλλου πρωθυπουργού Ζωρζ Κλεμανσώ στο Συνέδριο της Ειρήνης –Δεκέμβριο 1918- ότι “Η Γαλλία θα λάβει πρωτοβουλίαν επί εδαφικής επεκτάσεως της Ελλάδος εις Θράκην και εκθύμως θα υποστηρίξει υπέρ της Ελλάδος λύσιν του ζητήματος της Σμύρνης, αν προταθεί υπό της Αγγλίας ή της Αμερικής”.

Έτσι, με διοικητή του Ελληνικού Εκστρατευτικού Σώματος τον στρατηγό Κωνσταντίνο Νίδερ και έδρα του Στρατηγείου την Καβάλα, στις αρχές Ιανουαρίου 1919 ξεκινά η σταδιακή αναχώρηση των ελληνικών δυνάμεων στην Ουκρανία, που κάθε άλλο παρά συμβολικές είναι: Σε σύνολο των, περίπου, 70.000 ανδρών της συμμαχικής εκστρατείας της Κριμαίας, 23.351 είναι Έλληνες… Φτάνοντας η πρώτη αποστολή στην Οδησσό, αφού γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό από την ομογένεια της περιοχής, τίθεται άμεσα υπό τις διαταγές της 156ης γαλλικής μεραρχίας, και από εκεί αρχίζουν τα προβλήματα… Οι Γάλλοι δεν φαίνεται να έχουν κανένα σαφές πλάνο επιχειρήσεων, ενώ χαρακτηριστικό είναι ότι δεν μεριμνούν ούτε για την συγκέντρωση και φύλαξη του ελληνικού πολεμικού υλικού, ρόλο που αναλαμβάνει τελικά με δικά της μέσα και έξοδα η ομογένεια της Οδησσού.

Από τις πρώτες συγκρούσεις με τους Μπολσεβίκους τον Μάρτιο, διαφαίνονται δύο νέα δεδομένα που καθορίζουν την πορεία των μαχών όπως αναφέρει ο Σπύρος Μαρκεζίνης στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους:“Οι γαλλικές μονάδες ήταν ελαττωμένης συνθέσεως λόγω της μεταπολεμικής αποστρατεύσεως του γαλλικού στρατού και κυρίως γιατί το ηθικό τους βρισκόταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα λόγω της κοπώσεως από τον τετραετή πόλεμο και του γεγονότος ότι σημαντικός αριθμός Γάλλων στρατιωτών αποδοκίμαζε την επέμβαση στη Ρωσία και έβλεπε με συμπάθεια το μπολσεβίκικο καθεστώς”.

“Δε σκέφτηκα καθόλου ότι θα πήγαινα σε μια εκστρατεία εναντίον ενός λαού που επαναστάτησε εναντίον του καθυστερημένου σκληρού τσαρικού καθεστώτος για να αποκτήσει τις ελευθερίες του” αναφέρει ο μετέπειτα ηγέτης του ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης, ενώ ο κυβερνήτης του αντιτορπιλικού “Πάνθηρ” Ιωάννης Γιαννικώστας σημειώνει ότι οι Μπολσεβίκοι έχουν μαζί τους την λαϊκή πλειοψηφία:“Ο λαός είναι μάλλον Μπολσεβίκοι, δηλαδή εις άκρον δημοκρατικοί μεταπίπτοντες εις αναρχίαν”. 

Το στρατιωτικό μέρος της συμμαχικής εκστρατείας στην Κριμαία, διαρκεί μόλις ενάμιση μήνα αφού η σθεναρή αντίσταση των  Μπολσεβίκων, με τη βοήθεια του τοπικού πληθυσμού, οδηγούν σε σταδιακή συμμαχική υποχώρηση. Το ελληνικό σώμα, εντασσόμενο σε μικτά συμμαχικά αποσπάσματα με επικεφαλής Γάλλο, συμμετέχει σε επιχειρήσεις σε Χερσώνα, Βασιλινίβο, Μπερεζόβκαν, Σέεμπκα, Μπολ Μπουγιαλίκ, λίμνη Τιλιγκιούλ, Κριμαία, στην κατοχή και εγκατάλειψη του Νικολάεφ, στην  σύμπτυξη προς Βεσσαραβία και τέλος στην εκκένωση της Κριμαίας στα τέλη Απριλίου. 

Οι συνέπειες της στρατιωτικής εμπλοκής μας στην “Μεσημβρινή Ρωσία” -εκτός των 398 νεκρών στρατιωτών και 657 τραυματισμένων- αποδεικνύονται τραγικές για τη χώρα και τον ελληνισμό της ευρύτερης περιοχής που στοχοποιείται από τους Μπολσεβίκους ως συνεργάτης επεμβατικής δύναμης. Εν συνεχεία  η στενή οικονομική, διπλωματική και στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Μπολσεβίκων και Τούρκων εθνικιστών (Κεμαλικών) οδηγεί στις 16 Μαρτίου 1921, στην υπογραφή της Συνθήκης της Μόσχας μεταξύ Λένιν-Κεμάλ, με τα γνωστά σε όλους μας αποτελέσματα ενάμιση, περίπου, χρόνο μετά…

Γαλλικά και ελληνικά πολεμικά πλοία στην Οδησσό το 1919.

Προπαγανδιστική αφίσα των Λευκών κατά των Μπολσεβίκων.

Χάρτης των επιχειρήσεων της συμμαχικής εκστρατείας.

Δημοσιεύματα ελληνικών εφημερίδων την περίοδο της συμμαχικής εκστρατείας.