Σχεδόν τα 2/3 (60%) της απώλειας τροπικών δασών, την περίοδο 2013 – 2019, οφείλονται στην εμπορική γεωργία, σύμφωνα με την έκθεση που δημοσίευσε η οργάνωση Forest Trends πριν από λίγες ημέρες ενόψει και της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος (5 Ιουνίου). 

Μάλιστα, σχεδόν τα 3/4 (69%) αυτής της εκκαθάρισης πραγματοποιήθηκαν παράνομα, παραβιάζοντας δηλαδή τους εθνικούς νόμους και κανονισμούς. Ανησυχητικό είναι πως ο ρυθμός της παράνομης αποψίλωσης αυξήθηκε κατά πολύ την περίοδο 2013-2019. Ειδικότερα, από το 2000 μέχρι το 2012, κάθε χρόνο χάνονταν 3,5 χιλιάδες εκτάρια. Όμως, κατά την περίοδο που εξέτασε η έρευνα (2013-2019), ο αριθμός ανέβηκε στα 4,5 χιλιάδες εκτάρια ανά έτος, δηλαδή μια αύξηση περίπου 30%.

Παγκόσμια κλίμακα

Μεταξύ 2013 και 2019, χάθηκαν 77 χιλιάδες εκτάρια τροπικών δασών. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος, αρκεί να αναλογιστούμε πως, μια ισοδύναμη έκταση, θα ήταν ο καθαρισμός του Μανχάταν (με πληθυσμό 1,5 εκ. και έκταση 57 τετραγωνικά χιλιόμετρα), κάθε μέρα, για 7 χρόνια. Στη Βραζιλία, την Ινδονησία και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, καταγράφεται η μισή απώλεια (51%) των τροπικών δασών.

Όπως αναφέρθηκε, σχεδόν οι μισές απώλειες, οφείλονται στην εμπορική γεωργία. Αυτό δεν συμβαίνει στην Αφρική, καθώς εκεί η αποψίλωση των τροπικών δασών συνδέεται κυρίως με τη γεωργία για την επιβίωση.

Ακόμη, δεδομένου πως τα στοιχεία για την παράνομη αποψίλωση δεν είναι ακριβή, διότι, ειδικά σε χώρες διεφθαρμένες και αδύναμες, υπάρχει έλλειψη στοιχείων, τα 32 χιλιάδες εκτάρια παράνομης δασικής εκκαθάρισης, είναι ο ελάχιστος αριθμός, σημειώνει η έκθεση.

Για παράδειγμα, στη Βραζιλία, σχεδόν το 95% της αποψίλωσης έγινε με παράνομες διαδικασίες, ενώ στην Ινδονησία, μόλις ένα 20% των επιχειρήσεων για φοινικέλαιο πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τους νόμους.

Κατά βάση, οι παράνομες αποψιλώσεις δασών, γίνονται για συγκεκριμένα προϊόντα, όπως η σόγια, το φοινικέλαιο, αλλά και προϊόντα βοοειδών. Σε μικρότερη κλίμακα, αποψιλώσεις πραγματοποιούνται για το κακάο, το καουτσούκ, τον καφέ και το καλαμπόκι.

Όπως είναι λογικό, η αποψίλωση των δασών έχει και συνέπειες στην κλιματική αλλαγή. Η έκθεση υποστηρίζει πως, οι εκπομπές από την παράνομη αποψίλωση για την παραγωγή τροφίμων, αντιστοιχούν σε περισσότερα από 2,7 γιγατόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως – περισσότερο από τις εκπομπές της Ινδίας από ορυκτά καύσιμα το 2018.

Όσον αφορά το που κατευθύνονται αυτά τα προϊόντα, η έκθεση σημειώνει πως, σχεδόν το 1/3 των γεωργικών προϊόντων εξάγεται σε άλλες χώρες, ενώ, με την έρευνα που πραγματοποίησε η Forest Trends σε 23 χώρες, προκύπτει πως το 1/5 αυτών των προϊόντων προέκυψαν έπειτα από παράνομη αποψίλωση τροπικών δασών. Από το 2013, αναφέρεται πως, η ζήτηση για γεωργικά προϊόντα (εξαγωγή) έχει αυξηθεί.

Ας δούμε λίγο αναλυτικότερα τι συμβαίνει σε κάθε περιοχή, έτσι όπως τις χωρίζει η έκθεση:

Λατινική Αμερική και Καραϊβική

Σε αυτή την περιοχή, η αποψίλωση των δασών, κατά την περίοδο 2013-2019, είναι τόσο μεγάλης κλίμακας, που αντιστοιχεί σχεδόν στο μισό (44%) της απώλειας τροπικών δασών σε παγκόσμια κλίμακα.

Συγκεκριμένα, χάθηκαν 33,9 χιλιάδες εκτάρια τροπικών δασών, το 77% των οποίων οφείλεται στην εμπορική γεωργία. Ωστόσο, το 88% της διαδικασίας αυτής φαίνεται πως έγινε παράνομα,
ενώ το 24% αφορούσε εξαγωγές. Αυτό σημαίνει, υποστηρίζει η έκθεση, πως οι διεθνείς αγοραστές, πιθανώς να συνέβαλαν στην εξαφάνιση σχεδόν 6 χιλιάδων εκταρίων γης. Η παρανομία βέβαια, συναντάται και σε άλλες χώρες της περιοχής, όπως το Μεξικό (97%), η Κολομβία (89%) και το Περού (50%).

Η Βραζιλία (με 500 χιλιάδες εκτάρια συνολικά) κατέχει την 1η θέση στην απώλεια τροπικών δασών στην περιοχή, αφού μεταξύ του 2013-2019, έχασε 20 χιλιάδες εκτάρια. Στην 2η θέση βρίσκεται η Βολιβία, με μόλις 2μιση χιλιάδες. Αυτό δείχνουν άλλωστε και τα στοιχεία του Statista, σημειώνοντας πως οι χρονιές του 2016 και του 2017 ήταν οι χειρότερες. Επίσης, το 2019, η Βραζιλία γνώρισε την μεγαλύτερη αποψίλωση της τελευταίας δεκαετίας.

Ο κύριος λόγος εμπορικής γεωργίας στην περιοχή, οφείλεται στη σόγια και στα βοοειδή προϊόντα. Αξίζει να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο πως, η Βραζιλία, αποτελεί τον μεγαλύτερο εξαγωγέα μοσχαρίσιου κρέατος στον κόσμο.

Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως, σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή, κατοικούν και ιθαγενείς, οι οποίοι υποτίθεται πως έχουν νόμιμα δικαιώματα σχεδόν σε 300 χιλιάδες εκτάρια δασών (40% του συνόλου), αλλά συνήθως αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη γη τους.

Αφρική

Όσον αφορά την Αφρική, η απώλεια τροπικών δασών ισοδυναμεί με το 25% (σχεδόν 20 χιλιάδες εκτάρια) της παγκόσμιας έκτασης, με το 10% να οφείλεται σε εμπορικούς σκοπούς. Ωστόσο, και σε αυτή την περίπτωση, το ποσοστό των παράνομων διαδικασιών είναι μεγάλο (τουλάχιστον 66%). Την μεγαλύτερη απώλεια την συναντάμε στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (8 χιλιάδες εκτάρια).

Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, η εμπορική γεωργία δεν αποτελεί τον κύριο λόγο απώλειας των δασών στην περιοχή. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες περιοχές της Δυτικής Αφρικής, όπου καλλιεργείται κακάο για εξαγωγή, καταπατώντας προστατευμένες περιοχές. Στην Ανατολική Αφρική, τα δέντρα κατά βάση τα κόβουν οικογένειες, για δικούς τους σκοπούς, κυρίως επιβίωσης. Συνολικά, η αποψίλωση συμβαίνει κατά κύριο λόγο στην Κεντρική Αφρική (56%).

Η έκθεση ωστόσο, σημειώνει πως, μάλλον υποτιμάται ο ρόλος της εμπορικής γεωργίας στην περιοχή, καθώς τα τελευταία χρόνια, παρατηρήθηκε αύξηση στην απώλεια δασών, η οποία θεωρητικά δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από την δραστηριότητα των οικογενειών.

Ασία-Ειρηνικός

Η απώλεια των τροπικών δασών στην περιοχή, αντιπροσωπεύει το 33% (σχεδόν 24 χιλιάδες εκτάρια) του συνόλου. Επίσης, σύμφωνα με το Statista, κατά την περίοδο 2005-2017, η Κίνα «προσέφερε» το μεγαλύτερο ποσοστό αποψίλωσης τροπικών δασών (24%), που σχετιζόταν με το διεθνές εμπόριο.

Κατά βάση λοιπόν, η αποψίλωση στην περιοχή οφείλεται στην εμπορική γεωργία, από την οποία τουλάχιστον το 41% της δραστηριότητας είναι παράνομο, ενώ σχεδόν το μισό (42%) αφορά εξαγώγιμα προϊόντα.

Την πρώτη θέση κατέχει η Ινδονησία, με απώλεια 10 χιλιάδων εκταρίων. Ακόμη, κατέχει μια ακόμη πρωτιά, καθώς είναι η χώρα με την μεγαλύτερη παραγωγή φοινικέλαιου παγκοσμίως, με την Μαλαισία να βρίσκεται στη 2η θέση.

Τα προϊόντα που αφορούν περισσότερο την εμπορική γεωργία στην περιοχή είναι το φοινικέλαιο, αλλά και ο καφές και η σοκολάτα.

Αρνητικά συμπεράσματα

Σύμφωνα με την έκθεση, το φαινόμενο της παράνομης μετατροπής της γης, και των επακόλουθων παράνομων διαδικασιών για εμπορικούς σκοπούς στις περιοχές αυτές, αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα, το οποίο γίνεται ολοένα και χειρότερο.

Επίσης, κοινό σημείο, παρατηρεί η έκθεση, αποτελεί το γεγονός πως οι έρευνες για την παράνομη αποψίλωση δεν είναι επαρκείς. Επίσης, πολλές κυβερνήσεις ευνοούν το φαινόμενο. Για παράδειγμα ο Μπολσονάρο στη Βραζιλία, έπαιξε καθοριστικό ρόλο, αφού επικρατεί «ατιμωρησία για την αποψίλωση των δασών και προστατευόμενων περιοχών, με αμνηστία για κατασχέσεις γης και την επιταχυνόμενη κατάργηση των περιβαλλοντικών προστασιών», αναφέρει η έκθεση.

Ο οικολόγος Αρθουρ Μπλάντελ, συν-συγγραφέας της έκθεση, είπε στο Scidev, πως «δεν χρειάζεται να αποψιλώσουμε περισσότερα δάση για να καλλιεργήσουμε τρόφιμα. Οι άνθρωποι πρέπει να κατανοήσουν τον ρόλο της εμπορικής γεωργίας που ωθεί στην παράνομη αποδάσωση και πόσο σημαντικά είναι τα τροπικά δάση».

Επίσης, ο γεωγράφος Εράλντο Ματρικάρντι, επεσήμανε πως «το δάσος δεν θεωρείται ακόμη κάτι βιώσιμο, εξ ου και το ενδιαφέρον για την αποδάσωση προκειμένου να μετατραπούν εκτάσεις σε παραγωγική γη. Οι αγροτικές επιχειρήσεις με τη σειρά τους έχουν υψηλά κίνητρα από οικονομική άποψη», για να προσθέσει πως «η νόμιμη αποψίλωση ακολουθεί καθορισμένα όρια και τεχνικά κριτήρια, ενώ για την παράνομη αποψίλωση υπάρχει έλλειψη κριτηρίων».

Όσο για τον ρόλο των καταναλωτών, ο Μπλάντελ σημειώνει πως «πρέπει να διασφαλίσουν ότι αυτό που αγοράζουν δεν συνδέεται με την απώλεια δασών. Αν αγοράζετε κάτι από τη Βραζιλία, για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι μπορεί να προέρχεται από την αποψίλωση των δασών. Δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή, εκτός εάν αντιμετωπίσουμε την παράνομη αποψίλωση και δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την παράνομη αποψίλωση, χωρίς να αντιμετωπίσουμε την εμπορική γεωργία».

Με δεδομένη την αργή αποκατάσταση των δασών, τα παραπάνω φαντάζουν τρομερά επίκαιρα και επείγοντα.