Το Χάρκοβο, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας, με 1,5 εκατομμύρια κατοίκους, γνωστή για την ποίηση, την τέχνη, το εμπόριο, τη βιομηχανία, τις επιστημονικές ανακαλύψεις και, σήμερα, εκ των κύριων στόχων των ρωσικών δυνάμεων εισβολής, έχει μια ιδιαίτερη θέση στην εκδοχή του Κρεμλίνου για την ιστορία, η οποία το παρουσιάζει ως παράδειγμα που δείχνει την «ανοησία» της Ουκρανίας που προσπαθεί να ζήσει χωριστά από τη Ρωσία.

Ads

Με τις μάχες για την κατάληψή του να βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη, το Χάρκοβο, η πιο κοντινή στη Ρωσία από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη πόλη της Ουκρανίας, φαίνεται, σύμφωνα με την ανάλυση των New York Times, να κατέχει ιδιαίτερη θέση στο αφήγημα του Ρώσου προέδρου, Β. Πούτιν, ότι η Ουκρανία δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα «παράρτημα» της Ρωσίας που «άρπαξαν» άδικα οι μηχανορραφίες των ξένων και των παραπλανημένων Ουκρανών εθνικιστών.

Μετά τα γεγονότα του Μαϊντάν το 2014 και την ανατροπή του, φιλικού προς το Κρεμλίνου, Ουρκανού προέδρου Γιανουκόβιτς, το Χάρκοβο έγινε το επίκεντρο μιας ενορχηστρωμένης, από τη Ρωσία, προσπάθειας να συσπειρώσει την αντιπολίτευση προς τη νέα κυβέρνηση στο Κίεβο και να επαναφέρει τον Γιανουκόβιτς στην εξουσία. Ο έκπτωτος πρόεδρος κατέφυγε στο Χάρκοβο, όπου ο τότε δήμαρχος, φιλοξένησε ένα συνέδριο φιλορώσων πολιτικών και αξιωματούχων από κυρίως ρωσόφωνες περιοχές στην ανατολική και νοτιοανατολική Ουκρανία. σε μια προσπάθεια, σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα, να δημιουργηθεί ένας «φιλορωσικός» πυρήνας στο εσωτερικό της χώρας.

Αυτή η προσπάθεια απέτυχε, αν και, πάντα με την εκδοχή της ανάλυσης, αποτέλεσε την «δεξαμενή» των σημερινών ισχυρισμών του Κρεμλίνου για τον ναζιστικό χαρακτήρα του Κιέβου και ότι η Ουκρανία υπάρχει ως χώρα μόνο ως αποτέλεσμα ξένων παρεμβάσεων.

Ads

Το Χάρκοβο, ένα μακρύ χωνευτήρι διαφορετικών εθνοτικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένου ενός μεγάλου εβραϊκού πληθυσμού, έπαιξε έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της Ουκρανίας κατά τη διάρκεια και μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η ιστορία ως προπαγανδιστική «μαγιά»

Η πόλη ιδρύθηκε το 1654 και έγινε κέντρο του ουκρανικού εθνικού κινήματος τη δεκαετία του 1820, σύμφωνα με τον Τίμοθι Σνάιντερ, καθηγητή ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ.

Μετά την Επανάσταση του Οχτώβρη, τα Σοβιέτ Οδησσού, Κιέβου, Τσερνίγκοφ και πολλών πόλεων και οικισμών του Ντονμπάς πήραν την απόφαση για το πέρασμα της εξουσίας στα Σοβιέτ. Στο Κίεβο, στις 29/10/1917 η κοινή συνεδρίαση των Σοβιέτ των αντιπροσώπων των εργατών και στρατιωτών ενέκρινε το μπολσεβίκικο σχέδιο απόφασης να υποστηριχθεί η εξέγερση στην Πετρούπολη και να δοθεί η εξουσία στην Προσωρινή Επαναστατική Επιτροπή στο Κίεβο.

Ωστόσο, τη νίκη των επαναστατημένων εργατών και στρατιωτών εκμεταλλεύτηκε η ουκρανική αστική τάξη, η οποία προχώρησε σε πραξικόπημα και εξέδωσε Διάταγμα με το οποίο ανακήρυξε την Ουκρανία «Λαϊκή Δημοκρατία», αλλά στην πράξη εξαπέλυσε τρομοκρατία κατά των δυνάμεων της Επανάστασης, διέλυσε τα Σοβιέτ, συνέλαβε τους μπολσεβίκους, αφόπλισε τα αποσπάσματα της Κόκκινης Φρουράς και τα επαναστατικά στρατιωτικά τμήματα.

Η Τσεντράλναγια Ράντα αναδείχθηκε σε μία από τις κεντρικές εστίες της πανρωσικής αντεπανάστασης.

Στο Χάρκοβο στις 11-12/12/1917 έγινε το 1ο Πανουκρανικό Συνέδριο των Σοβιέτ, που ανακήρυξε την Ουκρανική Σοβιετική Δημοκρατία. Το Συνέδριο πήρε απόφαση να συνάψει ομοσπονδιακές σχέσεις με τη Σοβιετική Ρωσία και εξέλεξε την ΚΕΕ των Σοβιέτ της Ουκρανίας, που στις 17/12 σχημάτισε την πρώτη σοβιετική κυβέρνηση της Ουκρανίας. Τον Δεκέμβρη 1917 – Γενάρη 1918 γενικεύτηκε η αντιπαράθεση με την Τσεντράλναγια Ράντα (την αντεπαναστατική βουλή), ακολούθησαν εξεγέρσεις σε όλες τις περιοχές και στις 26 Γενάρη απελευθέρωσαν και το Κίεβο. Ουσιαστικά, το 1918 εδραιώνεται η σοβιετική εξουσία στην Ουκρανία.

Στη δεκαετία του 1920 «ήταν το παγκόσμιο κέντρο για τον ουκρανικό πολιτισμό», λέει ο Σνάιντερ. Οι σοβιετικοί ηγέτες υποστήριξαν αρχικά την ανάπτυξη της τέχνης και της λογοτεχνίας της πόλης, μόνο για να πεθάνει αυτή η «γενιά των Ουκρανών δημιουργών πολιτισμού» κατά τη διάρκεια των εκκαθαρίσεων της δεκαετίας του 1930, συμπληρώνει.

Κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Λιμού της Ουκρανίας από το 1932 έως το 1933, το Χάρκοβο έγινε «η πόλη όπου οι αγρότες πήγαιναν για να πεθάνουν» ζητιανεύοντας, σύμφωνα με Σνάιντερ.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ουκρανικές εθνκιστικές ομάδες της πόλης συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς ναζί, όπως έγινε και σε άλλα σημεία της Ουκρανίας.

Από τον Δεκέμβριο του 1941 έως τον Ιανουάριο του 1942, χιλιάδες Εβραίοι στο Χάρκοβο εξοντώθηκαν. Για τους New York Times, η νίκη της Επανάστασης στην Ουκρανία το 1918, συνιστά την «καταστροφή», από τις «σοβιετικές δυνάμεις» της «πρώιμης απόπειρας για την δημιουργία ουκρανικής πολιτείας».

Για τον Πούτιν, όπως ο ίδιος αναφέρει σε σχετικό «δοκίμιό» του για την Ουκρανία που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Ιούλιο, αυτό το «σκοτεινό επεισόδιο» είναι ένα παράδειγμα των καταδικασμένων, ανόητων προσπαθειών για την ίδρυση ενός ουκρανικού κράτους από «τους διαφορετικούς οιονεί κρατικούς σχηματισμούς που αναδύθηκαν σε ολόκληρη την πρώην ρωσική αυτοκρατορία». σύμφωνα με την αποδελτίωση της εφημερίδας.

Αυτή η ιστορία, πρόσθεσε ο Β. Πούτιν, φέρνει ένα αιχμηρό μήνυμα για τους σημερινούς ηγέτες της Ουκρανίας: «Για όσους έχουν παραδώσει σήμερα τον πλήρη έλεγχο της Ουκρανίας σε εξωτερικές δυνάμεις, θα ήταν διδακτικό να θυμούνται ότι, το 1918, μια τέτοια απόφαση αποδείχθηκε μοιραία για το κυβερνών καθεστώς στο Κίεβο».

Ο… «εύκολος στόχος»

Το Χάρκοβο θεωρούνταν από καιρό πιθανός στόχος ενόψει της εισβολής της Ρωσίας, καθώς η Μόσχα συγκέντρωσε δυνάμεις, μόλις 90 λεπτά βορειοανατολικά της πόλης. Το Κρεμλίνο μπορεί να πίστευε ότι θα αντιμετώπιζε λιγότερη αντίσταση λόγω του κυρίως ρωσόφωνου πληθυσμού της πόλης που υποτίθεται ότι συμπαθούσε περισσότερο τη Μόσχα. Πολλοί στο Χάρκοβο έχουν οικογένεια ή έχουν επιχειρήσεις ακριβώς από την άλλη πλευρά των συνόρων.

«Οι άνθρωποι στην πόλη του Χάρκοβο έχουν μόνο ένα θέμα με τον ρωσικό στρατό: “Γιατί αργήσατε;” υποστήριξε την περασμένη εβδομάδα μια παρουσιάστρια της ρωσικής κρατικής τηλεόρασης.

Αντίθετα, τις τελευταίες τέσσερις ημέρες στο Χάρκοβο, οι ουκρανικές δυνάμεις κράτησαν αρχικά τον ρωσικό στρατό στον εξωτερικό δακτύλιο της πόλης, με αρκετές φωτογραφίες και βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που δείχνουν κατεστραμμένο ρωσικό στρατιωτικό υλικό στα προάστια. Το βράδυ του Σαββάτου και το πρωί της Κυριακής σφοδρός ρωσικός βομβαρδισμός – κυρίως από πολλαπλά συστήματα πυραύλων – βομβάρδισαν βορειοανατολικά τμήματα της πόλης.

Το απόγευμα του Σαββάτου, οι Ουκρανοί υποστηρίζουν ότι εκατοντάδες άνθρωποι ήρθαν στο στρατιωτικό αρχηγείο του Χάρκοβο για να προσφερθούν εθελοντικά να αντισταθούν στη ρωσική προέλαση.