Το τελευταίο διάστημα πληθαίνουν οι εκτιμήσεις για το ενδεχόμενο ενός «άτακτου Brexit» μεταξύ Βρετανίας και Ευρωπαικής Ένωσης, καθώς στενεύουν τα χρονικά περιθώρια για την επίτευξη συμφωνίας, με την καταληκτική ημερομηνία να έχει οριστεί για τις 29 Μαρτίου του 2019.

Οι εσωτερικές διαφωνίες και οι προβληματισμοί σχετικά με τις διαπραγματεύσεις εξακολουθούν να διχάζουν το κυβερνών Συντηρητικό Κόμμα στη Βρετανία. Η πρωθυπουργός, Τερέζα Μέι, υπερασπίζεται το σχέδιό της για μια στενή ειδική σχέση, την ώρα που ένα σημαντικό μέρος του κόμματός της ζητούν ένα «σκληρό Brexit». Η έκβαση των συνομιλιών για το Brexit, εξακολουθεί να παραμένει αβέβαιη, καθώς οι Βρυξέλλες δεν φαίνονται πρόθυμες να υποχωρήσουν από τις κόκκινες γραμμές. «Η διαπραγματευτική ομάδα του Μισέλ Μπαρνιέ, επικεφαλής της Κομισιόν για τις διαπραγματεύσεις με την Βρετανία για το Brexit, δεν έχει αντιπροτείνει ένα δικό του σχέδιο. Στέκεται μόνο στους κανόνες και αναμένει από τη Βρετανία να υποχωρήσει μέχρι τελικής πτώσης. Αυτό δεν θα το αποκαλούσα διαπραγμάτευση» ανέφερε χαρακτηριστικά στου Times ο ο υπουργός Διεθνούς Εμπορίου της Βρετανίας, Λίαμ Φόξ.

Την ίδια στιγμή η στήριξη των Βρετανών στην Τερέζα Μέι, σχετικά με τους χειρισμούς της στις διαπραγματεύσεις, φαίνει πως έχει περιοριστεί σημαντικά πέφτοντας στο 22%, σύμφωνα με δημοσκόπηση του ινστιτούτου ORB International. Πρόκειται μάλιστα για το χαμηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα. Σημειώνεται, ότι το πρώτο εξάμηνο του 2017 η επιδοκιμασία των Βρετανών για τον τρόπο που η βρετανική κυβέρνηση χειριζόταν τις διαπραγματεύσεις για την έξοδο από την ΕΕ είχε ανέλθει έως και στο 55%. Έκτοτε, ωστόσο, ελαττώθηκε, την ώρα που η συντηρητική κυβέρνηση της χώρας δίνει μάχη για την επίτευξη μιας συμφωνίας που θα καθορίζει τις σχέσεις του Λονδίνου με την Ευρωπαϊκή Ένωση στο μέλλον.

Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, που διενεργήθηκε σε 2.000 ενήλικες, το 60% των ερωτηθέντων δεν νιώθει σιγουριά ότι η Τερέζα Μέι θα συνάψει την πιο συμφέρουσα συμφωνία, ένα ποσοστό αυξημένο από το 56% τον περασμένο μήνα. Την ίδια στιγμή, μόλις το 22% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι θα καταφέρει να συνάψει την ορθότερη για τους Βρετανούς συμφωνία.

Το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών είναι μεγάλο. Και υπάρχει μια πιθανότητα ότι, ακόμη και αν υπάρξει συμφωνία, το βρετανικό κοινοβούλιο μπορεί να την απορρίψει. Ωστόσο, το άρθρο 50 προβλέπει ότι η αποχώρηση θα γίνει αυτομάτως, στην καταληκτική ημερομηνία, εκτός εάν υπάρξει ομόφωνη συμφωνία για παράταση του χρονοδιαγράμματος. Συνεπώς, η Βρετανία θα μπορούσε να εγκαταλείψει την Ευρωπαική Ένωση τον επόμενο Μάρτιο χωρίς καμία διαπραγμάτευση.

Γιατί χρειάζεται η Βρετανία μια συμφωνία;

Η οικονομία της Βρετανίας είναι στενά συνδεδεμένη με την οικονομία της ΕΕ. Η Ευρωπαική Ένωση είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Βρετανίας, αντιπροσωπεύοντας το 44% όλων των εξαγωγών του Ηνωμένου Βασιλείου. Ως κράτος μέλος, η Βρετανία μπορεί να εμπορεύεται με άλλα μέλη χωρίς να επιβαρύνεται με τελωνειακούς ελέγχους ή δασμούς. Αυτό χάρη στους κοινοτικούς κανονισμούς. Αλλά όταν η Βρετανία εγκαταλείψει την ΕΕ, αυτό θα αλλάξει.

Για να αποφασίσει τον τρόπο, η Μέι διαπραγματεύεται επί του παρόντος μια συμφωνία με τις Βρυξέλλες για τους όρους εξόδου της Βρετανίας. Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2017, όταν η Μέι έθεσε το χρονοδιάγραμμα. Η πρωθυπουργός έχει ήδη εξασφαλίσει μια μεταβατική περίοδο 21 μηνών στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων, δίνοντας στη Βρετανία χρόνο να διεκπεραιώσει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο, ενώ παράλληλα εξακολουθεί να συναλλάσσεται με την Ευρώπη βάσει των κοινοτικών κανονισμών. Αλλά αν οι Βρετανοί βουλευτές και περισσότερες από επτά χώρες της ΕΕ απορρίψουν τις συμφωνίες που διαπραγματεύεται η Βρετανία με τους ευρωπαίους διαπραγματευτές, αυτή η μεταβατική περίοδος δεν θα φέρει αποτελέσματα και η Βρετανία θα αντιμετωπίσει ένα αβέβαιο μέλλον από τις 29 Μαρτίου του επόμενου έτους.

Στην πραγματικότητα όμως η Μέι έχει ακόμα λιγότερο χρόνο. Η συμφωνία πρέπει να πραγματοποιηθεί μέχρι τον Οκτώβριο, ώστε να δοθεί αρκετός χρόνος στους νομοθέτες του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρώπης να την επικυρώσουν.

Γιατί μερικοί βουλευτές υποστηρίζουν την αποχώρηση χωρίς μια συμφωνία;

Τον Ιούλιο, η Μέι προσπάθησε να ξεπεράσει τις διαιρέσεις στο υπουργικό της συμβούλιο, με ένα σχέδιο που θα άφηνε ευχαριστημένες όλες τις πλευρές. Ωστόσο, η πρόταση περιελάμβανε στενότερη ευθυγράμμιση με την ΕΕ από αυτή που θα ήθελαν οι υποστηρικτές του Brexit. Το αποτέλεσμα ήταν δύο κορυφαία στελέχη του κυβερνώντος κόμματος και πρωταγωνιστές της εκστρατείας του Brexit, ο Μπορίς Τζόνσον, Υπουργός Εξωτερικών, και ο υπουργός αρμόδιος για το Brexit, Ντέβιντ Ντέιβις, να παραιτηθούν καταγγέλλοντας τη Μέι. 

Οι ευρωσκεπτικιστές βουλευτές υποστηρίζουν ότι αντί να αποδεχτεί την πιο «light» έκδοση του Brexit, η Βρετανία θα μπορούσε απλά να φύγει χωρίς μια συμφωνία. Το αποτέλεσμα θα ήταν οι εμπορικές σχέσεις να επανέλθουν στους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), που διέπουν το διεθνές εμπόριο ελλείψει διμερών ή πολυμερών συμφωνιών. Οι επικριτές έχουν την άποψη ότι η Βρετανία θα είναι η μόνη μεγάλη χώρα στον κόσμο που θα διαπραγματεύεται με την Ε.Ε. σχετικά με τους κανόνες του ΠΟΕ και προειδοποιούν ότι αυτό θα δημιουργήσει τεράστια αβεβαιότητα στις επιχειρήσεις. «Νομίζω ότι οι υποστηρικτές του Brexit υποθέτουν ότι υπάρχουν κανόνες που πρέπει αμέσως να ακολουθήσουμε χωρίς να έχουμε άλλη επιλογή, ενώ στην πραγματικότητα οι κανόνες αυτοί είναι μάλλον πιο διαπραγματεύσιμοι», αναφέρει στους Times ο Tim Bale, καθηγητής πολιτικής στο πανεπιστήμιο Queen Mary.

Τι σημαίνει αποχώρηση χωρίς συμφωνία για τους Βρετανούς;

Σύμφωνα με το Times, αρχικά θα αυξηθούν οι τιμές των τροφίμων. Περίπου το 30% των τροφίμων που καταναλώνουν οι Βρετανοί ημερησίως προέρχεται από την ΕΕ, μεγάλο μέρος των οποίων είναι φρέσκα. Εάν η Βρετανία αποτύχει να εξασφαλίσει μια συμφωνία εξόδου, υπάρχει ο κίνδυνος να καταρρεύσουν οι αλυσίδες εφοδιασμού που προμηθεύουν φρέσκα τρόφιμα στα καταστήματα. Παράλληλα, χωρίς κοινούς κανονισμούς, οι Ευρωπαίοι δεν θα έχουν καμία εγγύηση ότι τα βρετανικά προϊόντα έχουν κατασκευαστεί σύμφωνα με τα αυστηρά πρότυπα της ΕΕ. Και εφόσον η Βρετανία δεν θα «απολαμβάνει» ελεύθερο εμπόριο με την Ε.Ε., τα αγαθά που θα διακινούνται θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά. Οι εξαγωγείς πιθανόν να αντιμετωπίσουν και άλλα εμπόδια, όπως η συμμόρφωση με τις κοινοτικές προδιαγραφές για αγαθά όπως τα τρόφιμα και τα ηλεκτρικά προϊόντα και οι βρετανικές εξαγωγές πιθανόν να «κολλήσουν» στα σύνορα της ΕΕ.

Τι άλλο μπορεί να επηρεαστεί;

Ένα άτακτο Brexit, όπως υπογραμμίζει το Times φέρει τον κίνδυνο καθυστερήσεων στα σύνορα, καθώς οι αξιωματούχοι θα δυσκολεύονται με την ξαφνική εισαγωγή νέων τελωνειακών κανονισμών. Τα προβλήματα στα τελωνεία θα μπορούσαν να δημιουργήσουν θέματα και στα φάρμακα. Τον Ιούλιο, η γαλλική φαρμακευτική εταιρεία Sanofi δήλωσε ότι αποθηκεύει φάρμακα στη Βρετανία για να προετοιμαστεί για  διακοπή του εφοδιασμού σε περίπτωση που δεν υπάρχει συμφωνία, αυξάνοντας τα αποθέματα. Και η Εθνική Υπηρεσία Υγείας της Βρετανίας δήλωσε ότι θα κάνει το ίδιο για τα απαραίτητα φάρμακα και άλλες προμήθειες στον τομέα της υγείας.

Επίσης, μια στις πέντε επιχειρήσεις θα εξετάσει το ενδεχόμενο μετεγκατάστασης στην Ευρώπη εάν επιδεινωθούν οι διαπραγματεύσεις για το Brexit, σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε το Ινστιτούτο Διευθυντών της Βρετανίας την Παρασκευή. Η επίπτωση στην οικονομία της Βρετανίας θα μπορούσε να είναι ακόμα μεγαλύτερη αν οι επενδύσεις υποχωρήσουν, επιδεινώνοντας την αργή αύξηση της παραγωγικότητας, ή μία μείωση της μετανάστευσης προκαλέσει έλλειμμα εργατικού δυναμικού. Παράλληλα σε μια «άτακτη έξοδο», οι πολίτες της ΕΕ στη Βρετανία και οι Βρετανοί πολίτες στην ΕΕ θα ρίσκαραν την απώλεια του δικαιώματος παραμονής και άλλων δικαιωμάτων.

Κίνδυνος ενός «θυελλώδους διαζυγίου»;

Ο νέος επικεφαλής της βρετανικής διπλωματίας Τζέρεμι Χαντ εξέφρασε την ανησυχία του για τον κίνδυνο ενός «θυελλώδους διαζυγίου» με την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς δεν σημειώνεται πρόοδος τρεις μήνες πριν από το προβλεπόμενο τέλος των διαπραγματεύσεων που υποτίθεται ότι θα πρέπει να καταλήξουν σε μια συμφωνία. Όπως αναφέρει ο Economist, μια αποτυχία, η οποία θα οδηγούσε στη βίαιη διακοπή των εμπορικών γεφυρών με την ΕΕ στα τέλη Μαρτίου 2019, θα είχε «βαθιές επιπτώσεις στις σχέσεις ανάμεσα στη Βρετανία και τις χώρες της ΕΕ για μια γενιά», δήλωσε ο Χαντ στη διάρκεια επίσκεψής του στη Βιέννη. Μένει να δούμε τιμέλει γενέσθαι το Σεπτέμβριο, όταν το σχέδιο της Βρετανίας θα τεθεί προς συζήτηση στη συμβούλιο κορυφής στις Βρυξέλλες.