Ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή ντοκιμαντερίστες και κινηματογραφιστές, ο Χιλιανός σκηνοθέτης Πατρίσιο Γκουσμάν, στρέφει την κάμερά του στην ιστορία της πατρίδας του. Από τους πρώτους ιθαγενείς, μέχρι τον Σαλβαδόρ Αγιέντε. Μία ιδιαίτερη ιστορική αναδρομή, με οδηγό τη φύση, το νερό κι ένα «Μαργαριταρένιο Κουμπί». Προβάλλεται στο Ταινιόραμα 2019, δίνοντας μας την ευκαιρία να το παρακολουθήσουμε και πάλι στην μεγάλη οθόνη.

«Το μεγαλύτερο αρχιπέλαγος που υπάρχει. Συνορεύει με τη Νότια Χιλή και αμέτρητα νησιά, βραχονησίδες και φιορδ. Η ακτογραμμή της εκτιμάται στα 46.000 μίλια. Πολλά τμήματα της περιοχής δεν έχουν ακόμη εξερευνηθεί. Ουσιαστικά πρόκειται για το νοτιότερο κομμάτι της ηπείρου, που εκτείνεται ως τον κόλπο της Πένας, στο νησί Στέιτεν. Η Παταγονία είναι ένας απέραντος λαβύρινθος νερού όπου βρίσκονται οι ρίζες του ανθρώπου. Σύμφωνα με τον Γερμανό επιστήμονα Θέοντορ Σβενκ, το εσώτερο αυτί μας είναι ένα μαλάκιο ακρόασης, στην καρδιά συναντιούνται δυο υποθαλάσσια ρεύματα, ενώ ορισμένα από τα κόκαλα του σώματός μας τυλίγονται σε έναν φαύλο κύκλο, σαν δίνη.» – Πατρίσιο Γκουσμάν

Το νερό είναι το μεγαλύτερο σύνορο της Χιλής και ταυτόχρονα κρύβει το μυστικό δύο κουμπιών που βρέθηκαν στο βάθος του ωκεανού. Στην τεράστια ακτογραμμή της Χιλής συναντά κανείς ηφαίστεια, βουνά και παγετώνες. Μέσα στο νερό βρίσκονται παγιδευμένες οι φωνές των ντόπιων ιθαγενών από περασμένους αιώνες, των ναυτικών που κατέφθασαν από την Αγγλία, μα και τον πολιτικών κρατουμένων των μοντέρνων καθεστώτων.

Το νερό έχει μνήμη και έχει και φωνή. Ολόκληρη η Ιστορία της Χιλής μετατρέπεται σ’ έναν αποστομωτικής ομορφιάς στοχασμό που ξεκινά από τη θάλασσα και τις άγριες περιπέτειες που κρύβουν τα νερά της και φτάνει ως τον ουρανό και τη γένεση του ίδιου του σύμπαντος. Στο κέντρο όλων, ένας ταξιδιώτης στον χρόνο, ονόματι Τζέρεμι Μπάτον.

Το «Μαργαριταρένιο Κουμπί» είναι μία ζωντανή τοιχογραφία της κληρονομιάς ενός έθνους, που συνδέει τη γενοκτονία των ιθαγενών νομάδων της Χιλής με τις πολιτικές δολοφονίες του Πινοσέτ. Ο διορατικός σκηνοθέτης του «Νοσταλγώντας το Φως», στρέφει τον κινηματογραφικό του φακό στην πολυτάραχη ιστορία της πατρίδας του και κερδίζει δικαίως το Βραβείου Σεναρίου στο 65ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.

«Το νερό δεν ανήκει μόνο στους γήινους. Είναι ένα κοινό στοιχείο στο ηλιακό μας σύστημα. Βρίσκεται υπό μορφή ατμού σε πλανήτες όπως ο Κρόνος και ο Δίας. Έχει βρεθεί σε μορφή πάγου στον Άρη, στη Σελήνη, στην Ευρώπη και στον Τιτάνα. Πέρα από το ηλιακό μας σύστημα, το νερό υπάρχει σε πολλές άλλες μορφές. Στη Χιλή το 2010, μερικά αστέρια που ανιχνεύθηκαν από το παρατηρητήριο La Silla, σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη Gliese στον αστερισμό του Ζυγού, διέθεταν νερό σε υγρή μορφή. Βρίσκονται 20 έτη φωτός μακριά από τη Γη. Προς το παρόν, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι θα βρεθεί εκεί μια αντίστοιχη Παταγονία.» – αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πατρίσιο Γκουσμάν και συνεχίζει:

«Κάνοντας την ταινία για όλα τα παραπάνω, αποφάσισα να αφιερώσω ένα κομμάτι της στους ανθρώπους και τη σχέση τους με το νερό. Σύμφωνα με τον Θέοντορ Σβενκ: «…η πράξη της σκέψης μοιάζει με νερό λόγω της ικανότητάς του να προσαρμόζεται σε όλα. Ο νόμος της σκέψης είναι ίδιος με εκείνος του νερού, πάντα έτοιμος να προσαρμοστεί σε όλα». Αυτό ίσως να εξηγεί πώς μια ομάδα ανθρώπων κατάφερε να ζήσει εδώ και δέκα χιλιάδες χρόνια, απομονωμένη σε πολικές θερμοκρασίες, με ανέμους 124 μίλια την ώρα. Πιστεύεται ότι κατοικούσαν στη γη αυτή οκτώ χιλιάδες άνθρωποι, τον 18ο αιώνα. Σήμερα, υπολογίζονται γύρω στους είκοσι κατοίκους.

Ο Πατρίσιο Γκουσμάν έχει αφήσει το δικό του αποτύπωμα στην τέχνη του ντοκιμαντέρ υπογράφοντας έργα που ξεπερνούν τον χρόνο και τον τόπο. Στην καρδιά των ιστορικών συγκυριών, ο Γκουσμάν ανακαλύπτει και ξεδιπλώνει το ταλέντο του, καταγράφοντας με τον φακό του γεγονότα που διαμόρφωσαν μια νέα ανθρώπινη πραγματικότητα.

Είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τόσο το έργο του σπουδαίου Χιλιανού καλλιτέχνη, όσο και τον ίδιο τον δημιουργό, στο 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Εκεί απολαύσαμε ένα όμορφο αφιέρωμα στο σύνολο της φιλμογραφίας του σκηνοθέτη.

«Όταν κάνω μοντάζ και τελειώνω μία σεκάνς δύο ή τριών λεπτών, αμέσως δημιουργώ μια αφήγηση, την οποία γράφω σε μια λευκή σελίδα. Γράφω τέσσερις ή πέντε προτάσεις και τις ηχογραφώ πάνω σε μια εικόνα. Έτσι, η φωνή λειτουργεί μεν έμμεσα όμως κατατοπιστικά. Στη συνέχεια εξετάζω το αποτέλεσμα και βάζω περισσότερες σκέψεις μου σε αυτό. Μετά προχωράω στην επόμενη σεκάνς. Θεωρώ ότι υπάρχει ένα είδος διαίσθησης στην ιστορία, μέσα μου. Περιγράφοντας ότι κρατάω μέσα μου για μεγάλο χρονικό διάστημα, το αποτέλεσα αποδεικνύεται εύκολο.» – Πατρίσιο Γκουσμάν

Ο Πατρίσιο Γκουσμάν, γεννήθηκε στο Σαντιάγο της Χιλής το 1941. Σπούδασε κινηματογράφο στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο του Καθολικού Πανεπιστημίου της Χιλής και στην Επίσημη Σχολή Κινηματογράφου στη Μαδρίτη, απ’ όπου κι αποφοίτησε με πτυχίο σκηνοθεσίας το 1970. Ο Γκουζμάν επέστρεψε στη Χιλή το 1971 και σκηνοθέτησε το πρώτο του ντοκιμαντέρ «Ο Πρώτος Χρόνος», που κάλυπτε τους πρώτους δώδεκα μήνες της κυβέρνησης του Σαλβαδόρ Αλιέντε. Δύο χρόνια αργότερα, ο Γκουζμάν γυρίζει το ντοκιμαντέρ «Η Μάχη της Χιλής», μια τριλογία διάρκειας τεσσερισήμισι ωρών για τον τελευταίο χρόνο του Αλιέντε στην εξουσία.

«Στη διάρκεια της τελευταίας 40ετίας, η δεξιά πτέρυγα έχει καταφέρει να διατηρήσει ένα Σύνταγμα βάζοντας συνεχώς παγίδες. Οι ψήφοι της δημοκρατικής αντιπολίτευσης δεν θα μπορέσουν ποτέ να εξασφαλίσουν το δικαίωμα στην αλλαγή, εξαιτίας της απειλής του «εσωτερικού εχθρού». Αυτό το Σύνταγμα μπορεί να αλλάξει μόνο μέσα στο Κοινοβούλιο και κάτι τέτοιο φαίνεται ότι συμβαίνει φέτος, αρχής γενομένης από μια συζήτηση του Ιανουαρίου του 2015. Σιγά-σιγά η Χιλή προσπαθεί να «πετάξει» τα «βαρίδια» του Πινοσέτ. Ευελπιστώ ότι η χώρα θα γίνει όπως ακριβώς την ονειρευόταν ο Σαλβαδόρ Αλιέντε, δηλαδή πιο δημοκρατική και ελεύθερη για τους κατοίκους της. Άλλωστε μια τέτοια παρακαταθήκη αφήνει η κληρονομιά του.» – Πατρίσιο Γκουσμάν

Η προηγούμενη ταινία του Γκουζμάν, είναι ένας θαυμάσιος προσωπικός στοχασμός, το «Νοσταλγώντας το Φως», που κέρδισε το Βραβείο για το Καλύτερο Ντοκιμαντέρ (Prix ARTE) της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου και συμπεριλήφθηκε στη λίστα με τις 10 καλύτερες ταινίες του 2010 του περιοδικού Sight & Sound. Ο σκηνοθέτης είναι επικεφαλής του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ FIDOCS στο Σαντιάγο της Χιλής, το οποίο ίδρυσε ο ίδιος το 1997. Πλέον ζει στο Παρίσι.

«Καταρχάς όλα ξεκίνησαν διαβάζοντας το βιβλίο του δημοσιογράφου Javier Rebolledo σχετικά με αυτά τα καλά κρυμμένα γεγονότα των σκοτωμένων της δικτατορίας του Πινοσέτ. Έτσι, μίλησα με τον δημοσιογράφο και έμαθα περισσότερα για τους περίπου 1.400 ανθρώπους που «πετάχτηκαν» στη θάλασσα από ελικόπτερα, για τις εκατοντάδες πτήσεις που είχαν γίνει γι’ αυτόν τον σκοπό, αλλά και για ανάλογες ιστορίες όπου χρησιμοποιήθηκαν καΐκια ντόπιων ψαράδων, οι οποίοι εξαναγκάστηκαν από στρατιώτες τους Πινοσέτ. Πέρα από τον ωκεανό, όλα αυτά συνέβησαν και σε λίμνες και σε ποτάμια […] Έχω ένα κοινό, περίπου 5000 σινεφίλ, εξοικειωμένο με τις ταινίες μου (στη Χιλή). Αλλά δεν υπάρχει κανένα κανάλι που να τις προβάλλει. Αυτό συνέβη μια φορά μόνο, με τη «Νοσταλγία για το Φως», που προβλήθηκε στη μία τα μεσάνυχτα κι ενώ στην πρώτη προβολή της είχε γίνει σαμποτάζ…» – Πατρίσιο Γκουσμάν

Το Μαργαριταρένιο Κουμπί / The Pearl Button / El botón de nácar
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Πατρίσιο Γκουζμάν
Φωτογραφία: Κατέλ Ντγιάν
Μοντάζ: Πατρίσιο Γκουζμάν, Εμανουέλ Τζολί
Μουσική: Χιουζ Μαρεσάλ, Μιγκέλ Μιράντα, Χοσέ Μιγκέλ Τομπάρ
Χώρα Παραγωγής: Χιλή, Ελβετία, Γαλλία, Ισπανία
Έτος Παραγωγής: 2015
Διάρκεια: 82 λεπτά
Την Κυριακή 9 Ιουνίου στις 20:00, στον Κινηματογράφο Άστυ, στο πλαίσιο του Ταινιοράματος 2019

«Είμαστε ποιητές που προσπαθούν να βρουν στο χρόνο και τον τόπο, αληθινά αποτυπώματα των ανθρώπων.» – Πατρίσιο Γκουσμάν

Πληροφορίες:
Οι σημαντικότερες ταινίες που προβλήθηκαν και βραβεύτηκαν στα Φεστιβάλ Καννών, Βενετίας και Βερολίνου, αλλά κι εκείνες που έφτασαν μέχρι τα Όσκαρ, καθώς και κλασικά φιλμ, που εξακολουθούν να μας γοητεύουν, περιλαμβάνονται στη φετινή διοργάνωση του Ταινιοράματος. Επτά εβδομάδες προβολών, γεμάτες με 147 αξιόλογες ταινίες. Από την Πέμπτη 16 Μαΐου, μέχρι και την Τετάρτη 3 Ιουλίου, στον Κινηματογράφο Άστυ. 3 διαφορετικές προβολές καθημερινά με 1 εισιτήριο των 5 ευρώ, είναι το «τετράπτυχο» του φετινού Ταινιοράματος. Στον Κινηματογράφο Άστυ (Κοραή 4, Αθήνα – Μετρό Πανεπιστημίου).

Για το αναλυτικό πρόγραμμα ανατρέξτε στον σύνδεσμο: Tαινιόραμα 2019