Στις αρχές Απριλίου ο Βλαντιμίρ Πούτιν εμβολιάστηκε κατά του COVID-19. Για σχεδόν μισό χρόνο, ο Ρώσος πρόεδρος επαινεί ακούραστα το εμβόλιο που αναπτύχθηκε στη Ρωσία. Το Sputnik V, είπε, είναι το «καλύτερο εμβόλιο στον κόσμο». Ωστόσο, ήταν απρόθυμος να το πάρει, και αποσύρθηκε από τα κοινά για λίγο. Τώρα, όμως, φαίνεται ότι άλλαξε γνώμη.
 
Αλλά υπάρχει μια παγίδα. Δεν δόθηκαν πληροφορίες σχετικά με το εμβόλιο που επέλεξε να χρησιμοποιήσει. Επίσης, δεν δόθηκαν εικόνες ή βίντεο. Γιατί όχι; “Όσον αφορά τον εμβολιασμό για τα μάτια του κόσμου, δεν ήταν ποτέ οπαδός αυτής της λογικής”, δήλωσε ο εκπρόσωπος του Πούτιν. “Δεν του αρέσει.”
 
Ο καθυστερημένος και κρυφός εμβολιασμός του Πούτιν ταιριάζει ωστόσο με την παράξενη ιστορία του Sputnik V, του πρώτου εμβολίου που εγκρίθηκε για το COVID-19 στον κόσμο. Είναι σίγουρα μια ιστορία επιτυχίας, αλλά υπάρχουν πολλά που προηγήθηκαν.
 
Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν ήδη εμβολιαστεί με το Sputnik V και περισσότερες από 50 χώρες το έχουν εγκρίνει. Εικόνες από μακρινές χώρες όπως η Αργεντινή, η Βολιβία και η Βενεζουέλα καλωσορίζουν τις προμήθειες που φτάνουν από τη Ρωσία. Ο κόσμος χρειάζεται βοήθεια και η Ρωσία είναι εκεί για να την προσφέρει: Αυτό είναι το μήνυμα.
 
Αλλά πολλές χώρες δεν εμπιστεύονται πλήρως τη ρωσική προσφορά. Και πουθενά δεν υπάρχει δυσπιστία τόσο έντονη όσο στην Ευρώπη. Αλλά ακόμη και στη Ρωσία, το Σπούτνικ V αντιμετωπίζεται με κάποιο σκεπτικισμό.
 
Το εμβόλιο συνεχίζει να στιγματίζεται από το γεγονός ότι η εισαγωγή του δεν ήταν απόλυτα διαφανής. Ήταν παρόμοια με τον πρόσφατο εμβολιασμό του Πούτιν: Πρέπει να το πιστέψετε, αλλά δεν πρόκειται να το δείτε. Το αποτέλεσμα είναι ότι το Sputnik V μοιάζει με ένα κοκτέιλ πολιτικής και ιατρικής.
 
“Προβοκάτσιες” από τη Δύση
 
Η γενέτειρα του Sputnik V είναι το Gamaleya Research Institute of Epidemiology and Microbiology στα περίχωρα της Μόσχας. Για περισσότερες από δύο δεκαετίες, βρίσκεται υπό την διεύθυνση του βιολόγου Alexander Ginzburg. Δεν είναι εύκολο να λάβεις άδεια για να τον επισκεφτείς στο γραφείο του: Το ινστιτούτο δίνει αναφορά στο Υπουργείο Υγείας, το οποίο σπάνια επιτρέπει τους επισκέπτες. Το Κρεμλίνο προειδοποίησε για “προβοκάτσιες” στα δυτικά μέσα ενημέρωσης. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, ο αμερικανός σκηνοθέτης Όλιβερ Στόουν, ο οποίος είναι φίλος του Πούτιν, επισκέφθηκε πρόσφατα το Ινστιτούτο Gamaleya και εμβολιάστηκε με το Σπούτνικ V.
 
Ο Ginzburg δεν συμμερίζεται τις ανησυχίες του υπουργείου και εκτιμά ότι το Σπούτνικ V λαμβάνει πλέον περισσότερη θετική προσοχή στο εξωτερικό από ό, τι στο παρελθόν – τόσο στα μέσα ενημέρωσης όσο και στους επιστημονικούς κύκλους.
 
Έχει περάσει σχεδόν ένα ολόκληρο έτος από τότε που ο Ginzburg εμβολιάστηκε με το Sputnik V. Το ινστιτούτο άρχισε να αναπτύσσει το εμβόλιο του, αποτελούμενο από δύο συστατικά, τον Φεβρουάριο του 2020. Οι απενεργοποιημένοι ιοί γρίπης (οι λεγόμενοι αδενοϊοί) χρησιμοποιήθηκαν ως φορέας μεταφορά γενετικού υλικού από το παθογόνο του κορανοϊού στα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος.
 
Το Gamaleya είχε εμπειρία με εμβόλια , έχοντας αναπτύξει ένα και για τον ιό του Έμπολα. Οι ερευνητές έλαβαν το απαραίτητο ιικό υλικό COVID-19 στα μέσα Μαρτίου από μια κλινική στη Μόσχα, όπου ένας ασθενής που είχε κολλήσει τη λοίμωξη στη Ρώμη.
 
Ο Ginzburg είπε ότι έλαβε το εμβόλιο στις 30 Μαρτίου, σε μια στιγμή που οι δοκιμές σε ζώα ήταν ακόμη σε εξέλιξη. «Εμείς τα μέλη του προσωπικού εμβολιαστήκαμε πριν τους πιθήκους, αμέσως μετά τα ποντίκια και ταυτόχρονα με τα χάμστερ και τα ινδικά χοιρίδια».
 
Ωστόσο, η απόφαση για τον εμβολιασμό σε τόσο πρώιμο στάδιο δεν ήταν τόσο τολμηρή όσο το παρουσιάζει ο Ginzburg. Το Gamaleya Institute είχε ήδη αναπτύξει ένα συγκρίσιμο εμβόλιο για παρόμοιο κοροναϊό – αυτό που προκαλεί MERS, τον ιό πίσω από το ξέσπασμα του 2012 στη Σαουδική Αραβία. Και αυτό το εμβόλιο, λέει ο Ginzburg, είχε ήδη δοκιμαστεί σε ανθρώπους. Βασικά, το MERS παρείχε στους ερευνητές του Gamaleya Institute μια απροσδόκητη αφετηρία για την ανάπτυξη ενός εμβολίου COVID-19.
 
Μόνο τον Φεβρουάριο του 2021, μισό χρόνο μετά την έγκριση του εμβολίου, τα αποτελέσματα της Φάσης III κυκλοφόρησαν στο περιοδικό The Lancet. Αυτές οι δοκιμές έδειξαν ότι το Sputnik V έχει αποτελεσματικότητα 91,6%, υψηλότερη από το εμβόλιο που αναπτύχθηκε από την AstraZeneca.
 
Η κριτική έχει σταματήσει αισθητά από τότε, αλλά δεν έχει φύγει εντελώς. Μερικοί ερευνητές απαιτούν πρόσβαση στα μη επεξεργασμένα δεδομένα από τις δοκιμές, άλλοι πιστεύουν ότι υπάρχουν ασυνέπειες μεταξύ του αριθμού των συμμετεχόντων στη δοκιμή και του υπολογισμού της αποτελεσματικότητας, και άλλοι έχουν υποθέσει πιθανούς χειρισμούς. 

Ονομασία του εμβολίου
 
Ο Kirill Dmitriev είναι ο υπεύθυνος για την εμπορία του Sputnik V σε όλο τον κόσμο. Πρωην τραπεζίτης, περιγράφει τις ευρωπαϊκές επιφυλάξεις που προσπαθεί να ξεπεράσει. Χρησιμοποιεί τους όρους “άγχος” και “υπερβολική σκέψη”.
 
Ο Dmitriev είναι επικεφαλής του κρατικού ταμείου άμεσων επενδύσεων πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων (RDIF), το οποίο επένδυσε στην ανάπτυξη και παραγωγή του εμβολίου. Ο Dmitriev είναι καλά συνδεδεμένος. Η σύζυγός του συνεργάζεται με την Κατερίνα Tikhonova, την υποτιθέμενη κόρη του Πούτιν, η οποία ηγείται ενός ιδρύματος που προωθεί την καινοτομία.
 
Εάν το Ινστιτούτο Gamaleya είναι η γενέτειρα του εμβολίου COVID-19, τότε ο Dmitriev είναι αυτός που το βάφτισε, δίνοντας το όνομα Sputnik V. Αρχικά, ονομάστηκε απλά Gam-Covid-Vac. Αλλά αγοράζεται και πωλείται με το όνομα Sputnik V.
 
Το V σημαίνει «εμβόλιο», αλλά και «νίκη». Και “Sputnik”, φυσικά, είναι μια αναφορά στον θρίαμβο της Μόσχας στον αγώνα για το διάστημα μεταξύ των υπερδυνάμεων: Αυτό ήταν το όνομα του πρώτου δορυφόρου που μπήκε σε τροχιά από τη Σοβιετική Ένωση το 1957. “Οι Αμερικανοί εξεπλάγησαν όταν άκουσαν το όνομα του Σούτνικ. «Είναι το ίδιο με αυτό το εμβόλιο. Η Ρωσία έφτασε εκεί πρώτα», έλεγε ο Dmitriev το καλοκαίρι του 2020.
 
Επί του παρόντος, οι σχέσεις είναι ιδιαίτερα δύσκολες με την Ευρωπαϊκή Ένωση. “Η Ευρώπη έχει την εντύπωση ότι το Sputnik V κάνει ό, τι μπορεί για να περάσει στην ΕΕ. Σαν να τη χρειαζόταν η Ρωσία. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι το αντίστροφο: η Ευρώπη χρειάζεται το Sputnik”, λέει η Ρωσία. 

Οι Ρώσοι πιστεύουν ότι οι φαρμακευτικές ανησυχίες και το λόμπι τους βρίσκονται πίσω από τις επιφυλάξεις εναντίον του Σπούτνικ. “Ήθελαν να σκοτώσουν το Σπούτνικ από την αρχή. Πρώτον, ισχυρίστηκαν ότι έχουμε κλέψει τη συνταγή, άλλοτε ότι δεν την καταγράψαμε σωστά ή ότι ήταν αναποτελεσματικό ή επικίνδυνο”, λέει. “Και τώρα, με όλες αυτές τις αντιρρήσεις να έχουν αποσαφηνιστεί, έρχεται το τελικό επιχείρημα: Είναι ένα ρωσικό εμβόλιο”, λέει ο Dmitriev.
 
Οι πολιτικοί στις Βρυξέλλες περιμένουν να δουν εάν ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) θα συστήσει την έγκριση του εμβολίου. “Είμαστε σοκαρισμένοι που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει ξεκινήσει ακόμη διαπραγματεύσεις για την αγορά του Sputnik”, λέει ο Dmitriev, προσθέτοντας ότι η Ευρώπη ξεκίνησε συνομιλίες με άλλους παραγωγούς πριν ολοκληρωθεί η έγκριση.
 
Ευρωπαϊκή Έγκριση;
 
Μέχρι στιγμής, τα μόνα κράτη μέλη της ΕΕ που έχουν εξουσιοδοτήσει το Sputnik είναι η Ουγγαρία και η Σλοβακία, και οι δύο έχουν αποφασίσει να προχωρήσουν μόνες τους χωρίς την ΕΕ. Η εξουσιοδότηση για ολόκληρο το μπλοκ απέχει ακόμη μήνες και ο EMA ξεκίνησε τον κυλιόμενο έλεγχο μόνο στις αρχές Μαρτίου. Η Ρωσία, ωστόσο, υπέβαλε αίτηση για επανεξέταση στις 21 Ιανουαρίου, δήλωσε ο Πούτιν την περασμένη εβδομάδα. Ο EMA αρνείται αυτόν τον ισχυρισμό. Πράγματι, φαίνεται ότι η αίτηση δεν κατατέθηκε σωστά.
 
Τον Απρίλιο, οι ειδικοί του EMA θα ταξιδέψουν στη Ρωσία για να επισκεφθούν εγκαταστάσεις παραγωγής και νοσοκομεία εκτός από την εξέταση των κλινικών δεδομένων. Ο επικεφαλής του Ινστιτούτου Gamaleya Ginzburg ανέθεσε σε 10 μέλη του προσωπικού να βοηθήσουν τη διαδικασία.
 
“Η Ρωσία πρέπει τώρα να παράσχει επαρκή δεδομένα και να επιτρέψει και ανεξάρτητη επανεξέταση”, λέει ο ευρωβουλευτής Peter Liese, εκπρόσωπος της πολιτικής υγείας για την ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Είναι εξαιρετικά δύσπιστος για την ταχεία έγκριση του εμβολίου τον περασμένο Αύγουστο στη Ρωσία. “Δεν υπήρχε εξουσιοδότηση. Αυτό ήταν ψέμα”, λέει ο Liese.
 
Όσο περισσότερο διαρκεί η διαδικασία έγκρισης, τόσο μικρότερος είναι ο ρόλος του Sputnik V στην αντιμετώπιση της πανδημίας στην Ευρώπη. Ο Thierry Breton, ο επίτροπος της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς, λέει ότι η Ευρώπη “δεν χρειάζεται καθόλου το Sputnik V”, δεδομένου ότι το μπλοκ θα έχει επαρκές εμβόλιο από άλλους προμηθευτές έως το καλοκαίρι για να καλύψει τις ανάγκες του. Ο Liese, ωστόσο, διαφωνεί. “Πρέπει να πάρουμε ό, τι είναι διαθέσιμο, αρκεί να πληροί τα κριτήρια του EMA.”
 
Θα μπορούσαν όμως να παραδώσουν οι Ρώσοι; “Δεν έχουμε αρκετές δόσεις εμβολίου για τη Λατινική Αμερική, την Αφρική και την Ασία”, λέει ο Ντμίτρι. “Αλλά μετά τον Ιούνιο, θα μπορούσαμε να παρέχουμε δόσεις εμβολίου για 50 εκατομμύρια ανθρώπους εντός τριών έως τεσσάρων μηνών”.
 
Εάν το εμβόλιο εγκριθεί, μόνο η Γερμανία θα μπορούσε να παράγει δεκάδες εκατομμύρια δόσεις μέχρι το τέλος του έτους, ισχυρίζεται ο Ντμίτρι. Η εταιρεία R-Pharm στη Βαυαρία θα το αναλάβει στην αρχή, με δύο άλλες εταιρείες να ενταχθούν πιθανώς στην προσπάθεια.
 
Ωστόσο, καθώς η Ευρώπη διστάζει, το εμβόλιο σημείωσε μεγάλη επιτυχία αλλού. Μια περιοχή, ειδικότερα, έχει μετατραπεί σε εστιακό σημείο της διπλωματίας εμβολίων: της Λατινικής Αμερικής.
 
Αργός ο ρυθμός εμβολιασμού στη Ρωσία
 
Υπάρχει, ωστόσο, μια χώρα που επιθυμεί να λάβει περισσότερη βοήθεια από τη ρωσική κυβέρνηση, και αυτή η χώρα είναι η ίδια η Ρωσία. Ενώ γιορτάζονται οι εξαγωγές του Sputnik V, η εκστρατεία εμβολιασμού στο εσωτερικό δεν πάει καλά. Παραδόξως, δεν υπάρχει απλώς έλλειψη δόσεων εμβολίου, αλλά και εκείνων που επιθυμούν να εμβολιαστούν.
 
Μόλις πρόσφατα, μια τηλεδιάσκεψη μεταξύ του Πούτιν και του παραγωγού εμβολίων επικεντρώθηκε στην ανάγκη αύξησης της παραγωγής. Σύμφωνα με τον πρόεδρο, η Ρωσία μέχρι στιγμής κατάφερε να παράξει αρκετές δόσεις Sputnik V για 20 εκατομμύρια ανθρώπους. Ο υπουργός βιομηχανίας υποσχέθηκε ότι θα παραχθούν άλλες 17 εκατομμύρια δόσεις τον Απρίλιο. Ωστόσο, ο επικεφαλής της RDIF Dmitriev έχει μεγάλες ελπίδες για παραγωγή στο εξωτερικό, ιδιαίτερα στην Ινδία. Μέχρι το τέλος του έτους, 700 εκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν εμβολιαστεί με το Sputnik V.
 
Με τον τρέχοντα ρυθμό, η Ρωσία θα χρειαστεί τρία χρόνια πριν ο μισός πληθυσμός λάβει τουλάχιστον μία δόση εμβολίου.
 
Πράγματι, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ρωσία δεν είναι η έλλειψη εμβολίων, αλλά η έλλειψη ανθρώπων που είναι πρόθυμοι να το πάρουν. Σύμφωνα με μια έρευνα του Κέντρου Levada, μόνο το 30% των ερωτηθέντων είναι πρόθυμοι να λάβουν το εμβόλιο Sputnik V. Αιτία αυτού, ωστόσο, είναι η απόφαση του Κρεμλίνου να έχει περάσει μήνες να υποβαθμίζει την απειλή που δημιουργεί ο ιός.
 
Πηγή: Spiegel