Με καθυστέρηση ενός χρόνου -λόγω πανδημίας- Ολυμπιακοί Αγώνες του Τόκιο θα ξεκινήσουν στις 23 Ιουλίου. Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς ότι τα κράτη που θα φιλοξενήσουν τους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες (αρχής γενομένης από την Κίνα για τους Χειμερινούς Αγώνες του 2022 και τη Γαλλία για τους Θερινούς Αγώνες του 2024) δεν θα διδαχθούν από την παγίδα, στην οποία η κυβέρνηση του Γιοσιχίντε Σούγκα εγκλωβίστηκε, θέλοντας πάση θυσία να διατηρήσει το αθλητικό γεγονός, παρά τις προειδοποιήσεις των ιατρικών εμπειρογνωμόνων ως προς τους υγειονομικούς κινδύνους και παρά την αντίθεση της πλειονότητας των Ιαπώνων.

Η διεξαγωγή αυτών των Ολυμπιακών Αγώνων σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κυρίως λόγω της παραλλαγής Δέλτα, και χωρίς θεατές σε όλες σχεδόν τις αθλητικές  εγκαταστάσεις, στερεί τον εορταστικό χαρακτήρα του γεγονότος και τη σημασία του αθλητικού ιδεώδους και του Ολυμπισμού.

Η κυβέρνηση του Σούγκα κατάφερε να πυροδοτήσει σχεδόν ομόφωνη δυσαρέσκεια των Ιαπώνων, είτε τάσσονται κατά, είτε υπέρ των αγώνων. Στη δυσαρέσκεια των αντιτιθέμενων στους αγώνες προστίθεται τώρα και αυτή των Ιαπώνων φιλάθλων, οι οποίοι, αφού απέκτησαν με μεγάλη προσπάθεια εισιτήρια για τους αγώνες, δεν μπορούν να τους παρακολουθήσουν.

Τύφλωση

Στην περίπτωση αυτή, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) ακολούθησε το δικό της σχεδιασμό: διατήρησε ένα μοντέλο που εγγυάται τους πόρους της και τη χρηματοδότηση του αθλητισμού παγκοσμίως. Τα τρία τέταρτα των εσόδων της εξαρτώνται από τη μετάδοση των Ολυμπιακών Αγώνων: το 90% αυτών των χρημάτων καταβάλλεται στις εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές και τις διεθνείς ομοσπονδίες, που όλες έχουν επηρεαστεί από την πανδημία του κορωναϊού.

Φοβούμενη την απόσυρση των χορηγών, η ΔΟΕ αγνόησε το κοινό αίσθημα στην Ιαπωνία. Εμφανίζεται ως ο μοναδικός δικαιούχος της διοργάνωσης, της οποίας οι προετοιμασίες εξώθησαν την κυβέρνηση του Σούγκα σε μία ανεξέλεγκτη πορεία, όπως «ένας παίκτης που χάνει και στοιχηματίζει ακόμα περισσότερο με την ελπίδα να “ρεφάρει”», κατά τον πολιτικό επιστήμονα Κοίτσι Νακάνο.

Αυτή η τύφλωση από πλευράς μιας εμφανιζόμενης ως εξαιρετικά οργανωμένης και αποτελεσματικής χώρας μπορεί να αποτελέσει έκπληξη. Πρόκειται για μια σχετικά αληθή εικόνα, κανείς όμως δε πρέπει να ξεχνά ότι υπάρχουν και προβλήματα: βαριές ασθένειες εξαιτίας της ρύπανσης τις δεκαετίες του 1960-1970, η καταστροφή της Φουκουσίμα το 2011, οι καθυστερήσεις τώρα στους εμβολιασμούς λόγω γραφειοκρατίας…

Οι κυβερνήσεις του Σίνζο Άμπε (2012-2020) και του Γιοσιχίντε Σούγκα, στη συνέχεια, προσπάθησαν να συγκεράσουν τον αγώνα κατά του κορωναϊού και τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων, καθοδηγούμενες από μία δυναμική, στην οποία εμπλέκονται οικονομικά, πολιτικά και άλλα ζητήματα, γεγονός που έχει μειώσει το περιθώριο ελιγμών τους.

Το προηγούμενο των Αγώνων του 1940

Τα σημαντικά ποσά που επενδύονται στους Ολυμπιακούς Αγώνες επηρεάζουν σημαντικά τον έλεγχο των αθλητικών διοργανώσεων και εκδηλώσεων. Η λεόντεια σύμβαση της πόλης του Τόκιο με τη ΔΟΕ έθεσε την Ιαπωνία, όπως και κάθε χώρα υποδοχής των Αγώνων της Ολυμπιάδας, σε αδύναμη θέση. Η ΔΟΕ μόνο μπορεί να ακυρώσει τους Αγώνες, σε περίπτωση εμφυλίου πολέμου ή «εύλογων φόβων για απειλή της ασφάλειας των συμμετεχόντων στους Αγώνες». Μία πανδημία δεν θεωρείται «εύλογος φόβος».

Εάν η χώρα υποδοχής αποφασίσει μονομερώς να ακυρώσει τους Αγώνες, πρέπει να αναλάβει το κόστος της ακύρωσης -εν προκειμένω, οι Ολυμπιακοί Αγώνες κοστίζουν επισήμως 12,6 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 2,7 δισεκατομμύρια ευρώ επενδύονται από τους χορηγούς.

Για τους εμπλεκόμενους φορείς, την Οργανωτική Επιτροπή, την Ιαπωνική Ολυμπιακή Επιτροπή (JOC) και τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ), την πόλη του Τόκιο και την Ιαπωνία, η ακύρωση των Αγώνων εκτιμήθηκε το Μάιο από το Ερευνητικό Ινστιτούτο Ερευνών «Nomura» («NRI») σε περίπου 1.810 δισεκατομμύρια γιεν (14 δισεκατομμύρια ευρώ). Πρόκειται για ένα κόστος πολύ υψηλότερο από αυτό της διεξαγωγής τους υπό τις παρούσες συνθήκες.

Ως εκ τούτου, η Ιαπωνία επέλεξε τη διεξαγωγή τους, ακόμη και εάν η άφιξη των περίπου 80.000 αθλητών, στελεχών των αποστολών και ξένων δημοσιογράφων, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα νέο κύμα μολύνσεων. Αρκετοί εξ αυτών έχουν ήδη διαγνωσθεί θετικοί και ο φόβος μιας «ολυμπιακής μετάλλαξης» κερδίζει έδαφος. Το κόστος των συνεπειών θα είναι σημαντικότερο από εκείνο που θα προέκυπτε από μία ακύρωση, δήλωσε το Μάιο ο Τακαχίντε Κιούχι (Takahide Kiuchi) του Ινστιτούτου «Nomura». Αυτό συμβαίνει τώρα.

Πέραν αυτών των οικονομικών περιορισμών, παλιές αναμνήσεις απέτρεψαν την εξέταση της προοπτικής ακύρωσης: η Ιαπωνία είχε ήδη αναγκαστεί να παραιτηθεί από τους Αγώνες του Τόκιο του 1940. Εκείνη την εποχή, το Αρχιπέλαγος διεξήγε έναν επεκτατικό πόλεμο στην Κίνα και ο στρατός, που χρειαζόταν πόρους, αντιτάχθηκε στις δαπάνες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το 2020, δεν ήθελε να γίνει η μόνη χώρα που ακύρωσε δύο φορές Αγώνες.

Απώλεια κυριαρχίας

Σε αυτό το ζήτημα εθνικής υπερηφάνειας προστίθεται η απουσία πολιτικού θάρρους. Το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα («LDP»), στην εξουσία από το 1955 -με μία σύντομη απουσία στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και στα τέλη της δεκαετίας του 2000- καθοδήγησε τη θεαματική ανόρθωση της Ιαπωνίας μετά την ήττα του 1945. Στη δεκαετία 1960-1980, συγκέντρωσε ρεύματα κινούμενα από την κεντροαριστερά ως τη δεξιά, αναγκάζοντάς το σε μία εσωτερική συζήτηση και συμβιβασμό ενώπιον μιας ισχυρής -εκπροσωπούμενης από το Σοσιαλιστικό Κόμμα- αντιπολίτευσης. Στη συνέχεια, αυτή η αντιπολίτευση κατέρρευσε και οι εσωτερικές συμμαχίες σταδιακά διαλύθηκαν. Επανερχόμενο στην εξουσία το «LDP» αποστεώθηκε και αποκόπηκε από τον κόσμο (εδώ και χρόνια, οι μισοί περίπου ψηφοφόροι περιφρονούν τις κάλπες).

Η ακύρωση των Αγώνων θα απαιτούσε πολιτική βούληση που δεν έχει ο Πρωθυπουργός Σούγκα. Είχε ελάχιστα κίνητρα να επιδείξει θάρρος. Οι εταίροι της ομάδας «G7» γεμίζουν τα στάδιά τους και χαλαρώνουν τα προληπτικά μέτρα παρά τις νέες αυξήσεις των κρουσμάτων κορωναϊού. Όλοι τους τον ενθάρρυναν να διεξαγάγει τους Αγώνες -ακόμη και εάν αυτό σημαίνει αύξηση των κρουσμάτων, ενώ η Ιαπωνία παρουσιάζει έναν κολακευτικό απολογισμό με «μόνο» 821.000 κρούσματα και 15.000 θανάτους από την έναρξη της πανδημίας.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Τόκιο θα προσφέρουν πολλά μαθήματα για κάθε μελλοντική χώρα υποδοχής. Παγιδευμένη από τις συμβατικές δεσμεύσεις της με τη ΔΟΕ, τους χορηγούς και τους τηλεοπτικούς σταθμούς, η ιαπωνική κυβέρνηση «έχει δεμένα τα χέρια της» και πρέπει εκ των πραγμάτων να παραιτηθεί από μέρος της κυριαρχίας της – συμπεριλαμβανομένης της εξουσίας να αποφασίζει τι είναι επιθυμητό για τον πληθυσμό της από υγειονομική άποψη. Αυτό είναι το αδιέξοδο στο οποίο ο Σούγκα έχει τοποθετηθεί, υποχρεωμένος να ποντάρει ότι όλα θα περάσουν αναίμακτα.

Πηγή: Le Monde