Στα τέλη Αυγούστου, το κόμμα του Ματέο Σαλβίνι, μετά από μια έντονη περίοδο κυβερνητικής κρίσης, αποφάσισε να αποχωρήσει από την κυβέρνηση συνεργασίας, ζητώντας επίμονα νέες εκλογές με την ελπίδα να κατακτήσει την αυτοδυναμία. Οι δύο, μέχρι πρότινος, άσπονδοι εχθροί όμως, το «Δημοκρατικό Κόμμα» και το «Κίνημα πέντε αστέρων» δεν του έκαναν την χάρη. Τα δύο κόμματα σχημάτισαν νέο κυβερνητικό συνασπισμό,  με τον Τζουζέπε Κόντε ξανά ως πρωθυπουργό, αφήνοντας τον Σαλβίνι απέξω.

Η νέα κυβέρνηση ορκίστηκε στις 5 Σεπτέμβρη, μέσα σε ένα κλίμα επιδοκιμασίας από την Ε.Ε., αλλά και ελπίδας για λήξη των σκληρών ρατσιστικών μέτρων και αφηγήσεων στο εσωτερικό. Σύντομα όμως διαψεύστηκαν. 

Ποινικοποίηση της διάσωσης και άνοιγμα των λιμανιών

Η πρώτη εξαγγελία της νέας κυβέρνησης ήταν ότι θα ανοίξουν τα λιμάνια για τα διασωστικά καράβια, αναγνωρίζοντας ότι είναι μια πρωτοφανής βαρβαρότητα να αποκλείονται ναυαγοί πρόσφυγες για βδομάδες στη μέση του πελάγους. Αυτή η λεκτική ευαισθησία κράτησε μόλις πέντε βδομάδες. Στα μέσα Οκτώβρη, δύο καράβια, το «Ocean Viking» με 104 ναυαγούς πρόσφυγες και το «Alan Kurdi» με 88 ναυαγούς, αποκλείστηκαν για 12 μέρες το ένα και για 9 μέρες το άλλο, έξω από τα ιταλικά χωρικά ύδατα, πριν τελικά τους επιτραπεί να δέσουν σε ένα ιταλικό λιμάνι. 

Την ίδια στιγμή, πέντε (!) καράβια ανθρωπιστικών οργανώσεων παραμένουν μέχρι σήμερα υπό κατάσχεση από τις ιταλικές αρχές και η νέα κυβέρνηση δεν κάνει τίποτα για  να λήξει η κράτηση τους (το Mare Jonio, το Alex, το Eleonore, το Sea-Watch 3 και το Iuventa).

Πόσο μάλλον όταν στα τέσσερά από αυτά, η κατάσχεση δρομολογήθηκε βάσει του σαλβινικού  «διατάγματος για την ασφάλεια» που τόσο σκληρά αντιπολιτεύτηκε το Δημοκρατικό Κόμμα.

Η κατάσχεση είναι διοικητική, άρα μπορεί να λήξει πολύ εύκολα με την αφαίρεση της υπογραφής ενός από τους τρεις υπουργούς που την υπέγραψαν αρχικά. Γι΄ αυτό πιέζουν καθημερινά οι διασωστικές ΜΚΟ και το μόνο που εισπράττουν είναι γραφειοκρατικά κωλύματα και υπεκφυγές.

Ο χρόνος που χάνει ένα πλοίο, περιμένοντας στα ανοιχτά, είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου για εκατοντάδες ανθρώπους που εκείνη τη στιγμή χαροπαλεύουν στα ανοιχτά της Λιβύης. Αυτό το γνωρίζουν οι πάντες. 
Άρα, κάθε αποκλεισμός καραβιού στη θάλασσα και κάθε κατάσχεση ισοδυναμεί με την καταδίκη σε θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων ή με την επιστροφή τους στα σκλαβοπάζαρα της Λιβύης.

Στις 20 Νοεμβρίου, ακόμα μία βάρκα βούλιαξε με 67 πρόσφυγες να αγνοούνται στα ανοιχτά της Λιβύης. Χθες, Σάββατο 23 Νοέμβρη, η ιταλική ακτοφυλακή διέσωσε, 143 μετανάστες ένα μόλις μίλι από την Λαμπεντούζα, όμως σύμφωνα με τις μαρτυρίες των διασωθέντων περίπου 20 άνθρωποι αγνοούνται.

Ρατσιστικοί Νόμοι Σαλβίνι

Παρά την εναντίωση της στα λόγια, η κυβέρνηση μεταθέτει συνεχώς την συζήτηση για τους σαλβινικούς νόμους στο αόριστο μέλλον. Ειδικά για το περίφημο διάταγμα ασφάλειας  που ψηφίστηκε στις 5 Αυγούστου και προβλέπει εξοντωτικές ποινές για τους διασώστες (κατάσχεση πλοίου, 1 εκατομμύριο ευρώ πρόστιμο κ.α.),  η κυβέρνηση ανέβαλλε την συζήτηση στην Βουλή για την αναίρεση του για τις αρχές του 2020, παρόλο που ο νόμος αντιβαίνει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και συγκρούεται ευθέως με το διεθνές δίκαιο. Το διεθνές δίκαιο ορίζει ξεκάθαρα ότι ο ναυαγός οφείλει να διασώζεται και να μεταφέρεται στο πλησιέστερο λιμάνι, που είναι η Λαμπεντούζα ή η Μάλτα. Ο σαλβινικός νόμος απαγορεύει στα καράβια να εισέλθουν στα ιταλικά χωρικά ύδατα σε περίπτωση που μεταφέρουν «αταυτοποίητα πρόσωπα», δηλαδή ναυαγούς-μετανάστες. Έτσι, έχουμε σύγκρουση εθνικού με διεθνές δίκαιο, όπου σύμφωνα με το σύνταγμα της Ιταλίας το διεθνές υπερισχύει του εθνικού.

Στην ίδια μοίρα βρίσκεται και ο νόμος για την ιθαγένεια που δίνει υπηκοότητα σε παιδιά μεταναστών που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Ιταλία. Η κυβέρνηση τον παρέπεμψε στις καλένδες, λέγοντας ότι «δεν είναι αυτή η προτεραιότητα τώρα.

Η μόνιμη επωδός της κυβέρνησης είναι πως αν κάνουμε οτιδήποτε «φιλομεταναστευτικό» θα ωφεληθεί δημοσκοπικά ο Σαλβίνι.

Πριν τις εκλογές του 2018, η κυβέρνηση Ρέντσι αρνήθηκε να ψηφίσει τον νόμο για την ιθαγένεια λέγοντας ότι εάν τον ψήφιζε, θα κέρδιζε ο Σαλβίνι. Τελικά, ο Σαλβίνι βγήκε κερδισμένος κι έκανε κυβέρνηση, σαρώνοντας τα δικαιώματα ασύλου και τις κοινωνικές παροχές για τους πρόσφυγες. Τώρα που μπορούν να τον ψηφίσουν, λένε πάλι τα ίδια. Άρα ο Σαλβίνι, παρόλο που δεν συμμετέχει στον νέο κυβερνητικό συνασπισμό είναι σαν να κυβερνά ακόμα.

Αντιμετώπιση του προσφυγικού

Το αντι-μεταναστευτικό κλίμα στην Ιταλία δείχνει να έχει εδραιωθεί και τα πολιτικά κόμματα διαγκωνίζονται ποιο θα επιδείξει περισσότερο ζήλο στην καλλιέργεια του.

Σε αυτό το πλαίσιο, η νέα «αντιρατσιστική» κυβέρνηση εγκαλεί τον Σαλβίνι ότι ήταν αναποτελεσματικός, γιατί έκανε πολύ λίγους επαναπατρισμούς και απελάσεις.

Η νέα υπουργός Εσωτερικών, Λουτσιάνα Λαμοργκέζε, δηλώνει ότι το σχέδιο της κυβέρνησης είναι άμεσες απελάσεις όσων Τυνήσιων φτάνουν μόνοι τους στην Λαμπεντούζα, και διμερείς συμφωνίες με τις χώρες προέλευσης των υποσαχάριων μεταναστών, ώστε να επαναπατρίζονται άμεσα, είτε εθελοντικά μέσω προγραμμάτων του ΔΟΜ, είτε εξαναγκασμένα. Επιπλέον,  να ενισχυθεί το σύστημα κατανομής των ναυαγών που φτάνουν στην Ιταλία και Μάλτα σε χώρες της Ευρώπης (relocation). Βέβαια, μετά την αποτυχία της συνόδου στις Βρυξέλλες, στις 7 Οκτώβρη 2019, αυτό φαντάζει λίγο δύσκολο μια και μόνο 7 χώρες δήλωσαν πρόθυμες να δεχτούν τους ναυαγούς. Και τελευταίο και σημαντικότερο, να ενισχυθεί η υποστήριξη προς το λιβυκό λιμενικό για τις αντιμεταναστευτικές επιχειρήσεις του στη θάλασσα.

Ανανέωση της συμφωνίας με την Λιβύη για άλλα 3 χρόνια

Η νέα κυβέρνηση ρίχνει όλο το βάρος στα κέντρα κράτησης στην Λιβύη και στην ενίσχυση του λιβυκού λιμενικού, ώστε να σταματάει τις βάρκες πριν φτάσουν στην Ιταλία και να επιστρέφει τους πρόσφυγες στα σκλαβοπάζαρα και στα κέντρα βασανιστηρίων της Λιβύης.

Παρά τις πολυάριθμες καταγγελίες για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις  «αδιανόητες κτηνωδίες» στα κέντρα κράτησης της Λιβύης που χρηματοδοτούνται από την ιταλική κυβέρνηση (πωλήσεις ανθρώπων, βασανιστήρια, σεξουαλική βία, βιασμοί και κακομεταχείριση οποιουδήποτε είδους) «που διαπράττονται από δημόσιους αξιωματούχους, στρατιώτες που ανήκουν σε ένοπλες ομάδες και από εμπόρους, σε μια κατάσταση απόλυτης ατιμωρησίας» (ΟΗΕ) , η κυβέρνηση αποφάσισε να μην ανακαλέσει τη συμφωνία, η οποία θα παραταθεί αυτομάτως για άλλα τρία χρόνια.

Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Φεβρουάριο 2017, υπέγραψε συμφωνία με τις πολιτοφυλακές της Λιβύης για το μπλοκάρισμα της μετανάστευσης (Malta declaration), δίνοντας τους 200 εκατομμύρια ευρώ, τεχνικό εξοπλισμό, ναυτική εκπαίδευση και σκάφη περιπολίας. Υπογράφτηκε δηλαδή, μια νέα συμφωνία σαν την συμφωνία με την Τουρκία, μόνο που εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ένα κράτος όπως η Τουρκία, αλλά με ιδιωτικούς στρατούς, με συμμορίτες και πολέμαρχους της Λιβύης που απαγάγουν και πουλάνε ανθρώπους στον δρόμο. 

Μάλιστα, όπως πρόσφατα αποκάλυψε ο δημοσιογράφος, Nello Scavo, της Avennire, που τώρα δέχεται απειλές για την ζωή του και είναι υπό αστυνομική φύλαξη, ένας διαβόητος βασανιστής και ιδιοκτήτης σκλάβων της Λιβύης ήταν καλεσμένος σε επίσημη σύσκεψη του ιταλικού λιμενικού στην Κατάνη της Σικελίας, για να πάρει μέρος ως εκπρόσωπος του λιβυκού λιμενικού. Έκθεση ασφαλείας του ΟΗΕ τον περιγράφει ως αιμοσταγή πολέμαρχο, υπεύθυνο για πυροβολισμούς προσφύγων στη θάλασσα και τον θάνατο δεκάδων ανθρώπων.

Αυτούς τους ανθρώπους πληρώνει η Ευρώπη για να αναχαιτίζουν τις βάρκες με τους πρόσφυγες και μετά πανηγυρίζουν για την μείωση των προσφυγικών αφίξεων στην Ιταλία.

H συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών του δημοκρατικού κόμματος δεν θέλουν να αρθεί η συμφωνία με την Λιβύη, παρά το γεγονός ότι δεν έχει περάσει από την Βουλή και παρόλο που μετά από τρία χρόνια όλοι γνωρίζουν τις φρικαλεότητες που διαπράττονται εκεί. Στο ίδιο πνεύμα και η υπουργός Eσωτερικών, Λουτσιάνα Λαμοργκέζε,  όπου το μόνο που αρκέστηκε να πει είναι ότι «θα προσπαθήσουν για την βελτίωση των κρατικών κέντρων κράτησης στη Λιβύη».

Ο επικεφαλής του κόμματος «Κίνημα πέντε αστέρων» και υπουργός Εξωτερικών, Λουίτζι ντι Μάιο, δήλωσε: «Η μείωση της ιταλικής βοήθειας θα μπορούσε να οδηγήσει σε αναστολή των δραστηριοτήτων του λιβυκού λιμενικού με επακόλουθες μεγαλύτερες αναχωρήσεις και επιδείνωση των συνθηκών για τους μετανάστες στα κέντρα».

Εδώ η έκθεση του ΟΗΕ για τις συνθήκες στα λιβυκά κέντρα κράτησης.

Νέοι κανόνες ενάντια στην διάσωση

Τέλος, η νέα κυβέρνηση θέλει να περιορίσει κι άλλο την δράση των διασωστικών καραβιών-εκ των οποίων μόνο δύο είναι αυτή τη στιγμή ελεύθερα -με την θέσπιση ενός νέου κώδικα λειτουργίας των διασωστικών ΜΚΟ.

Στις 25 Οκτώβρη, η υπουργός Εσωτερικών, Λουτσιάνα Λαμοργκέζε, είχε συνάντηση με όλες τις διασωστικές οργανώσεις και μίλησε για του νέους κανόνες που θα πρέπει να τηρούν τα καράβια, ώστε να μην αποτελούν «παράγοντα έλξης της μετανάστευσης».

Η κυβέρνηση αποδέχεται, δηλαδή, όλη την ακροδεξιά ρητορική περί προσέλκυσης μεταναστών από τους διασώστες και βλέπει το διασωστικό έργο, όχι ως αυτονόητη πράξη ενός ναυτιλλόμενου που επιβάλλεται από το διεθνές και ναυτικό δίκαιο, αλλά ως ενέργεια που προσελκύει παράνομη μετανάστευση, άρα αξίζει να περιοριστεί και να ποινικοποιηθεί.

Πολυάριθμες μελέτες έχουν αποδείξει ότι δεν υπάρχει καμία συσχέτιση μεταξύ των αναχωρήσεων από την Λιβύη και των πόσων πλοίων υπάρχουν στα ανοιχτά κάθε στιγμή.

Το Ινστιτούτο Διεθνών Πολιτικών Σπουδών της Ιταλίας,  ISPI, το οποίο συλλέγει δεδομένα αναχωρήσεων από τη Λιβύη από το 2014 και τα συνδέει με την παρουσία πλοίων διάσωσης, απέκλεισε κατηγορηματικά μια σχέση μεταξύ αναχωρήσεων και παρουσίας πλοίων. Σε μια πρόσφατη συνέντευξη, ο ερευνητής Matteo Villa δήλωσε στο Internazionale:  «Από την 1η Ιανουαρίου έως τις 24 Σεπτεμβρίου 2019, κατά μέσο όρο 46 μετανάστες αναχώρησαν καθημερινά από τη Λιβύη, παρουσία πλοίων διάσωσης και 45 ατόμων την ημέρα, απουσία πλοίων διάσωσης . Ίδιος αριθμός ανθρώπων».