Ξανά και ξανά, οι δημοσιογράφοι και οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος (whistleblowers) βρίσκονται αντιμέτωποι με την Δικαιοσύνη, έχοντας απέναντί τους ως κατήγορους κυβερνήσεις, θεσμούς, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αλλά και πολυεθνικές εταιρείες. Μάλιστα όλο και πιο συχνά δολοφονούνται στο φως της ημέρας κι εν ώρα καθήκοντος. Κι αυτό δεν είναι κάτι που συμβαίνει στην Κίνα, το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία, το Μεξικό και τις ΗΠΑ μόνο, αλλά και μέσα στο σπίτι μας… Στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Κάτι παραπάνω από 1,5 χρόνος έχει περάσει από τη δολοφονία της Μαλτέζας δημοσιογράφου Δάφνης Καρουάνα Γκαλίθια, η οποία πλήρωσε με μια βόμβα κάτω από το αυτοκίνητό της, την έρευνα που έκανε για τα Panama Papers, στα οποία εμπλέκεται και ο πρωθυπουργός της χώρας, Τζόζεφ Μουσκάτ. Στη μνήμη της Δάφνης είναι αφιερωμένο και το βραβείο της Ευρωπαϊκής Αριστεράς προς μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, δημοσιογράφους και υπερασπιστές της αλήθειας, το οποίο θεσπίστηκε ύστερα από πρωτοβουλία του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, Στέλιου Κούλογλου, πέρυσι και σήμερα απονέμεται για δεύτερη φορά, σε μια τελετή που θα λάβει χώρα στο Ευρωκοινοβούλιο στο Στρασβούργο.

Μάλιστα η φετινή βράβευση γίνεται στη σκιά της σύλληψης του ιδρυτή των Wikileaks, Τζουλιάν Ασάνζ από τις βρετανικές αρχές, ύστερα από την άρση του ασύλου που του είχε παραχωρήσει ο Ισημερινός αλλά και… τις αμερικανικές πιέσεις. Ο Ασάνζ είναι ένας από τους έξι προτεινόμενους whistleblowers από την ομάδα της Ευρωαριστεράς, όπως αποκάλυψε ο ίδιος ο Στέλιος Κούλογλου, καταγγέλλοντας την σύλληψη του ιδρυτή των Wikileaks ως «απαράδεκτη».

Ποιοι είναι οι υποψήφιοι:

Τζουλιάν Ασάνζ – Ο εφιάλτης των ΗΠΑ

Είναι ο εφιάλτης των ΗΠΑ και όχι μόνο. Μέσα στα δέκα πρώτα χρόνια τους τα Wikileaks δημοσίευσαν απόρρητα έγγραφα για το Γκουαντάναμο κι έκαναν την πιο λεπτομερή καταγραφή πόλεμου που έχει δημοσιευτεί ποτέ, δίνοντας στο φως 500.000 ντοκουμέντα για τη σύρραξη στο Ιράκ. Στη συνέχεια αποκάλυψαν την φίμωση που επέβαλε η ευρωπαϊκή εταιρεία πετρελαίου Trafigura, όταν πέταξε παράνομα τοξικά απόβλητα στην Ακτή του Ελεφαντοστού. Έφεραν στο φως το βίντεο και τα σοκαριστικά σχόλια των πιλότων του αμερικανικού Απάτσι που το 2010 σκότωσε 18 ανθρώπους. Ξεσήκωσαν το Cablegate, με τη δημοσιοποίηση 250.000 απόρρητων εγγράφων της αμερικανικής διπλωματίας για όλες τις χώρες του κόσμου και τα κακώς κείμενα σε κάθε μια από αυτές. Αποκάλυψαν τι πραγματικά είναι οι διεθνείς εμπορικές συμφωνίες TTIP, TPP και TISA. Μέσα στα 2,3 εκατομμύρια emails που ανάρτησαν για τη Συρία, περιέχονταν κι αυτά του ο Άσαντ αλλά κι άλλα που αποδείκνυαν πως οι δυτικές εταιρείες επωφελήθηκαν από τον πόλεμο στη Συρία.  Ανάρτησαν χιλιάδες απόρρητα έγγραφα της CIA τα οποία υποδεικνύουν ότι η αμερικανική μυστική υπηρεσία χρησιμοποιεί τρόπους και εργαλεία για να υποκλέπτει συνομιλίες μέσω smartphones ή «έξυπνων» τηλεοράσεων, καθώς και διαβαθμισμένα έγγραφα που αφορούσαν στη δράση της CIA σε όλον τον κόσμο. Τα Wikileaks αποκάλυψαν έγγραφα από την NSA, για το πως κατασκοπεύει τους παγκόσμιους ηγέτες, όπως η Άγκελα Μέρκελ, ο Μπαν Κι Μουν, ο Μπερλουσκόνι και οι 3 τελευταίοι Γάλλοι πρόεδροι. Και τέλος ανάρτησαν emails της Δημοκρατικής Εθνικής Επιτροπής, που αποκαλύπτουν συνωμοσία κατά του άλλοτε αντιπάλου της Χίλαρι Κλίντον, Μπέρνι Σάντερς.

Όλοι έχουν έναν λόγο για να τον μισούν, εκείνος όμως όταν βγήκε από την πρεσβεία του Ισημερινού εμφανώς καταπονημένος και με χειροπέδες στα χέρια του πρόλαβε να φωνάξει: «Δεν παραδόθηκα».

Ένα χρόνο πριν τη σύλληψή του, ο Ασάνζ είχε δώσει το παρών μέσω skype σε εκδήλωση που είχε συνδιοργανώσει ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ με τους Κούρτσιο Μαλτέζε και Πατρίκ Λε Υαρίκ, στο Ευρωκοινοβούλιο, με θέμα τις νέες προοπτικές της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας. Όταν λοιπόν ο Στέλιος Κούλογλου τον ρώτησε αν μετά από όλα όσα έχει υποστεί για τις αποκαλύψεις των Wikileaks και έπειτα από τον μακρόχρονο εγκλεισμό του στην πρεσβεία του Εκουαδόρ, αξίζει το τίμημα, ο Τζούλιαν Ασάνζ απάντησε ότι «εάν πιστεύεις σε κάτι που έχει καθολική αξία, τότε αξίζει».

Ίσως να είναι κι αυτός που αξίζει περισσότερο να τιμηθεί φέτος με το βραβείο της Ευρωαριστεράς για τους whistleblowers.

Κάτια Μάτεβα – Η αδιάφθορη που ξεσκέπασε το εμπόριο υπηκοότητας στη Βουλγαρία

Μπορεί η υπηκοότητα στα κράτη- μέλη της ΕΕ να δίνεται δύσκολα σε πολίτες τρίτων χωρών, στην Βουλγαρία, όμως, είχε στηθεί ένα εργοστάσιο παραγωγής πλαστών πιστοποιητικών, που έκανε το δύσκολο… εύκολο. Αμέτρητοι πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας, της Ουκρανίας και της Μολδαβίας εξασφάλιζαν το πολυπόθητο πιστοποιητικό καταγωγής με αντάλλαγμα εκατοντάδες έως χιλιάδες ευρώ, προκειμένου να αποκτήσουν τη βουλγαρική υπηκοότητα και το εισιτήριο τους για την ελεύθερη διακίνηση στην Ευρώπη. Οι τιμές κυμαίνονταν από 500 έως 1.500 ευρώ ανά διαβατήριο και καθημερινά χορηγούνταν πλαστά έγγραφα σε 150 έως 200 ενδιαφερόμενους.

Μπλεγμένοι στο τεράστιο σκάνδαλο δεν ήταν μόνο οι δημόσιοι λειτουργοί που έκαναν την βρόμικη δουλειά, αλλά και πολιτικά πρόσωπα, όπως ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Κασιμίρ Καρακατσάνοφ, η πρώην υπουργός Δικαιοσύνης Εκατερίνα Ζαχαρίεβα και ο βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος Αντρέι Κοβάτσεφ. Ο  Καρακατσάνοφ μάλιστα φέρεται να χρηματοδοτούσε το ακροδεξιό κόμμα του VMRO, εξ’ολοκλήρου από τα πλαστά διαβατήρια.

Όλα πήγαιναν ρολόι, μέχρι που κάποιος προσπάθησε να δωροδοκήσει την πρώην επικεφαλής της Διεύθυνσης Υπηκοότητας κι εκείνη αρνήθηκε. Ο Καρακατσάνοφ βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση, καθώς θα έπρεπε να επιστρέψει τα χρήματα σε όσους είχαν προπληρώσει την πολυπόθητη υπηκοότητά τους και τότε άρχισε να ασκεί πιέσεις στην Κάτια Μάτεβα μέσω της υπουργού Δικαιοσύνης που ήταν μπλεγμένη επίσης στο σκάνδαλο. Όταν εκείνη δεν υποχώρησε την καρατόμησαν από τη θέση της.

Εκείνη δεν φοβήθηκε όμως και μίλησε. Παντού…

Γιασμίν Μοταρζεμί  – Μόνη της απέναντι στη Nestlé

Η Γιασμίν Μοταρζεμί ήταν διευθύντρια «Ασφάλειας Τροφίμων» της Nestlé στην Ελβετία για περίπου 10 χρόνια. Κάνοντας την δουλειά της, εντόπισε και κατήγγειλε ελλείψεις υγιεινής σε εργοστάσια, λάθος δόσεις σε ορισμένα παρασκευάσματα και μολυσμένες πρώτες ύλες.

Ως όφειλε κατήγγειλε τα όσα είχαν υποπέσει στην αντίληψή της στη διεύθυνση της εταιρείας, αντί όμως να επιβραβευθεί, σταδιακά απομονώθηκε, έχασε τους συνεργάτες της και εξαφανίστηκε από το οργανόγραμμα. Η δολοφονία χαρακτήρα που υπέστη τελικά την έριξε στην κατάθλιψη. Ο εφιάλτης κράτησε 4 χρόνια, μέχρι που τελικά απολύθηκε.

Τελικά όχι μόνο μήνυσε την Nestlé, αλλά δίνει εδώ και σχεδόν 10 χρόνια έναν ανένδοτο αγώνα εναντίον της, έχοντας καταφέρει ένα ισχυρό πλήγμα στην αξιοπιστία της εταιρείας – κολοσσού.

Ρουί Πίντο – O άνθρωπος πίσω από τα Football Leaks

Είναι ο άνθρωπος που τάραξε τη βιομηχανία του ποδοσφαίρου με τις αποκαλύψεις του. Διέρρευσε πάνω από 70 εκατομμύρια έγγραφα, πολλά από τα οποία χαρακτηρίσθηκαν αυστηρά εμπιστευτικά, τα οποία δημοσιοποίησαν το περιοδικό στο «Der Spiegel» και το ερευνητικό δίκτυο «European Investigative Collaborations» (EIC). Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκαν μεταξύ άλλων οι αποκαλύψεις που είχε κάνει σχετικά το εκτεταμένο σύστημα φοροδιαφυγής δεκάδων δισ. ευρώ στον χώρο του ισπανικού ποδοσφαίρου, στο οποίο εμπλέκονταν κάποια από τα πλέον προβεβλημένα πρόσωπα του χώρου, όπως ο Κριστιάνο Ρονάλντο, ο Ρανταμέλ Φαλκάο, ο Μεζούτ Οζίλ, αλλά και ο Ζοζέ Μουρίνιο. Όλοι τους είχαν παρακάμψει τις ισπανικές οικονομικές αρχές, μέσω εταιριών που δημιούργησαν με τη συνδρομή του Πορτογάλου μάνατζερ, Ζόρτζε Μέντες.

Ο νεαρός Πορτογάλος Ρουί Πίντο, επί τρία χρόνια χρόνια ήταν ένα φάντασμα με το ψευδώνυμο Τζον και ο χάκερ πίσω από τα Football Leaks.

Τον περασμένο Ιανουάριο συνελήφθη στην Βουδαπέστη όπου ζει και τον Μάρτιο αποφασίστηκε η έκδοσή του στην Πορτογαλία. Όπως έχει δηλώσει δέχεται απειλές για τη ζωή του και δεν εμπιστεύεται την πορτογαλική Δικαιοσύνη.«Η ποδοσφαιρική μαφία είναι παντού και θέλει να στείλει το μήνυμα ότι κανείς δεν πρέπει να βρεθεί απέναντί της», λέει.

Λουίς Γκονθάλο Σεγούρα – Ένα μαύρο πρόβατο και μια μαύρη Βίβλος

Προερχόμενος από ένα οικογενειακό συντηρητικό περιβάλλον κατατάχθηκε στον ισπανικό στρατό, μόνο και μόνο για να αποκατασταθεί επαγγελματικά. Όμως ο Λουίς Γκονθάλο Σεγούρα, που ήταν ούτως ή άλλως το ελευθεριακό «μαύρο πρόβατο» της οικογένειας του, όταν άκουσε τους αξιωματικούς στην Ακαδημία όπου υπηρετούσε να διαμαρτύρονται για το γεγονός ότι ο τότε πρωθυπουργός, Θαπατέρο, θα αποκαθήλωνε το άγαλμα του Φράνκο κατάλαβε ότι δεν θα μπορούσε να προσαρμοστεί σε μια δομή που είναι φιλοδικτατορική και διεφθαρμένη.

Κατήγγειλε τα όσα είχε δει με τα μάτια του και τελικά, ξηλώθηκε από το στράτευμα. Φυλακίστηκε και ταπεινώθηκε, αλλά δεν το έβαλε κάτω.

Στο βιβλίο του «Η Μαύρη Βίβλος του Ισπανικού Στρατού» περιέγραψε εμπεριστατωμένα πώς οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας του ελέγχονται από μια κλίκα ισχυρών οικογενειών και πως ο εκλεγμένος υπουργός Άμυνας είναι απλώς ένας αχυράνθρωπος. Περιέγραψε επίσης τους ιστορικούς κι όχι μόνο δεσμούς που διατηρούν οι επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων της Ισπανίας με τον φασίστα δικτάτορα Φράνκο. Έθιξε υψηλά πρόσωπα, φτάνοντας ακόμη και στον βασιλιά Φίλιππε, για τον οποίο υποστηρίζει ότι θα σταθεί εμπόδιο σε οποιαδήποτε προσπάθεια μεταρρύθμισης του στρατού, αφού ο ίδιος πρώτα από όλους είναι θιασώτης της φρανκικής δικτατορίας.

Ο Σεγούρα έχει έρθει αντιμέτωπος με μηνύσεις ακόμη κι από το ίδιο το υπουργείο Άμυνας, αλλά κι απειλές για τη ζωή του. Δεν πτοείται όμως, γιατί όπως έχει δηλώσει «όταν κάνεις μια σημαντική αποκάλυψη το κράτος χρησιμοποιεί όλα τα διαθέσιμα μέσα για να κάνει τη ζωή σου κόλαση».

Χάουαρντ Γουίλκινσον – Αυτός που άνοιξε το πλυντήριο του βρόμικου χρήματος

O Χάουαρντ Γουίλκινσον είναι ο άνθρωπος που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου για την Danske Bank, την μεγαλύτερης τράπεζα της Δανίας, ξετυλίγοντας ένα κουβάρι ενός σκανδάλου ύψους 200 δισ. ευρώ. Ο ίδιος δούλευε για το εσθονικό παρακλάδι της τράπεζας, όταν παρατήρησε ύποπτες κινήσεις που μαρτυρούσαν ότι το εν λόγω χρηματοπιστωτικό ίδρυμα είχε μετατραπεί στον κεντρικό μηχανισμό του «πλυντηρίου», που ξέπλενε χρήματα από τη Ρωσία, τη Μεγάλη Βρετανία και τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους.

Η έρευνα διαπίστωσε ότι περισσότεροι από τους μισούς των 15.000 πελατών της Danske στην Εσθονία ήταν ύποπτοι για διακίνηση μαύρου χρήματος, με την τράπεζα να αναγκάζεται να παραδεχτεί τις παραλείψεις της στους ελέγχους, αποδίδοντάς τις όμως σε υπαλλήλους.

Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα τραπεζικά σκάνδαλα στην Ευρώπη, που αποτέλεσε βαρύ πλήγμα για τον τραπεζικό κλάδο της Δανίας, ο οποίος θεωρείται ένας από τους λιγότερο διεφθαρμένους και περισσότερο διαφανείς σε όλο τον κόσμο.

Δύσκολη επιλογή

Η επιλογή του φετινού νικητή είναι και πάλι δύσκολη. Όλοι οι προτεινόμενοι τα έχουν βάλει με θεούς και δαίμονες.

Πέρυσι το βραβείο απονεμήθηκε στον πρώην εργαζόμενο της PWC, που αποκάλυψε τα LuxLeaks, Ραφαέλ Αλέ, και στον Σλοβάκο δημοσιογράφο, Γιαν Κούτσιακ, που δολοφονήθηκε τον Φεβρουάριο του 2018 γιατί ερευνούσε σκάνδαλα διαφθοράς στην χώρα του.

«Δημοσιογραφία είναι να δημοσιοποιείς αυτά που κάποιοι δεν θα ήθελαν να δουν δημοσιευμένα», έγραψε ο Τζορτ Όργουελ, αλλά αποδεικνύεται πως αυτοί που τολμούν να βγάλουν τα «άπλυτα» της εξουσίας στη φόρα, διαλέγουν τον πιο σύντομο δρόμο για την «κόλαση».