Για μια ιστορική συμφωνία και ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός κάνουν λόγο εκπρόσωποι του δημοσιογραφικού κόσμου και της Κοινωνίας των Πολιτών για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης στο πλαίσιο της πολιτικής διαπραγμάτευσης ανάμεσα στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ads

Η διαπραγμάτευση για το νέο αυτό νόμο, που στοχεύει στην προώθηση της ελευθερίας της έκφρασης και της πολυμορφίας στα μέσα ενημέρωσης, ήταν σκληρή μέχρι την τελευταία στιγμή με κάποια κράτη μέλη να εμμένουν στη δυνατότητα παρακολούθησης των δημοσιογράφων και των πηγών τους για λόγους εθνικής ασφάλειας.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στη διάρκεια της διαπραγμάτευσης και ενώ υπήρχε σύγκλιση των τριών πλευρών, τη συμφωνία μπλόκαρε η Γαλλική Κυβέρνηση -που είχε πρωτοστατήσει στην συμπερίληψη του όρου της παρακολούθησης δημοσιογράφων με κατασκοπευτικό λογισμικό με την επίκληση της «εθνικής ασφάλειας» – απειλώντας να «μπλοκάρει» την απόφαση με μειοψηφία στο Συμβούλιο υποστηριζόμενη από την Ουγγαρία, την Ιταλία, την Ελλάδα και άλλες κυβερνήσεις. Ωστόσο, με τους ευρωβουλευτές να έχουν θέσει τις κόκκινες γραμμές τους ήδη, από τον Οκτώβριο, οι αντιρρήσεις κάμφθηκαν μετά από λίγες ώρες και αφαιρέθηκε εξ ολοκλήρου η σχετική πρόβλεψη.

Ιδιαίτερα υποστηρικτική προς την προοδευτική διαπραγματευτική θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπήρξε και η Επίτροπος Βιέρα Γιούροβα εκ μέρους της Κομισιόν.

Ads

«Άκουσα από πολλές πλευρές ότι δεν μπορεί να υπάρξει κοινός νόμος για τα μέσα ενημέρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, επειδή δεν υπάρχει ενιαία αγορά μέσων ενημέρωσης. Έχουμε 27 ξεχωριστές αγορές. Αλλά η αλήθεια είναι ότι αν τα μέσα ενημέρωσης αποτύχουν να προστατεύσουν τη δημοκρατία σε μία, δύο, τρεις χώρες, θα έχουμε τρομερό πρόβλημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο», δήλωσε η αντιπρόεδρος της Επιτροπής στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε την πολιτική συμφωνία.

Μια ιστορική συμφωνία

Σε ανάρτησή της στο Χ η Γιούροβα έκανε λόγο για μια ιστορική συμφωνία, και τον πρώτο νόμο της Ε.Ε. που αφορά την προστασία των Μέσων και των Δημοσιογράφων.

«Καμία κρατική παρέμβαση, περισσότερη διαφάνεια. Τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης είναι απαραίτητα για τη δημοκρατία», είπε χαρακτηριστικά.

Στη διαπραγμάτευση, εκπροσώπησε την Ισπανική Προεδρία ο Αριστερός Υπουργός Πολιτισμού (του Sumar) Ernest Urtasun μέχρι πρόσφατα Ευρωβουλευτής η συμβολή του οποίου υπήρξε καθοριστική για την επίτευξη της τελικής συμφωνίας.

«Η σημερινή συμφωνία επιβεβαιώνει τη θέση της ΕΕ ως παγκόσμιου ηγέτη στην προστασία των δημοσιογράφων, τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης και τη διασφάλιση της πρόσβασης των πολιτών σε μεγάλο εύρος αξιόπιστων πηγών ειδήσεων», δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου και ζήτησε από τα κράτη μέλη να στηρίξουν τη συμφωνία η οποία αποτελεί «ουσιαστικό βήμα για τη προστασία της Δημοκρατίας στην Ευρώπη και ένα εργαλείο για την ελευθερία της έκφρασης, την ανεξαρτησία και τον πλουραλισμό των Μέσων».

Σημαντική νίκη παρά τις αντιστάσεις

Η τελευταία μάχη που δόθηκε την Παρασκευή «εξασφαλίζει την προστασία των δημοσιογραφικών πηγών, παρέχει τις αναγκαίες εξασφαλίσεις για την αποτροπή χρήσης κατασκοπευτικών λογισμικών σε βάρος δημοσιογράφων», τόνισε ο ευρωβουλευτής Στέλιος Κούλογλου, ο οποίος εκπροσώπησε την πολιτική ομάδα της Αριστεράς (LEFT) στο ευρωκοινοβούλιο.  «Κυβερνήσεις και κακόβουλες εξουσίες δεν μπορούν πλέον να επικαλούνται την “εθνική ασφάλειας” η οποία πλήγωσε τη δημοκρατία και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, όπως γνωρίζουμε καλά στην Ελλάδα», συμπλήρωσε.

Ως σκιώδης εισηγητής της LEFT ο Στέλιος Κούλογλου ευχαρίστησε «την ομάδα που δούλεψε εξαντλητικά σε τεχνικό επίπεδο, καθώς επίσης και τους συναδέλφους που χειριστήκαμε τη διαπραγματευτική θέση του Κοινοβουλίου, αλλά επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ισπανική Προεδρία για την πολύ δημιουργική και εποικοδομητική συνεργασία που μας κάνει όλους περήφανους. Φυσικά, κάποιοι θα δυσαρεστηθούν αλλά μπήκαμε σε αυτή τη μάχη για να ικανοποιήσουμε τις θεμελιώδεις αξίες μας και τους πολίτες». «Παρά τις αντιστάσεις τους, πετύχαμε πάρα πολύ σημαντικές νίκες», τόνισε ο Στ. Κούλογλου.

Φίλος του Έλληνα Ευρωβουλευτή, ο Ισπανός Υπουργός ζήτησε μετά τη διαπραγμάτευση να μάθει αν η Ευρω-ομάδα της Αριστεράς είναι ικανοποιημένη και έλαβε την απάντηση ότι, φυσικά, ως σκιώδης θα εισηγηθεί την υπερψήφιση της Συμφωνίας το Μάρτιο στο Στρασβούργο.

Μετά τη διαπραγμάτευση, οι Ευρωβουλευτές όλων των πολιτικών ομάδων αφιέρωσαν την επιτυχία στη μνήμη της Δάφνης Καρουάνα Γκαλίθια και του Γιαν Κούτσιακ

Ιδιαίτερα ικανοποιημένοι, μετά τη συμφωνία, δήλωσαν και οι άνθρωποι του δημοσιογραφικού κόσμου

Την ικανοποίησή της εξέφρασε άμεσα η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων, που είχε διαρκή επικοινωνία τους τελευταίους μήνες με το γραφείο του Έλληνα Ευρωβουλευτή και δημοσιογράφου.

«Χαιρετίζουμε την προσωρινή συμφωνία για μια ευρωπαϊκή πράξη #MediaFreedomAct που δεν θα επιτρέπει την κατασκοπεία δημοσιογράφων με βάση την εθνική ασφάλεια», δήλωσε με ανάρτησή της  στο Χ η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων. Η Πρόεδρος του οργανισμού Maja Sever, ευχαρίστησε όλους όσους «αναγνώρισαν τη σημασία της δημιουργίας ενός σταθερού πλαισίου για την προστασία της επαγγελματικής δημοσιογραφίας και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης».

Ο συνεταιρισμός ερευνητικής δημοσιογραφίας Investigate Europe κάνει λόγο για σημαντική νίκη για την ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη: «Η Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης που συμφωνήθηκε απόψε στις Βρυξέλλες αποκλείει την εξαίρεση της “εθνικής ασφάλειας”, για την οποία πίεσαν η Γαλλία, η Ελλάδα και η Ιταλία.  Η Investigate Europe αποκάλυψε για πρώτη φορά αυτές τις προσπάθειες τον Ιούνιο. Μια σημαντική νίκη για την ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη».

Αλλά και οι CFDT Journalistes, το συνδικαλιστικό όργανο των δημοσιογράφων στη Γαλλία, είναι στο ίδιο κλίμα μιλώντας για μια μεγάλη νίκη, ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός και μια μεγάλη μέρα για την προστασία των πηγών, αφού τελευταία στιγμή αφαιρέθηκε η αναφορά στην εθνική ασφάλεια που δικαιολογούσε τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού από τα κράτη για να παρακολουθούν δημοσιογράφους.

Στο ίδιο μήκος κύματος και το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ελευθερία του Τύπου και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωση, όπου η πρόεδρος Λούσυ Σικούροβα με ανάρτησή της στο Χ χαιρετίζει το «ιστορικό αυτό βήμα για την ελευθερία των ΜΜΕ» στην Ευρώπη και αναφέρει πως μετά τις διαπραγματεύσεις η Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των ΜΜΕ βγήκε ακόμη πιο ισχυρή. https://twitter.com/lucies193/status/1735690882634883578

Προστασία των δημοσιογράφων

Ο νόμος για τα μέσα ενημέρωσης περιλαμβάνει μέτρα που αποσκοπούν στην αποτροπή της παρακολούθησης των δημοσιογράφων μόνο και μόνο επειδή κάνουν τη δουλειά τους και στην προστασία της ταυτότητας των πηγών τους, μεταξύ άλλων με την ανάπτυξη κατασκοπευτικού λογισμικού.

Οι μόνες εξαιρέσεις που διατηρούνται στη συμφωνία αφορούν τις έρευνες των αρχών για συγκεκριμένα σοβαρά  εγκλήματα όπως η τρομοκρατία και η δολοφονία με την προϋπόθεση της προηγούμενης έγκρισης από δικαστή ή ανεξάρτητη αρχή. Οι δημοσιογράφοι που θίγονται θα ενημερώνονται και θα μπορούν να προσβάλλουν την παρακολούθηση στο δικαστήριο.

Όπως προαναφέρθηκε η σκληρή διαπραγμάτευση στο θέμα αυτό αφορούσε την αποκαλούμενη «εξαίρεση για την εθνική ασφάλεια», κάτι που τελικά αφαιρέθηκε υπέρ της διατύπωσης ότι ο νόμος σέβεται τις εθνικές αρμοδιότητες των χωρών της ΕΕ, όπως αυτές καθορίζονται στις Συνθήκες.

Δικαιώματα των αποδεκτών υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης

Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να σέβονται το δικαίωμα των αποδεκτών των υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης να έχουν πρόσβαση σε μια πλειάδα περιεχομένου ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και να διασφαλίζουν ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις για τη διασφάλιση ενός ελεύθερου και δημοκρατικού δημόσιου λόγου.

Υποχρεώσεις μέσων ενημέρωσης

Την έντονη αντίδραση του Συμβουλίου αντιμετώπισε η πρόταση του Ευρωκοινοβουλίου για επέκταση του άρθρου σχετικά με την υποχρέωση των Μέσων να διασφαλίζουν την ανεξαρτησία των αποφάσεων της σύνταξης σε όλα τα Μέσα.

Ωστόσο, το προοίμιο του κειμένου θα διευκρινίζει ότι η υποχρέωση αυτή ισχύει για όλο το περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης που έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν σημαντικά την κοινή γνώμη.

Δημόσια μέσα ενημέρωσης

Η Πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης εισάγει μέτρα που διασφαλίζουν ότι τα δημόσια μέσα ενημέρωσης είναι λειτουργικά ανεξάρτητα από την πολιτική επιρροή, ιδίως με τη θέσπιση εγγυήσεων για την πρόσληψη και την απόλυση των διευθυντικών θέσεων.

Ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης

Η συμφωνία περιλαμβάνει την υποχρέωση των κρατών μελών να αναπτύξουν εθνικές βάσεις δεδομένων για την ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης. Εδώ, οι ευρωβουλευτές αναγκάστηκαν να αποσύρουν ένα άρθρο που θα εμπόδιζε άτομα σε δημόσια καθήκοντα να κατέχουν οποιοδήποτε έντυπα ή ραδιοτηλεοπτικά Μέσα κατά τη διάρκεια της θητείας τους.

Κρατική διαφήμιση

Ο νόμος για τα μέσα ενημέρωσης επιβάλλει ότι η κατανομή της δημόσιας χρηματοδότησης για την αγορά διαφήμισης θα πρέπει να ακολουθεί διαφανή, αντικειμενικά, αναλογικά και αμερόληπτα κριτήρια που θα είναι διαθέσιμα στο κοινό.

Αρχικά, το Συμβούλιο πίεσε για την εξαίρεση των τοπικών ή περιφερειακών αρχών με λιγότερους από 100.000 κατοίκους. Παρόλα αυτά, οι ευρωβουλευτές αντιτάχθηκαν σε αυτό, καθότι κινδύνευε να δημιουργήσει ένα σημαντικό κενό όσον αφορά τη διαφάνεια.

Τελικά, ο συμβιβασμός ήταν ότι αυτοί οι δημόσιοι φορείς θα πρέπει να δημοσιεύουν μέρος των πληροφοριών για να αποφευχθεί υπερβολικός διοικητικός φόρτος.

Συγκέντρωση της αγοράς

Οι χώρες της ΕΕ πρέπει να προβλέψουν ουσιαστικούς και διαδικαστικούς κανόνες στα εθνικά τους νομικά πλαίσια που να επιτρέπουν την αξιολόγηση των συγκεντρώσεων στην αγορά των μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν τις διαδικτυακές πλατφόρμες, οι οποίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης και τη συντακτική ανεξαρτησία.

Λογοκρισία και αφαίρεση περιεχομένου από τις πλατφόρμες

Ένα άλλο «δύσκολο» σημείο στις διαπραγματεύσεις ήταν η λογοκρισία μέσω της αυθαίρετης καθαίρεσης ενημερωτικού περιεχομένου από τις  μεγάλες «συστημικές» πλατφόρμες. Το ευρωκοινοβούλιο πέτυχε διάταξη  όπου οι πλατφόρμες θα υποχρεούνται  να παρέχουν στα μέσα ενημέρωσης 24ωρη «περίοδο χάριτος» προτού διαγράψουν περιεχόμενο τους. Για να επωφεληθούν από αυτή τη διάταξη, τα μέσα ενημέρωσης πρέπει να είναι ανεξάρτητα από πολιτικά κόμματα και ξένες χώρες.

Όπως είχε παλαιότερα εξηγήσει ο ευρωβουλευτής και σκιώδης εισηγητής για την ευρωομάδα της Αριστεράς, Στέλιος Κούλογλου το Ευρωκοινοβούλιο επιχειρεί να βάλει τέλος «στην ασυδοσία των μεγάλων ψηφιακών πλατφορμών, που μέχρι πρότινος κατέβαζαν ότι περιεχόμενο ήθελαν. Τώρα θεσπίζεται μια ανεξάρτητη διαδικασία, στην οποία θα εμπλέκεται ο ίδιος εποπτικός φορέας, που προστατεύει τους δημοσιογράφους, κατά την οποία θα εξετάζεται η κάθε περίπτωση εντός 24 ωρών. Δε θα μπορεί η κάθε πλατφόρμα να κατεβάζει υλικό ενημερωτικού χαρακτήρα, επειδή το έκρινε ένας αλγόριθμος».

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπηρεσιών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης

Ο νόμος για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης αντικαθιστά την Ευρωπαϊκή Ομάδα Ρυθμιστικών Αρχών για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπηρεσιών Μέσων Ενημέρωσης, ένα νέο όργανο που συγκροτείται από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές των μέσων ενημέρωσης για να διασφαλίσει τη συνεπή εφαρμογή του νόμου.

Ένα επίμαχο σημείο ήταν η διασφάλιση της ανεξαρτησίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεδομένου ότι η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ θα παρέχει το προσωπικό για τη γραμματεία του. Η γραμματεία θα ενεργεί υπό τις αποκλειστικές οδηγίες του Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων κατά την εκτέλεση των καθηκόντων που απορρέουν από τον παρόντα κανονισμό.

Ωστόσο, νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, η Euractiv ανέφερε πώς εννέα ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Γερμανίας, πίεσαν για τον καλύτερο καθορισμό των διοικητικών καθηκόντων της γραμματείας σε ένα μνημόνιο συμφωνίας, μαζί με άλλα μέτρα που αποσκοπούν στον περιορισμό της επιρροής της Επιτροπής.