Νέα ένταση παρατηρείται τις τελευταίες μέρες στις σχέσεις ΗΠΑ-Ιράν, με κύριο άξονα το αμφιλεγόμενο πυρηνικό πρόγραμμα του δεύτερου. Αξιωματούχοι των Ηνωμένων Πολιτειών κάνουν συχνά πλέον λόγο για επιβολή νέου κύκλου κυρώσεων στο Ιράν, καταδικάζουν το πυρηνικό του πρόγραμμα, ενώ δεν αποκλείουν την ίδια στιγμή την επιλογή της στρατιωτικής επέμβασης για καταστροφή των πυρηνικών εγκαταστάσεων της χώρας. Αξίζει να θυμηθούμε κάποια βασικά σημεία της διπλωματικής αυτής κρίσης, εξετάζοντας παράλληλα την ισχύ του Ιράν στην περιοχή του, καθώς και την πίεση που ασκείται στην Αμερική σχετικά με το Ιράκ.

Η στρατιωτική επέμβαση είναι ακόμα επιλογή

Η στρατιωτική επέμβαση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν είναι η τελευταία μας επιλογή, είχε πει προ ολίγων ημερών ο Mike Mullen σε ομιλία του στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Columbia. O συλλογισμός του είναι σωστός: ενδεχόμενη επέμβαση στο Ιράν θα οδηγούσε στη δημιουργία χάους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, οδηγώντας σε αποτυχία τα σχέδια της Αμερικής στην περιοχή.

Παρόλα αυτά, η ανάληψη στρατιωτικής δράσης από τις ΗΠΑ εναντίον του Ιράν εξακολουθεί να αποτελεί μια «επιλογή», παρά το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν την διπλωματική επίλυση του ζητήματος και την επιβολή κυρώσεων προκειμένου να σταματήσει το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας, ανακοίνωσε το Πεντάγωνο χθες Τετάρτη.

«Δεν αφαιρούμε καμιά επιλογή από το τραπέζι καθώς συνεχίζουμε τις πιέσεις και τις προσπάθειες για συνομιλίες», δήλωσε ο εκπρόσωπος Τύπου του Πενταγώνου, Jeff Morell. «Ο πρόεδρος έχει πάντοτε στην διάθεσή του ένα πλήρες φάσμα επιλογών, περιλαμβανομένης της χρήσης του στρατού [… ]. Ξεκάθαρα αυτή δεν είναι η πορεία που προτιμούμε αλλά ουδέποτε είχε, ούτε έχει τώρα, βγει από το τραπέζι.»

“Η απόφαση δεν ανήκει σε μένα, αλλά στον πρόεδρο των ΗΠΑ. Γνωρίζω, βέβαια, πως μια τέτοια ενέργεια μπορεί να έχει εξίσου απρόβλεπτες και ανεπιθύμητες συνέπειες με το να αφήσουμε το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Όμως είναι σίγουρο ότι θα ακολουθήσουν όλα τα κράτη της περιοχής”, είχε πει τότε ο Mullen.

Γιατί είναι πιθανόν να αποτύχει η επιβολή οικονομικών κυρώσεων στο Ιράν

Η κυβέρνηση Obama προσανατολίζεται τώρα στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων στο Ιράν, ασκώντας πίεση σε άλλες χώρες να μην αγοράζουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο από το Ιράν, να μην προμηθεύουν με βενζίνη τη χώρα και να απομονώσουν τις ιρανικές τράπεζες. Παρόλα αυτά, η επιβολή των μέτρων αυτών φέρνει την Αμερική αντιμέτωπη με χώρες όπως η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία και η Κίνα (BRIC).

Οι χώρες αυτές, μάλιστα, σε πρόσφατο συνέδριο στη Βραζιλία τάχτηκαν κατά την επιβολή οικονομικών κυρώσεων στο Ιράν. Δεδομένου του ότι αυτή τη στιγμή η Βραζιλία έχει θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπως και ο Λίβανος, είναι μάλλον δύσκολο να πετύχει η Αμερική την επιβολή των κυρώσεων αυτών. Σύμφωνα, όμως με τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Joe Biden, η Κίνα φέρεται να έχει συμφωνήσει στην επιβολή νέου κύκλου οικονομικών κυρώσεων κατά του Ιράν.

Το Ισραήλ, βέβαια, κάλεσε την Αμερική να αγνοήσει το Συμβούλιο Ασφαλείας και να επιβάλλει κυρώσεις στο Ιράν.

Καθώς, όμως, το Ιράν εισάγει το 90% των αναγκών του σε διυλισμένο πετρέλαιο από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, καθώς και από το Ιράκ, είναι αμφίβολο ότι οι κυρώσεις αυτές στις οποίες προσανατολίζεται η Αμερική θα έχουν κάποιο αποτέλεσμα. Πρόσφατα, επιπλέον, η Κίνα πούλησε 600.000 βαρέλια βενζίνης απευθείας στο Ιράν, ενώ η κινεζική εταιρεία πετρελαίου Sinopec ετοιμάζεται να επενδύσει στη χώρα. Εν μέσω οικονομικής κρίσης, εξάλλου, δεν είναι λίγες οι εταιρείες που προτίθενται να πουλήσουν στον οποιονδήποτε, συμπεριλαμβανομένου και του Ιράν.

Εξάλλου το Ιράν δεν θα είναι για πάντα αναγκασμένο να εισάγει τη βενζίνη την οποία έχει ανάγκη: η γερμανική εταιρεία ABB Lumus έχει συνάψει συμφωνία αξίας 512 εκατομμυρίων δολαρίων με την ιρανική εθνική εταιρεία πετρελαίου για την κατασκευή διυλιστηρίων. Επιπλέον, ούτε η απομόνωση των ιρανικών τραπεζών αναμένεται να έχει κάποιο αποτέλεσμα: το Ιράν διαθέτει αυτή τη στιγμή δυο τράπεζες από κοινού με τη Βραζιλία, ενώ συνεργάζεται στενά με τράπεζες των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.

Όσο για κυρώσεις σε εισαγωγές όπλων και άλλων εξοπλισμών, το Ιράν μπορεί κάλλιστα να στραφεί προς τη μαύρη αγορά και τη λαθραία εισαγωγή όπλων στη χώρα. Υπενθυμίζεται ότι έως σήμερα έχουν επιβληθεί στο Ιράν τρεις γύροι κυρώσεων για το πυρηνικό του πρόγραμμα, ενώ οι διαπραγματεύσεις για ανταλλαγή έχουν πέσει σε αδιέξοδο.

Σύμφωνα, πάντως, με σχετικό ρεπορτάζ του BBC, o πρόεδρος Obama eλπίζει να πετύχει την ψήφιση των νέων αυτών μέτρων μέχρι τα μέσα Ιουνίου,

Την ίδια στιγμή, οι ΗΠΑ επιχειρούν να προστατεύσουν τους συμμάχους τους στην περιοχή του Κόλπου, χώρες όπως το Bahrain και το Qatar, κατασκευάζοντας αντιπυραυλική ασπίδα στην περιοχή. Όπως δήλωσε την περασμένη βδομάδα ο στρατηγός Petraeus, στην περιοχή έχουν εγκατασταθεί νέα αντιπυραυλικά όπλα τύπου Patriot 3.

Ιράν: η Αμερική ο μοναδικός πυρηνικός τρομοκράτης στον κόσμο

Από την πλευρά του, τη δημιουργία «ανεξάρτητου διεθνούς οργάνου», το οποίο «θα επιβλέψει τον πυρηνικό αφοπλισμό και θα εμποδίσει τη διασπορά των πυρηνικών όπλων», πρότεινε ο Ahmadinejad κατά την έναρξη διάσκεψης για τον πυρηνικό αφοπλισμό και τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων που διεξήχθη την περασμένη εβδομάδα στην Τεχεράνη.

Η ηγεσία της χώρας δεν άργησε, μάλιστα, να στραφεί εναντίον της Αμερικής, χαρακτηρίζοντας την ως το «μοναδικό πυρηνικό τρομοκράτη στον κόσμο. «Μόνο η αμερικανική κυβέρνηση έχει διαπράξει πυρηνικό έγκλημα. Ο μόνος πυρηνικός εγκληματίας στο κόσμο ψεύδεται παρουσιαζόμενος ως αντίθετος στη διάδοση των πυρηνικών όπλων, τη στιγμή που δεν έχει λάβει κανένα σοβαρό μέτρο στον τομέα αυτόν», δήλωσε ο αγιατολάχ Ali Khamenei.

Το αμερικανικό πυρηνικό δόγμα, η διπλωματική επιλογή και ο ΟΗΕ

H ένταση στις σχέσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Τεχεράνης έχει αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες μέρες, μετά την ανακοίνωση ενός νέου πυρηνικού δόγματος των ΗΠΑ. Βάσει του δόγματος αυτού δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο αμερικανικής πυρηνική επίθεση εναντίον του Ιράν σε περίπτωση σύγκρουσης. Όπως επισημαίνουν οι επικριτές του δόγματος αυτού, η διατύπωση του δίνει στο Ιράν την ευκαιρία να ισχυριστεί ότι πρόκειται στην πραγματικότητα για συγκαλυμμένης απειλής εναντίον του, και ότι αναπτύσσει το πυρηνικό του πρόγραμμα ως απάντηση στην απειλή αυτή.

Το Ιράν αναμένεται να συζητήσει τις επόμενες ημέρες με το 15μελές Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για την ανταλλαγή του ελαφρά εμπλουτισμένου ουρανίου του με καύσιμο εμπλουτισμένο κατά 20%, δήλωσε στις 18 του μήνα ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Μανουσέρ Μοτακί, προοπτική την οποία επανέλαβε την Τετάρτη ο επικεφαλής του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος Ali Salehi.

Ο κ. Motaki είχε, μάλιστα, πρόσφατα δηλώσει ότι το Ιράν είναι έτοιμο να ανταλλάξει ταυτόχρονα 1.000 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου κατά 3,5%, έναντι 100 κιλών καυσίμου εμπλουτισμένου κατά 20%, επαναφέροντας στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων την σχετική συμφωνία.

Υπενθυμίζεται ότι το Ιράν είχε αρχικά συμφωνήσει καταρχήν σε ένα σχέδιο ανταλλαγής τον περασμένο χρόνο, αλλά στη συνέχεια άλλαξε γνώμη, επιμένοντας ότι όλα τα υλικά πρέπει να φυλάσσονται σε ιρανικό έδαφος. Επρόκειτο, σαφώς, για έναν όρο τον οποίο η Αμερική δεν μπορεί να δεχτεί.

Αμερικανικές επιδιώξεις στην περιοχή: η αποτυχία στο Ιράκ

Στόχος της Αμερικής στη Μέση Ανατολή δεν είναι άλλος από τη διαμόρφωση μιας ισορροπίας δυνάμεων ευνοϊκής για τη χώρα. Με την εισβολή στο Ιράκ οι ΗΠΑ ήλπιζαν ότι θα μπορέσουν να αντικαταστήσουν άμεσα την τότε πολιτική ηγεσία με μια η οποία θα διάκειται ευνοϊκά απέναντι στα αμερικανικά συμφέροντα, και, την ίδια στιγμή, θα μπλοκάρει τις βλέψεις του γειτονικού Ιράν, το οποίο επιδιώκει να γίνει τοπική υπερδύναμη.

Τώρα, όμως, που τα σχέδια των ΗΠΑ στην περιοχή φαίνονται να έχουν αποτύχει, με τις αμερικανικές δυνάμεις να είναι εγκλωβισμένες σε Ιράκ και Αφγανιστάν, και με τη Ρωσία να έχει βρει την πολυπόθητη ευκαιρία να διεκδικήσει με τη σειρά της τον ρόλο της υπερδύναμης στον Καύκασο, η Αμερική βρίσκεται προ διλήμματος. Πρέπει από τη μια να εξασφαλίσει σταθερότητα στο εσωτερικό του Ιράκ και, την ίδια στιγμή, να βρει έναν τρόπο να αντικρούσει τις ηγεμονικές βλέψεις του Ιράν στην περιοχή.

Το Ιράν στο Ιράκ

Μπορεί, λοιπόν, όσον αφορά το Ιράκ οι επιδιώξεις Ιράν και Αμερικής να ταυτίζονταν επί Σαντάμ, με αποτέλεσμα οι δυο χώρες να συνεργαστούν σε κάποιο βαθμό για την επίτευξη του κοινού στόχου της καταπολέμησης του κόμματός του Baath, στη συνέχεια όμως οι στόχοι τους για τη χώρα διέφεραν σημαντικά. Το Ιράν θα επιθυμούσε να δει στη χώρα μια σιιτική κυβέρνηση, η οποία θα ανήκει στη σφαίρα επιρροής του Ιράν, ενώ οι στόχοι των ΗΠΑ είναι η δημιουργία μιας χώρας-μαριονέτας της Αμερικής, τώρα που η Τουρκία, αλλά και πρόσφατα το Ισραήλ, φαίνονται να έχουν απομακρυνθεί από τη σφαίρα αμερικάνικής επιρροής.

Σημειώνεται ότι το Ιράν είναι σήμερα η ισχυρότερη δύναμη στον Περσικό κόλπο, γεγονός το οποίο επιδεικνύει συχνά με τη διεξαγωγή ασκήσεων στην περιοχή, όπως αυτές που ανακοίνωσε την Τετάρτη στον Περσικό Κόλπο και στα στενά του Hormuz. Στόχος των ασκήσεων αυτών, σύμφωνα με Ιρανούς αξιωματούχους, είναι «να προβληθεί η δύναμη και θέληση του Ιράν εναντίον των εχθρών του.»

Στην περίπτωση, λοιπόν, που η Αμερική αποχωρήσει από το Ιράκ, το Ιράν έχει κάθε δυνατότητα να επέμβει άμεσα για να καλύψει το κενό. Από την άλλη, η Αμερική αδυνατεί να μείνει μόνιμα στη χώρα, καθώς είναι υποχρεωμένη να στείλει στρατεύματα στο Αφγανιστάν, ενώ η αμερικανική κοινή γνώμη τάσσεται υπέρ της αποχώρησης από το Ιράκ. Η μόνη ελπίδα της Αμερικής, λοιπόν, είναι η επίτευξη τουλάχιστον κάποιων από τους στόχους του 2003: τη δημιουργία μιας ισχυρής κυβέρνησης στο Ιράκ, η οποία θα έχει τη δύναμη να αποκρούσει κάθε ιρανική επίθεση, είτε στρατιωτική –πράγμα εξαιρετικά αμφίβολο- είτε με τη μορφή άσκησης επιρροής στη χώρα. Όμως, όπως συχνά επισημαίνουν οι μελετητές, απαραίτητη για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι η εξασφάλιση της συνεργασίας των κρατών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου και του Ιράν.

Πηγή: Informed Comment, AP, ΤΙΜΕ, Καθημερινή