Ούγκο Τσάβεζ. Οι οπαδοί του τον λάτρεψαν, η αντιπολίτευση της χώρας του τον μίσησε θανάσιμα. Το ίδιο συμβαίνει και με τον διάδοχό του Νικολάς Μαδούρο.

Η Βενεζουέλα βρίσκεται για ακόμη μια φορά στη δίνη μιας πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής κρίσης με τον νόμιμο ηγέτη της, Νικολάς Μαδούρο, να κινδυνεύει να ανατραπεί, με πρωταγωνιστή τον αρχηγό της αντιπολίτευσης Χουάν Γκουαϊδό, μπροστάρη τις ΗΠΑ και αντίπαλο σχεδόν όλο τον δυτικό κόσμο. 

Ο Γκουαϊδό αυτοανακηρύχθηκε πρόεδρος της χώρας, οι ΗΠΑ κάλεσαν ανοιχτά τις βενεζολάνικες ένοπλες δυνάμεις να τον στηρίξουν και αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο στρατιωτικής επέμβασης και η Ευρώπη πιέζει διά των εκλογών, δίνοντας τελεσίγραφο 8 ημερών για την προκήρυξή τους, αλλιώς απειλεί πως θα συνταχθεί με τις ΗΠΑ. Από την άλλη πλευρά, οι μεγάλες δυνάμεις της Ανατολής –η Ρωσία, η Τουρκία και η Κίνα– εκφράζουν την συμπαράστασή και τη στήριξή τους στον φίλο Μαδούρο.  

Ο Χουάν Γκουαϊδό εξέφρασε ικανοποίηση για την παρέμβαση της ΕΕ  και κάλεσε μάλιστα τους στρατιωτικούς και τους δημόσιους υπάλληλους της χώρας να συμπαραταχθούν με το στρατόπεδό του, με αντάλλαγμα τη χορήγηση αμνηστίας. Αμνηστία είπε ότι θα δώσει και στον Μαδούρο σε περίπτωση που εκείνος παραιτηθεί με τη θέλησή του. Το Καράκας απέρριψε κατηγορηματικά στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, που συνεδρίασε εκτάκτως το Σάββατο, το τελεσίγραφο της Ευρώπης, με τον υπουργό Εξωτερικών της Βενεζουέλας Χόρχε Αρεάσα, να διαμηνύει πως κανείς δεν θα δώσει προθεσμίες ούτε θα πει στη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση εάν πρέπει να προκηρυχθούν εκλογές ή όχι. “Ποιοι είστε εσείς για να δίνετε τελεσίγραφο σε μια κυρίαρχη κυβέρνηση; Αυτό είναι ανάμιξη“, πρόσθεσε κατά τη διάρκεια συνεδρίασης.

Την ίδια στιγμή, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, κλιμάκωσε τις πιέσεις του και κάλεσε όλες τις χώρες να πάψουν τις χρηματοοικονομικές τους συναλλαγές με την κυβέρνηση του Νικολάς Μαδούρο στη Βενεζουέλα. Η Ρωσία από την πλευρά της προσπάθησε να σταματήσει τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, κατηγορώντας τις ΗΠΑ για απόπειρα πραξικοπήματος στη Βενεζουέλα. 

Ο Χουάν Γκουαϊδό, από την άλλη, παραδέχθηκε το Σάββατο ότι συζήτησε με στελέχη του κόμματος του προέδρου Νικολάς Μαδούρο, για να τα πείσει όπως είπε ότι είναι ανάγκη να διεξαχθούν νέες εκλογές, μετά τη δήλωση ενός πολιτικού της συμπολίτευσης πως έγινε μια συνάντηση αυτήν την εβδομάδα. Είχε προηγηθεί η δημοσιοποίηση ενός βίντεο που τον δείχνει να συναντά τον Διοσδάδο Καμπέγιο, πρόεδρο της Συντακτικής Συνέλευσης και ένα από τα επιφανέστερα στελέχη του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSUV) του προέδρου Μαδούρο. Το βίντεο προκάλεσε την αντίδραση υποστηρικτών της αντιπολίτευσης, με τον αυτόκλητο “πρόεδρο” να υποστηρίζει ότι το έκανε για να προσεταιριστεί πιθανούς συμμάχους.

Η μπολιβαριανή επανάσταση βοήθησε να ξεκινήσει η «ροζ παλίρροια» που συνέβη στη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του 2000, με εκλογές που έφεραν προοδευτικά αριστερά κόμματα στην εξουσία, συχνά για πρώτη φορά, σε χώρες που πια δεν δέχονταν να είναι η πίσω αυλή των ΗΠΑ.

Ως πρόεδρος της Βενεζουέλας από το 1999 έως το 2013, ο Ούγκο Τσάβες είχε αναμφισβήτητες επιτυχίες, ιδίως όσον αφορά τη μείωση της φτώχειας. Πέτυχε επίσης απροσδόκητα αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής ανάπτυξης: το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά πέντε φορές μεταξύ του 1999 και του 2014. Αυτό μπορεί να εξηγήσει τις επαναλαμβανόμενες εκλογικές επιτυχίες του. Η μακρά διακυβέρνηση των Τσαβίστας επέτρεψε στη Βενεζουέλα να ανοικοδομήσει τα θεσμικά της όργανα, μέσω μιας ανοικτής και συμμετοχικής διαδικασίας με συχνές εκλογές. Ήταν μάλιστα τόσο πολλές οι εκλογικές αναμετρήσεις, που ο πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Έχουν πάντοτε εκλογές στη Βενεζουέλα και όταν δεν έχουν, ο Τσάβες ανακαλύπτει έναν λόγο για να κάνει».

Ωστόσο, ο θάνατος του Τσάβες, τον Μάρτιο του 2013, και η πολιτική μετάβαση που έφερε ο εξουσιοδοτημένος διάδοχός του Νικολάς Μαδούρο στην εξουσία, κήρυξε μια νέα εποχή. Από το 2014, η Βενεζουέλα βιώνει τη χειρότερη οικονομική κρίση στην ιστορία της, η οποία προκάλεσε μεγάλη δυστυχία και αύξησε την πόλωση που υπήρχε ήδη στην πολιτική σκηνή της χώρας για δύο δεκαετίες. Έτσι το χάσμα μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης θέτει σε κίνδυνο τη λειτουργία των θεσμών που ιδρύθηκαν το 1999.

Μέχρι το 2015 ο Μαδούρο είχε τον έλεγχο του δικού του πεπρωμένου. Το βασικό του πρόβλημα ήταν η ανεπάρκεια της οικονομικής πολιτικής του. Μετά την ήττα του στις βουλευτικές εκλογές του 2015, η θεσμική κρίση που ξέσπασε οδήγησε σε ριζοσπαστικοποίηση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, πρώτα στο εσωτερικό μέτωπο μέσω βίαιων εξεγέρσεων και στη συνέχεια στο εξωτερικό, μέσω της διπλωματικής απομόνωσης και της οικονομικής ασφυξίας. Τον Αύγουστο του 2017, μετά από έξι μήνες βίας και την εγκαθίδρυση μιας νέας εθνικής συνέλευσης που υποστήριξε τον Μαδούρο, οι κυρώσεις των ΗΠΑ – συνοδευόμενες από ελιγμούς για την ενθάρρυνση ενός πραξικοπήματος – περιέπλεξαν τα πράγματα.

Η πορεία της Βενεζουέλας προς την κόλαση ξεκίνησε την ίδια περίοδο που οι Αμερικανοί υπόκεινταν σε μια τεράστια πολιτική αλλαγή. Μεταξύ του 2015 και του 2017, οι μεγάλοι προμαχώνες του προοδευτισμού της Νότιας Αμερικής, ξεκινώντας από την Αργεντινή και τη Βραζιλία, έπεσαν σε δεξιόστροφους συνασπισμούς. Αυτές οι συντηρητικές κυβερνήσεις, λειτουργούν εκδικητικά και χειραγωγούν τα συστήματα δικαιοσύνης για να φυλακίσουν τους αριστερούς τους αντιπάλους και να συντονίσουν τις ενέργειές τους σε περιφερειακό επίπεδο, με στόχο την μια για πάντα καταστολή της μπολιβαριανής επανάστασης του Τσάβεζ.

Η οικονομική πολιτική της Βενεζουέλας πρέπει να επανέλθει στον ορθολογισμό, αλλά η κρίση θα συνεχιστεί εάν δεν διευθετηθούν οι πολιτικές διαφωνίες. Κανένα από τα σχέδια που υπέβαλε η κυβέρνηση δεν θα οδηγούσε στην άρση των κυρώσεων ή την αποκατάσταση των νομικών εγγυήσεων της χώρας προς τρίτους. Οι συνομιλίες με στόχο τη συμφωνία για πολιτική συνύπαρξη μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης θα ήταν ο απλούστερος και πιο πρακτικός τρόπος για να αποφευχθεί η περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης στη Βενεζουέλα.

Η διεθνής κοινότητα, λοιπόν, αντί να μεγαλώνει τη διαίρεση στη χώρα θα πρέπει να κατευθύνει όλες τις προσπάθειές της προς αυτή την κατεύθυνση.

Σε κάθε περίπτωση όμως, η Βενεζουέλα είναι αρκετά συνηθισμένη σε τέτοιου είδους κρίσεις και οι απόπειρες πραξικοπήματος στη χώρα δεν είναι κάτι νέο. 

Επειδή λοιπόν η ιστορία κύκλους κάνει, ας δούμε τι προηγήθηκε κατά τη διακυβέρνηση Τσάβες και οδήγησε μέχρι τη σημερινή κατάσταση.

Ο Στέλιος Κούλογλου και το Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα είχαν ταξιδέψει πριν λίγα χρόνια στη Βενεζουέλα αλλά και στις ΗΠΑ, για να εξηγήσουν γιατί η πολύχρωμη αυτή χώρα αποτελεί έναν… ενοχλητικό γείτονα για την Αμερική.

Δείτε τα δύο ντοκιμαντέρ του Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα για τη Βενεζουέλα:

Βενεζουέλα: Ένας ενοχλητικός γείτονας

Ούγκο Τσάβεζ. Οι οπαδοί του τον λάτρεψαν, η αντιπολίτευση της χώρας του τον μίσησε θανάσιμα. Οι ΗΠΑ υποστήριξαν τρεις προσπάθειες για την ανατροπή του, μεταξύ των οποίων κι ένα πραξικόπημα που απέτυχε την τελευταία στιγμή. Τελευταία, ένας ακροδεξιός τηλεπαρουσιαστής, υποψήφιος για το χρίσμα του Ρεπουμπλικανικού κόμματος στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, κάλεσε την CIA να τον δολοφονήσει.

Ποιος πραγματικά ήταν και τι πίστευε ο πρόεδρος της Βενεζουέλας που στη Λατινική Αμερική θεωρείται ένα νέο είδος Τσε Γκεβάρα; Για να δώσει απάντηση στα ερωτήματα, ο Στέλιος Κούλογλου συνάντησε τους συμμάχους και τους αντιπάλους του Τσάβεζ.

Μεταξύ τους ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου, αλλά και ο άνθρωπος που πρωτοστάτησε στις αιματηρές ταραχές, οι οποίες οδήγησαν στην προσωρινή απομάκρυνση του Τσάβεζ από την εξουσία, τον Απρίλιο του 2002. Στο Καράκας, αλλά και στην επαρχία η κάμερα της εκπομπής μιλάει με απλούς ανθρώπους και καταγράφει τις μεταρρυθμίσεις του προέδρου της Βενεζουέλας και τα κοινωνικά μέτρα που τον κάνουν τόσο δημοφιλή ανάμεσα στους φτωχούς.

Στην Ουάσιγκτον και τη Βενεζουέλα, μιλούν οι άνθρωποι που αποκάλυψαν τις χρηματοδοτήσεις της αμερικανικής κυβέρνησης προς την αντιπολίτευση, αλλά και αυτοί που δέχτηκαν τα χρήματα. Ο πρώην αρχηγός του εμπνευσμένου από τον Τσε Γκεβάρα ένοπλου αντάρτικου της Βενεζουέλας κρίνει τον πρόεδρο των φτωχών.

Ένα πλούσιο, πολύχρωμο ρεπορτάζ σε μια Βενεζουέλα όπου, παρά τον πόλεμο που δεχόταν, ο Τσάβεζ κέρδιζε όλες τις μάχες…

Βενεζουέλα: Το πρώτο τηλεοπτικό πραξικόπημα της ιστορίας

Μια μοναδική στιγμή στα παγκόσμια τηλεοπτικά χρονικά αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας του Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα.

Στις 11 Απριλίου του 2002 οι υποστηρικτές του προέδρου Τσάβες και η αντιπολίτευση οργανώνουν συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις. Πάνω από 20 άτομα σκοτώνονται και εκατοντάδες τραυματίζονται: ανήκουν και στα δύο στρατόπεδα και έχουν πέσει θύματα της αστυνομίας και ακροβολιστών – μέρος ενός μυστικού σχεδίου για την ανατροπή του προέδρου της Βενεζουέλας.

Στο Καράκας επικρατεί χάος και οι Βενεζουελιάνοι ανοίγουν τις τηλεοράσεις τους για να μάθουν τι έχει συμβεί. Αλλά τα τέσσερα ιδιωτικά κανάλια που ανήκουν στην αντιπολίτευση, αποδίδουν την αιματοχυσία στους Τσαβίστας, μοντάροντας έντεχνα τα τηλεοπτικά πλάνα της ημέρας.

Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας δε διαθέτει δική του φωνή, γιατί στην διάρκεια των ταραχών οι αντίπαλοι του έχουν καταλάβει την κρατική τηλεόραση που σταματάει να εκπέμπει. Η κοινή γνώμη στρέφεται εναντίον του Τσάβες και ο στρατός επεμβαίνει συλλαμβάνοντας τον πρόεδρο. Την επόμενη ημέρα, οι ίδιες κατασκευασμένες εικόνες χρησιμοποιούνται από τον Λευκό Οίκο που δίνει στη χούντα διεθνή αναγνώριση.

Ο Τσάβες θα επιστρέψει στην εξουσία μόνο αφού οι υποστηρικτές του καταφέρουν να στήσουν ένα εναλλακτικό δίκτυο ενημέρωσης και να θέσουν ξανά σε λειτουργία το κρατικό κανάλι…

Στο ντοκιμαντέρ μιλούν μεταξύ των άλλων ο υποναύαρχος Κάρλος Μολίνα που πρωτοστάτησε στην προσπάθεια ανατροπής του Τσάβες, ο σκηνοθέτης Άνγκελ Παλάθιο που ανακάλυψε την αλήθεια ερευνώντας όλα τα τηλεοπτικά πλάνα εκείνης της ημέρας, καθώς και δημοσιογράφοι και ειδικοί στα μέσα ενημέρωσης. Τα γυρίσματα έγιναν στην Βενεζουέλα και τις ΗΠΑ.