«Τις επόμενες ώρες και ημέρες, μαζικές νέες (στρατιωτικές – αστυνομικές) επιχειρήσεις θα προγραμματισθούν όπου είναι απαραίτητο και η δημοκρατική τάξη θα αποκατασταθεί πλήρως επειδή δεν υπάρχει άλλη επιλογή», δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν στη διάρκεια συνάντησής του με πολιτικούς και επιχειρηματικούς παράγοντες στην πρωτεύουσα της Νέας Καληδονίας, Νουμεά, την Πέμπτη, η οποία έχει γίνει το επίκεντρο των νέων αντιαποικιοκρτικών διαδηλώσεων τις τελευταίες εβδομάδες, που απαντήθηκαν με άγρια καταστολή από το Παρίσι, με αποτέλεσμα να υπάρχουν τουλάχιστον έξι νεκροί και πολλοί τραυματίες.

Η Νέα Καληδονία, αυτό το νησιωτικό σύμπλεγμα στη μέση του πουθενά του Ειρηνικού Ωκεανού, χιλιάδες χιλιόμετρα από την Γαλλία, εξακολουθεί να αποτελεί γαλλική υπερπόντια κτήση, ένα από τα τελευταία μισογκρεμισμένα προπύργια της αποικιοκρατίας.

Νικέλιο και φτώχεια

Ο Μακρόν δήλωσε πως οι αστυνομικές ενισχύσεις θα παραμείνουν στη Νέα Καληδονία «για όσο χρόνο χρειάζεται».

Το θέμα είναι, ότι αυτός ο χρόνος έχει περάσει προ πολλού, αφού η Γαλλία έχει σκλαβώσει το νησί και τους κατοίκους του ήδη από το 1853, επί Ναπολέοντα του Γ’ και μόνο οι σύγχρονες ιμπεριαλιστικές ανάγκες του Παρισιού, σε συνδυασμό με το αποικιοκρατικό θράσος απέμειναν πια για να διατηρούν νεκροζώντανες τις αυτοκρατορικές φαντασιώσεις της γαλλικής ελίτ.

Αυτές οι ανάγκες, δηλαδή η αγωνιώδης προσπάθεια της Γαλλίας να παραμείνει στον Νότιο Ειρηνικό, μετά και την επική «πόρτα» που έφαγε από τις ΗΠΑ μέσω της συμφωνίας AUKUS (ακρωνύμιο των λέξεων Australia, United Kingdom, United States – τριμερής συμφωνία ασφαλείας ανάμεσα στην Αυστραλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.) το 2021, είναι που φέρνουν εμπόδιο στους αυτόχθονες Κανάκ, τους άλλους ωκεάνιους λαούς που έφεραν οι Γάλλοι για να δουλέψουν στην εξόρυξη νικελίου το οποίο διαθέτει άφθονο το νησί και τους απογόνους των πολιτικών κρατουμένων, στον δρόμο προς την ανεξαρτησία.

Γι’ αυτό και ο Μακρόν έφτασε άρον – άρον, συνοδευόμενος από τους υπουργούς Εσωτερικών, Ενόπλων Δυνάμεων και Υπερπόντιων Εδαφών, για να δηλώσει την κυριαρχία μιας δύναμης όπως η Γαλλία, σε μια χούφτα νησιά που κατοικούνται συνολικά από λιγότερες από 300.000 ψυχές και να μεταφέρει επιπλέον 3.000 στρατιώτες για να εξασφαλίσουν την συνέχιση της κατοχής.

Αφορμή για τις διαδηλώσεις στάθηκε η εκλογική μεταρρύθμιση, η οποία έχει ήδη περάσει στην μητροπολιτική Γαλλία και υπάρχουν φόβοι ότι θα αποδυναμώσει την επιρροή στις εκλογές των αυτοχθόνων Κανάκ, οι οποίοι αποτελούν το 40% των 270.000 κατοίκων του νησιού, ενώ θα δυσχεράνει επίσης τη διεξαγωγή οποιουδήποτε μελλοντικού δημοψηφίσματος για ανεξαρτησία.

Όπως μεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο, μεταξύ των πολιτικών ηγετών των αυτοχθόνων Κανάκ, που συναντήθηκαν με τον Μακρόν, ήταν ο πρόεδρος της κυβέρνησης της Νέας Καληδονίας Λουί Μαπού και ο πρόεδρος του Εδαφικού Κογκρέσου της, ο Ρος Βαμιτάν, ο οποίος το 1998 είχε υπογράψει τη Συμφωνία της Νουμεά που έβαλε τέλος σε μια δεκαετία βίας προτείνοντας μία οδό προς σταδιακή αυτονομία.

Η εκπνοή της συμφωνίας το 2021 και ένα μποϊκοτάζ δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία από τους Κανάκ, το οποίο πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19, έχει έκτοτε δημιουργήσει πολιτικό αδιέξοδο.

Πριν από τη συνάντηση, το Σοσιαλιστικό Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης (FLNKS), που τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας, εξέδωσε δήλωση στην οποία αναφέρει ότι περιμένει από τον Μακρόν να κάνει μια ισχυρή ανακοίνωση που θα μπορούσε «να δώσει νέα ζωή» στο διάλογο.

Ο Μακρόν δήλωσε πως ο στόχος της συνάντησης, στην οποία συμμετείχαν επίσης πολιτικοί που τάσσονται υπέρ της ένωσης με τη Γαλλία, όπως η Σόνια Μπακς, ήταν να καθίσουν όλες οι πλευρές γύρω από ένα τραπέζι.

«Η επιστροφή της ηρεμίας δεν μπορεί να σημαίνει ότι θα γυρίσουμε πίσω το ρολόι. Η επιστροφή της ηρεμίας δεν μπορεί να σημαίνει πως θα αψηφήσουμε τη λαϊκή βούληση που έχει ήδη εκφραστεί», δήλωσε ο Μακρόν.

Το FLNKS θέλει ο Μακρόν να βάλει στο ράφι την εκλογική μεταρρύθμιση, για την οποία το Παρίσι λέει πως χρειάζεται ώστε να βελτιωθεί η δημοκρατία στο νησί. Η μεταρρύθμιση θα επιτρέψει να ψηφίσουν χιλιάδες επιπλέον Γάλλοι που κατοικούν στη Νέα Καληδονία εδώ και δέκα ή περισσότερα χρόνια.

Ο Μακρόν πρέπει επίσης να δώσει περισσότερο χρόνο για να συζητηθεί μια πολιτική συμφωνία για το μέλλον του νησιού, έχουν δηλώσει τοπικές πολιτικές οργανώσεις.

Η Νέα Καληδονία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός νικελίου στον κόσμο, όμως ένας στους πέντε κατοίκους της ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, αφού τα κέρδη αρπάζονται από τους Γάλλους.

Βαθύς διχασμός

Ωστόσο, τα περί «λαϊκής βούλησης» που «έχει εκφραστεί» του Μακρόν, μπορεί να βασίζονται στα αποτελέσματα τριών δημοψηφισμάτων για την ανεξαρτησία τα οποία είχαν ευνοϊκά, για το Παρίσι, αποτελέσματα, αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική, διότι τα σχεδόν μοιρασμένα ποσοστά καθρέφτισαν τον βαθύ κοινωνικό – ταξικό διχασμό της νησιωτικής χώρας.

Όπως έγραφε από το 2018 το jacobin με αφορμή το δημοψήφισμα του Νοεμβρίου εκείνης της χρονιάς – το 56,4% τάχθηκε κατά της ανεξαρτησίας έναντι του 43,6% υπέρ του «ναι» – το αποτέλεσμα προσέγγιζε τον εθνοτικό και κοινωνικό διαχωρισμό μεταξύ της γαλλικής κοινότητας των εποίκων και των ιθαγενών Κανάκ.

«Αλλά το μικρότερο από το αναμενόμενο περιθώριο νίκης δείχνει ότι το μελλοντικό καθεστώς μιας από τις τελευταίες εναπομείνασες αποικίες της Γαλλίας είναι ένα ζήτημα που πρόκειται να παραμείνει στην πολιτική ατζέντα» προέβλεπε η ανάλυση και ελάχιστα χρόνια μετά, επιβεβαιώνεται.

Η Νέα Καληδονία, σημείωνε το jacobin σπάνια είχε κεντρική θέση στη συνείδηση της μητροπολιτικής Γαλλίας, πέρα από τα αποικιακά συμφέροντα που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Αυτό ισχύει ακόμη και για τη ριζοσπαστική παράδοση του γαλλικού αντιαποικιοκρατισμού από τον Jean-Paul Sartre έως τον Frantz Fanon, τον Aimé Césaire, τον Albert Memmi ή τον Michel Leiris.

Και όμως, η περιοχή αυτή αποτέλεσε την πεμπτουσία του γαλλικού ιμπεριαλισμού, ενταγμένη στα παγκόσμια καπιταλιστικά κυκλώματα και κομβικό σημείο του λευκού εποικισμού. Τέτοια ζητήματα έχουν επανέλθει ως υποκείμενο των διαιρέσεων που διαπερνούν την επικράτεια του αρχιπελάγους μεταξύ του αυτόχθονου πληθυσμού των Κανάκ και των Ευρωπαίων εποίκων, καθώς και των κατοίκων με καταγωγή κυρίως από τα νησιά του Ειρηνικού ή την Ασία.

Η αποικιοκρατία μπορεί να είναι, όπως τόνισε από το 2017 ο Εμανουέλ Μακρόν, «ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας», αλλά γι’ αυτόν η πληγή μπορεί να επουλωθεί με παρωχημένα κλισέ.

Ο Γάλλος πρόεδρος θεώρησε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ως «σημάδι εμπιστοσύνης στη Δημοκρατία» και εξέφρασε την «υπερηφάνειά» του «που η πλειοψηφία των Καληδόνιων επέλεξε τη Γαλλία».

Οι αντίπαλοι της ανεξαρτησίας – συγκεντρωμένοι στα πλουσιότερα μέρη του συμπλέγματος της πρωτεύουσας, Νουμέα – είχαν υπολογίσει σε μια νίκη της τάξης του 70-80% για να θάψουν το ζήτημα μια και καλή.

Απέτυχαν.

Και αυτή η αποτυχία παγιώθηκε και με τα επόμενα δημοψηφίσματα που είχαν ανάλογα αποτελέσματα.

Η αρχή

Το ζήτημα ήταν και παραμένει, αν και πώς μπορεί να διασφαλιστεί η αυτοδιάθεση και η ισότητα των Κανάκ, με ή χωρίς πλήρη κρατική κυριαρχία και, ομοίως, η σκλήρυνση των σχέσεων μεταξύ των κοινοτήτων του αρχιπελάγους και η παγιωμένη φτώχεια που πλήττει ιδιαίτερα τους Κανάκ και τους ωκεάνιους λαούς.

Το αβέβαιο καθεστώς της περιοχής οφείλεται σε μια μακρά ιστορία εποικισμού. Προσαρτημένη από τη Γαλλία το 1853 υπό τον Ναπολέοντα ΙΙΙ, η Νέα Καληδονία είναι περισσότερο γνωστή ως ποινική αποικία και τόπος εξορίας πολιτικών αντιφρονούντων.

Βετεράνοι της Παρισινής Κομμούνας του 1871, όπως η Louise Michel, στάλθηκαν στο νησί, όπως και φυλακισμένοι από άλλες αποικίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Αλγερινής καταγωγής κάτοικοι της Νέας Καληδονίας αποτελούν σημαντική κοινότητα στην περιοχή μέχρι σήμερα.

Η κύρια ώθηση για την προσάρτηση της Νέας Καληδονίας, ωστόσο, ήταν ο αγγλογαλλικός πόλεμος για την ηγεμονία στον νότιο Ειρηνικό.

Από την αρχή, η Γαλλία επέλεξε το μοντέλο της εποικισιτκής αποικιοκρατίας, με την προϋπόθεση της σταδιακής εξαφάνισης των ιθαγενών Κανάκ και της αντικατάστασής τους από έναν ευρωπαϊκό πληθυσμό.

Μοντέλο που εφαρμόζει και το Ισραήλ στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη με τους παράνομους εποικισμούς.

Στην «Αυστραλία της Γαλλίας» οι Κανάκ είχαν παρόμοια μοίρα με τους Αβορίγινες.

Όσοι Κανάκ επέζησαν από τη γαλλική επίθεση, εκδιώχθηκαν από τη γη τους, κρατήθηκαν σε κλειστούς καταυλισμούς και υποβλήθηκαν στον «νομικό κώδικα των ιθαγενών», ο οποίος τους στέρησε τα δικαιώματά τους και παρέμεινε σε ισχύ μέχρι το 1946.

Εκτός από την προώθηση της συνεχιζόμενης μετανάστευσης από τη Γαλλία, άλλοι Ευρωπαίοι, Ασιάτες και Πολυνήσιοι «εισήχθησαν» ή ενθαρρύνθηκαν να μεταναστεύσουν για να παρέχουν εργατικό δυναμικό στην αποικία, ιδίως με την απογείωση της εξόρυξης νικελίου.

Η αναγκαστική και βίαιη απαλλοτρίωση της γης των Κανάκ αποτέλεσε ιδιαίτερο καταλύτη για την αντίσταση.

Αυτή πήρε διάφορες μορφές, από την άρνηση της εργασίας και του εκχριστιανισμού, τη διατήρηση των γλωσσών και της ταυτότητας των Κανάκ, τις τοπικές εξεγέρσεις, μέχρι τις σοβαρές εξεγέρσεις το 1878 και ξανά το 1917.

Η γαλλική καταστολή ακολούθησε το πρότυπο της «ειρήνευσης» σε άλλες αποικίες: καμένα χωριά και σοδειές, εκτελέσεις αιχμαλώτων, εκτοπισμός αρχηγών και φυλών.

Αυτή η πολιτική αιματηρή τάξη έληξε το 1946, επιτρέποντας στους Κανάκ την ελεύθερη μετακίνηση και απαλλάσσοντάς τους από την υποχρεωτική εργασία.

Ένας βαθμός αυτονομίας επεκτάθηκε στην περιοχή κατά τα μεταπολεμικά χρόνια. Ωστόσο, αυτή περιορίστηκε μετά την αποχώρηση της Γαλλίας από την αποικία της Αλγερίας το 1962.

Ανεπηρέαστη από την πρόσφατη μαζική έξοδο των Ευρωπαίων εποίκων από την Αλγερία και με γνώμονα τα αποθέματα νικελίου της περιοχής, συνεχίστηκε η μακροχρόνια πολιτική εποικισμού.

Μαστίγιο και καρότο

Ο αγώνας για την ανεξαρτησία πυροδοτήθηκε τη δεκαετία του 1970, αντλώντας από τις ντόπιες παραδόσεις αντίστασης, αλλά και έχοντας ισχυρές ρίζες στην ιστορική συγκυρία της δεκαετίας εκείνης, από την οποία προέκυψε το Μέτωπο για την Απελευθέρωση των Κανάκ και τη Σοσιαλιστική Απελευθέρωση (FLNKS) το 1984.

Σημαντικοί παράγοντες ήταν η επιστροφή των φοιτητών Κανάκ από τις πανεπιστημιακές σπουδές στη Γαλλία, εμποτισμένων με το πνεύμα του 1968, η έκρηξη της παραγωγής νικελίου που οδήγησε σε μεγαλύτερη ανισότητα και πόλωση, η καταστολή των ειρηνικών διεκδικήσεων των Κανάκ και η επακόλουθη ριζοσπαστικοποίηση των αγωνιστών τους, οι φυλακίσεις και το παράδειγμα της ανεξαρτησίας μιας σειράς αποικιών του Ειρηνικού: Δυτική Σαμόα το 1962, Ναούρου το 1968, Τόνγκα και Φίτζι το 1970, Παπούα Νέα Γουινέα το 1975, Τουβαλού και Νήσοι Σολομώντος το 1978, Κιριμπάτι το 1979 και Βανουάτου το 1980.

Εκτός από το μαστίγιο της καταστολής, η Γαλλία χρησιμοποίησε και το καρότο για να περιορίσει το αυξανόμενο αίσθημα της ανεξαρτησίας.

Έτσι, πρόεδρος Ζισκάρ ντ Εστέν προέβλεψε αυξημένη αυτονομία και έθεσε σχέδια για μακροπρόθεσμη οικονομική και κοινωνική «ανάπτυξη».

Απορρίπτοντας αυτές τις χειρονομίες, οι Κανάκ καλλιέργησαν τη διεθνή υποστήριξη από το κίνημα των αδέσμευτων και από κράτη της περιοχής που αντιτάχθηκαν στις συνεχιζόμενες πυρηνικές δοκιμές της Γαλλίας στον Νότιο Ειρηνικό.

Μια αποστολή στάλθηκε στην Ειδική Επιτροπή του ΟΗΕ για την αποαποικιοποίηση, ενώ τόσο το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα όσο και οι Γάλλοι Σοσιαλιστές αναγνώρισαν το δικαίωμα της Νέας Καληδονίας στην αυτοδιάθεση.

Η προδοσία των Σοσιαλιστών

Ωστόσο, μόλις ο Φρανσουά Μιτεράν κέρδισε την προεδρία το 1981, οι δεσμεύσεις αυτές εγκαταλείφθηκαν γρήγορα.

Με φόντο την αδιαφορία της γαλλικής κυβέρνησης, οι αποικιοκράτες υιοθέτησαν μια στρατηγική έντασης που οδήγησε στη δολοφονία του ηγέτη της ανεξαρτησίας της Καληδονικής Ένωσης, Pierre Duclerq, τον Σεπτέμβριο του 1981. Αυτό σηματοδότησε την έναρξη μιας σειράς διαδηλώσεων και δράσεων κατά και υπέρ της ανεξαρτησίας.

Παρακάμπτοντας τις προηγούμενες δεσμεύσεις του, ο Μιτεράν εγκατέλειψε κάθε συζήτηση για δημοψήφισμα σχετικά με την αυτοδιάθεση, προτείνοντας ένα πλαίσιο για την παροχή συνταγματικής λύσης στο «πρόβλημα της ταυτότητας των Κανκάκ» που θα έπρεπε να εγκριθεί από τις εκλογές του Νοεμβρίου 1984.

Ωστόσο, το FLNKS δεν ήταν πρόθυμο να αποδυναμώσει τη διεκδίκηση της ανεξαρτησίας και κάλεσε σε μποϊκοτάζ της ψηφοφορίας, το οποίο έγινε ευρέως αποδεκτό από την κοινότητα των Κανάκ.

Σε μια άκρως συμβολική πράξη, εξάλλου, ο ηγέτης της ανεξαρτησίας Éloi Machoro έριξε ένα τσεκούρι σε μια κάλπη.

Αυτό έγινε για να απορριφθεί η στάση της Γαλλίας ως ουδέτερου διαμεσολαβητή και για να επιμείνει ότι σε μια κατάσταση αποικιοκρατίας των εποίκων η συζήτηση για μια δημοκρατική ψηφοφορία είναι μια κυνική δήλωση της δομικής, συστημικής βίας και της ιδιοποίησης του πλούτου του καληδονιακού λαού.

Αγώνας για ανεξαρτησία

Ποιος όμως νοείται αυτή τη στιγμή ως καληδονιακόας λαός.

Για το κίνημα της ανεξαρτησίας, σίγουρα όχι οι έποικοι.

Το ζήτημα της σύνθεσης του εκλογικού σώματος στη Νέα Καληδονία μετατοπίζεται συνεχώς και παραμένει βασικό σημείο διαμάχης.

Ήδη από τη δεκαετία του 1980, οι ηγέτες της ανεξαρτησίας έδειξαν ξεκάθαρα την επιθυμία τους να συμπεριλάβουν και άλλα θύματα της ιστορίας, δηλαδή, εκείνους που στάλθηκαν εξορία στην αποικία και τους μισθωτούς εργάτες, ανεξαρτήτως καταγωγής.

Η Γαλλία και το μπλοκ των εποίκων προσπάθησαν, ωστόσο, να παρακάμψουν αυτή την κατηγορία όλο και ευρύτερα για να ενσωματώσουν τους Ευρωπαίους εποίκους που συνέχισαν να καταφθάνουν – όχι μαζικά, αλλά σταθερά και σίγουρα – μέχρι σήμερα.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι συλλήψεις ηγετών και ακτιβιστών των Κανάκ από τη γαλλική κυβέρνηση προκάλεσαν εκστρατείες για την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων, καθώς και επιθέσεις ένοπλων Ευρωπαίων εποίκων.

Στις 5 Δεκεμβρίου 1984 στη Hienghène, δέκα Κανάκ σκοτώθηκαν, μεταξύ των οποίων και δύο αδέλφια του ηγέτη υπέρ της ανεξαρτησίας Jean-Marie Tjibaou – ενός χειροτονημένου καθολικού ιερέα που εγκατέλειψε την αρχική του κλίση χάρη του πολιτικού και πολιτιστικού ακτιβισμού των Κανάκ. Οι επτά Ευρωπαίοι που ήταν υπεύθυνοι για τη δολοφονία αθωώθηκαν στο δικαστήριο από ένα αμιγώς λευκό σώμα ενόρκων.

Από τα τέλη του 1984 έως το 1988, η Νέα Καληδονία μαστιζόταν από βίαια επεισόδια, τα οποία έφεραν αντιμέτωπες τις δυνάμεις ασφαλείας και τους Ευρωπαίους εποίκους με τους Κανάκ, και κατά τη διάρκεια των οποίων δολοφονήθηκαν ηγέτες των Κανάκ.

Για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο της Αλγερίας το 1954-62, τέθηκαν σε ισχύ κατάσταση έκτακτης ανάγκης και απαγόρευση κυκλοφορίας σε τυπικά γαλλικό έδαφος, διευκολύνοντας στην πραγματικότητα τις επιθέσεις των εποίκων κατά των μαχητών υπέρ της ανεξαρτησίας.

Μέχρι το 1988 η αποικία είχε κατακλυστεί από Γάλλους στρατιώτες και αστυνομικούς, ένας για κάθε επτά κατοίκους.

Δεδομένης της ισορροπίας των δυνάμεων, οι δράσεις των Κανάκ περιορίστηκαν κυρίως σε συμβολικό επίπεδο.

Όμως, μια αποτυχημένη επιδρομή σε αστυνομικό τμήμα οδήγησε στη δολοφονία τεσσάρων αστυνομικών και στην ομηρία άλλων στο σπήλαιο Ouvéa στο αποκορύφωμα των γαλλικών προεδρικών εκλογών του Μαΐου 1988.

Παρά τα ανοίγματα για διαπραγματεύσεις, οι γαλλικές δυνάμεις εισέβαλαν στο σπήλαιο. Σε δημόσια θέα σκοτώθηκαν 19α Κανάκ, τρεις από τους οποίους πέθαναν υπό κράτηση αφού παραδόθηκαν, καθώς και δύο Γάλλοι αστυνομικοί.

Συμφωνίες δίχως αντίκρυσμα

Αυτή η αιματηρή κορύφωση των οδήγησε στη Συμφωνία του Matignon την ίδια χρονιά, η οποία επισφραγίστηκε με μια τεταμένη χειραψία μεταξύ του Tjibaou και του Jacques Lefleur – ηγέτη της πιστής (φιλογαλλικής) Rassemblement pour la Calédonie dans la Republique και βασικού στελέχους της επιχειρηματικής κοινότητας.

Κάθε πλευρά θεώρησε τη συμφωνία ως μέσο για την επίτευξη των αντίστοιχων θέσεων υπέρ και κατά της ανεξαρτησίας.

Και ενώ επέκτεινε την αμνηστία στους φυλακισμένους Κανάκ, παρείχε επίσης ατιμωρησία στους στρατιωτικούς δολοφόνους.

Το κείμενο υποσχόταν την αποκατάσταση των οικονομικών ανισορροπιών του έθνους με βάση την εθνοτική κατανομή, την επιστροφή των εθιμικών γαιών, την προώθηση του πολιτισμού των Κανάκ, την προετοιμασία μιας μελλοντικής ελίτ της Νέας Καληδονίας, την έναρξη δραστηριοτήτων αγροτικής ανάπτυξης και προέβλεπε ένα νέο δημοψήφισμα το 1998.

Η Συμφωνία της Νουμέας παρέτεινε αυτή τη λογική του αμοιβαίου συμβιβασμού που δεν βασίστηκε στη συναίνεση, αλλά στην οποία κάθε πλευρά είδε μια ευκαιρία να εδραιώσει τις αντίστοιχες θέσεις της υπέρ ή κατά της ανεξαρτησίας.

Σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι η νέα αυτή συμφωνία αναγνώρισε για πρώτη φορά «τις σκιές της αποικιοκρατικής περιόδου» και αντιμετώπισε την ανάγκη για «επανεξισορρόπηση» και «ήπια αποαποικιοποίηση» προς ένα «κοινό πεπρωμένο» που μοιράζονται οι Κανάκ, οι Ευρωπαίοι και όσοι έχουν ωκεάνια, ασιατική και άλλη κληρονομιά.

Στους πολιτικούς θεσμούς της Νέας Καληδονίας παραχωρήθηκε αυξημένη αυτονομία και ένα δημοψήφισμα για το ζήτημα της ανεξαρτησίας ορίστηκε για το αργότερο το 2018.

Ανεκπλήρωτες υποσχέσεις

Πώς μετατοπίστηκε το πολιτικό πεδίο μετά τη συμφωνία;

Υπήρξαν σημαντικές, αν και περιορισμένες, αναπτυξιακές και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες για την προώθηση της μεγαλύτερης ένταξης των Κανάκ.

Μια πρόσκαιρη οικονομική ανάπτυξη επέτεινε τις ήδη κραυγαλέες εθνοτικές και γεωγραφικές ανισότητες. Ενώ τα πλούσια μέρη της Νουμέα θα μπορούσαν να συγκριθούν με τη γαλλική Ριβιέρα, 10.000 από τους κατοίκους της πρωτεύουσας ζουν σε παραγκουπόλεις σε περιοχές όπως η Νουβίλ, όπου κάποτε αποβιβάστηκαν οι κατάδικοι.

Η ανισότητα και η φτώχεια είναι διπλάσιες από τη μητροπολιτική Γαλλία.

Η ανεργία για τους μη Κανάκ είναι 7% έναντι 26% για τους Κανάκ, οι οποίοι είναι επίσης πολύ πιο απίθανο να καταλάβουν ανώτερες θέσεις ή να έχουν ολοκληρώσει το λύκειο ή το πανεπιστήμιο.

Η φτώχεια των Κανάκ επιδεινώνεται από τις υψηλές τιμές που χαρακτηρίζουν την τοπική οικονομία, όχι μόνο λόγω της ανάγκης για εισαγωγές, αλλά και λόγω των «στρεβλώσεων» στους τομείς του εμπορίου και της διανομής.

Δηλαδή του καπιταλισμού.

Η οικονομία της αποικίας είναι διαβαθμισμένη σε αυτό που έχει χαρακτηριστεί ως «ολιγοπώλιο της συμπαιγνίας», δηλαδή μια οικονομία που μοιράζεται και συντονίζεται μεταξύ μιας χούφτας οικογενειών της αστικής τάξης των εποίκων.

Αυτές οι υλικές συνθήκες συνδέονται με ευρύτερα ερωτήματα σχετικά με τη (νεο)αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό, τις ιδιαιτερότητες της θέσης της Νέας Καληδονίας και τις προκλήσεις της αποδέσμευσης δεδομένου του μικρού μεγέθους της χώρας.

Ακόμη και κάποιοι καλοπροαίρετοι προβληματισμού θεωρούν ότι δεν θα πρέπει να υποτιμηθούν οι υλικοί πόροι της Γαλλίας σε μια προσπάθεια αποδυνάμωσης του κινήματος της ανεξαρτησίας, όσο ανεπαρκείς και αν ήταν αυτοί για να βελτιώσουν σημαντικά τη ζωή των περισσότερων Κανάκ.

Από την άλλη, από το δημοψήφισμα του 2018 ακόμη αποκαλύφθηκαν οι αδυναμίες του γαλλικού μοντέλου διακυβέρνησης των δεκατριών κατοικημένων υπερπόντιων εδαφών της, τα οποία είναι διασκορπισμένα σε όλο τον κόσμο.

Κυρίως αποκαλύφθηκε το αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στο πρόταγμα της Γαλλικής Επανάστασης για «Ελευθερία Ισότητα – Αδελφοσύνη», με την αποικιοκρατία, τον ρατσισμό και την ανισότητα, από τα παρισινά προάστια, μέχρι τις φαβέλες της Νέας Καληδονίας.