Τρία χρόνια κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας για την εισβολή της στην Ουκρανία απέτυχαν να αναγκάσουν τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να διαπραγματευτεί για την ειρήνη. Η εξαρτώμενη από το πετρέλαιο οικονομία της χώρας συνέχισε να τρέχει με εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης, επειδή η Κίνα και η Ινδία αψήφησαν το δυτικό εμπάργκο και αγόρασαν άφθονες ποσότητες ρωσικού αργού.

Ο Τζο Μπάιντεν έβαλε στο στόχαστρο αυτό το εμπόριο τις τελευταίες ημέρες της θητείας του ως πρόεδρος των ΗΠΑ με άλλη μια ομοβροντία κυρώσεων και ο διάδοχός του Ντόναλντ Τραμπ απειλεί με ακόμη πιο σκληρά μέτρα.

Ωστόσο, όπως σημειώνει το Bloomberg, φαίνεται απίθανο ότι οι νέες κυρώσεις από μόνες τους θα σύρουν τον Πούτιν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Η καλύτερη ελπίδα για τους συμμάχους της Ουκρανίας προς το παρόν είναι ότι οι πιέσεις που συσσωρεύονται στη ρωσική οικονομία θα γίνουν τελικά μη διαχειρίσιμες.

Η κεντρική τράπεζα της Μόσχας αγωνίζεται τελευταία να τιθασεύσει την έξαρση του πληθωρισμού που προκαλείται από τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού και την απότομη αύξηση των κυβερνητικών δαπανών, μεγάλο μέρος των οποίων τροφοδοτεί τον πόλεμο.

Πώς προστάτευσε η Ρωσία την οικονομία της από τις κυρώσεις;

Όταν οι δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας περιόρισαν τη ρωσική πρόσβαση στις διεθνείς ενεργειακές αγορές με βάση το δολάριο, ο Πούτιν κοίταξε προς τα ανατολικά σε αναζήτηση νέων αγοραστών για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της χώρας.

Η Κίνα έγινε ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας και πάνω από το 80% των ρωσικών πληρωμών στο εξωτερικό εμπόριο έφυγε από τα δυτικά νομίσματα και πήγε σε ρούβλια και νομίσματα φιλικών χωρών, κυρίως το κινεζικό γουάν.

Παράλληλα, η Ρωσία συγκέντρωσε εκατοντάδες δεξαμενόπλοια για να δημιουργήσει έναν σκιώδη στόλο που λειτουργούσε χωρίς δυτική ασφάλιση.

Αυτό της επέτρεψε να στέλνει πετρέλαιο στην Ασία σε πείσμα των κυρώσεων και του ανώτατου ορίου των 60 δολαρίων ανά βαρέλι στην τιμή του ρωσικού πετρελαίου που επέβαλαν οι G7, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Αυστραλία. Εμφανίστηκαν μεσάζοντες για να διευκολύνουν τις διεθνείς πληρωμές και τις συμφωνίες εισαγωγών – εξαγωγών.

Πώς επηρέασε ο πόλεμος στην Ουκρανία την οικονομία της Ρωσίας;

Εκατοντάδες ξένες επιχειρήσεις έχουν εγκαταλείψει τη Ρωσία από το 2022 για να αποφύγουν πιθανή ζημιά στη φήμη τους, αν παραμείνουν.

Πολλές άλλες, όμως, έχουν διατηρήσει την παρουσία τους στην 11η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Οι περισσότερες από τις κυρώσεις στη Ρωσία στοχεύουν σε συγκεκριμένες εταιρείες και άτομα και όχι σε ολόκληρη την κοινωνία, με τομείς όπως τα τρόφιμα, η γεωργία και η υγεία σε γενικές γραμμές να μην επηρεάζονται.

Η οικονομική δραστηριότητα στη Ρωσία στράφηκε σταδιακά προς τη στρατιωτική παραγωγή και η παραγωγή των βιομηχανιών που εξυπηρετούν τις ένοπλες δυνάμεις εκτοξεύτηκε στα ύψη τα τελευταία δύο χρόνια. Καθώς ο στρατός δαπανά τεράστια ποσά για τη στρατολόγηση, υπάρχει σκληρός ανταγωνισμός για μια ήδη περιορισμένη ομάδα εργασίας. Αυτό έχει οδηγήσει σε αύξηση του μισθολογικού κόστους και οδήγησε τον πληθωρισμό των τιμών καταναλωτή στο 9,52% το 2024 από 7,42% ένα χρόνο νωρίτερα.

Την ίδια ώρα, οι τιμές των ακίνητων υψηλών προδιαγραφών στη Μόσχα έχουν εκτοξευθεί καθώς ορισμένοι πλούσιοι Ρώσοι μετέφεραν τον πλούτο τους στην πατρίδα τους.

Η Τράπεζα της Ρωσίας αύξησε το βασικό της επιτόκιο κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες στο ρεκόρ 21% τον Οκτώβριο σε μια προσπάθεια να επαναφέρει τις τιμές υπό έλεγχο.

Ο αντίκτυπος της παραπάνω κίνησης στις δαπάνες των νοικοκυριών έχει αμβλυνθεί από την ευρεία διαθεσιμότητα επιδοτούμενων στεγαστικών και άλλων δανείων.

Ωστόσο, πολλές εταιρείες έχουν περιορίσει τα σχέδια παραγωγής και τις νέες επενδύσεις. Οι διοικήσεις των επιχειρήσεων και ορισμένοι πολιτικοί έχουν προειδοποιήσει ότι το άλμα στο κόστος δανεισμού θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα κύμα χρεοκοπιών.

Η κεντρική τράπεζα προέβλεπε απότομη επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης το 2025 σε 0,5% – 1,5%, από 3,5% – 4% το 2024. Το υπουργείο Οικονομίας σημείωσε πιο μέτρια επιβράδυνση στο 2,5%.

Πώς αντιμετωπίζουν την κατάσταση οι Ρώσοι;

Η έκρηξη των κρατικών δαπανών και η στρατολόγηση εκατοντάδων χιλιάδων ανδρών στο στρατό έχει συμβάλει στο ιστορικό χαμηλό επίπεδο ανεργίας. Η αύξηση των μισθών προσαρμοσμένη στον πληθωρισμό επιταχύνθηκε στο 8,9% το πρώτο δεκάμηνο του 2024 από 7,7% την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία.

Η φτώχεια έχει μειωθεί καθώς οι άνδρες πήγαν στον στρατό με αντάλλαγμα μεγάλα μπόνους στρατολόγησης και έναν βασικό μισθό που είναι περίπου τρεις φορές υψηλότερος από τον μέσο εθνικό. Το ποσοστό φτώχειας μειώθηκε στο 8,6% του πληθυσμού τους πρώτους εννέα μήνες του 2024 από 11% το 2021, σύμφωνα με τα ιδια στοιχεία.

Ωστόσο, άνθρωποι των οποίων τα προς το ζην εξαρτώνται από το κράτος – όπως οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι συνταξιούχοι – αισθάνονται φτωχότεροι ως αποτέλεσμα της αύξησης των τιμών των τροφίμων.
Με πολλούς εργάτες χαμηλής ειδίκευσης που εγκαταλείπουν την παραγωγή για να ενταχθούν στο στρατό, καταγράφεται έλλειψη χεριών στον αγροτικό τομέα.

Οι σοδειές έχουν επηρεαστεί από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, ενώ το ασθενέστερο ρούβλι και η διαταραχή των παραδοσιακών αλυσίδων εφοδιασμού λόγω των κυρώσεων έχουν κάνει ορισμένα εισαγόμενα προϊόντα να γίνουν σπάνια και ακριβά.

Τι διαφορά θα μπορούσαν να κάνουν οι τελευταίες κυρώσεις των ΗΠΑ;

Τα σαρωτικά μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση του Μπάιντεν στόχευαν δύο ρωσικές μεγάλες εταιρείες πετρελαίου – την Gazprom Neft και την Surgutneftegas – και 183 δεξαμενόπλοια που εμπλέκονται στον σκιώδη στόλο, μαζί με εμπόρους και ασφαλιστές ρωσικού πετρελαίου.

Απειλούν με σημαντική αναστάτωση στις αποστολές, αύξηση του κόστους μεταφοράς και διεύρυνση της έκπτωσης στην τιμή του εξαγόμενου ρωσικού πετρελαίου σε σύγκριση με τις διεθνείς τιμές του αργού.

Τα έσοδα από τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου αντιπροσωπεύουν το 30% των εσόδων του προϋπολογισμού της Ρωσίας και οι κυρώσεις θα ενισχύσουν την οικονομική πίεση στην πολεμική μηχανή του Πούτιν. Ωστόσο, δεν είναι σαφές πόσο καιρό θα διαρκέσει οποιαδήποτε διακοπή: Τα διυλιστήρια στην Ινδία ήταν βέβαιοι ότι οι Ρώσοι έμποροι θα έβρισκαν σύντομα τρόπους να παρακάμψουν τα μέτρα.

Ο αναλυτής του Bloomberg Economics, Alex Isakov, δήλωσε ότι οι νέες κυρώσεις θα μπορούσαν να εξαλείψουν 400.000 βαρέλια ημερησίως παραγωγής, σχεδόν το 5% της συνολικής παραγωγής της Ρωσίας. Ωστόσο, είπε ότι μια αύξηση 10% στις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου από τον Σεπτέμβριο του 2024 θα περιόριζε τον αντίκτυπο αυτών των απωλειών.

Η οικονομική κατάσταση πιέζει τον Πούτιν για ειρήνη;

Όχι πραγματικά, εκτιμά το δημοσίευμα. Με τους προσαρμοσμένους με τον πληθωρισμό μισθούς να αυξάνονται, δεν είναι σαφές ότι ακόμη και μια πλήρης ύφεση θα έπληττε σοβαρά τα υψηλά ποσοστά δημοτικότητας του Πούτιν.

Μια μεγαλύτερη πηγή ανησυχίας για το Κρεμλίνο μπορεί να είναι η κατάσταση των δημόσιων οικονομικών. Μέχρι τις αρχές του 2025, η κυβέρνηση είχε δαπανήσει περίπου το 60% των ρευστών περιουσιακών στοιχείων στο εθνικό της ταμείο.

Με τον τρέχοντα ρυθμό φαγώματος, αυτά τα εύκολα προσβάσιμα αποθέματα θα μπορούσαν να εξατμιστούν εντελώς μέσα σε 12 έως 18 μήνες, εάν οι τελευταίες κυρώσεις αναγκάσουν τη Ρωσία να αυξήσει την έκπτωση στις εξαγωγές πετρελαίου της έναντι των παγκόσμιων τιμών αναφοράς στα 30 δολάρια από περίπου 12 δολάρια τον Ιανουάριο, δήλωσε ο Isakov στο Bloomberg Economics.

Η κυβέρνηση το είδε αυτό να έρχεται και σχεδιάζει να μειώσει τις μη στρατιωτικές δαπάνες το 2025 και να αυξήσει τα έσοδα χρησιμοποιώντας φόρους και άλλα μέτρα.

Ο Τραμπ απειλεί να πλήξει τη Ρωσία με «μεγάλες» νέες κυρώσεις, εκτός εάν ο Πούτιν συμφωνήσει να «κάνει μια συμφωνία» για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Πιέζει επίσης τη Σαουδική Αραβία και τον ΟΠΕΚ να μειώσουν τις τιμές του πετρελαίου για να πιέσουν τη Ρωσία, ώστε «ο πόλεμος να σταματήσει αμέσως».

Σε απάντηση, το Κρεμλίνο είπε ότι η πτώση της τιμής του πετρελαίου δεν θα φέρει τέλος στη σύγκρουση.

Σε κάθε περίπτωση, μέχρι στιγμής, οι δυτικές προσδοκίες για γονάτισμα της Ρωσίας, απέτυχαν.