Ομάδες πίεσης, δικηγόροι, ακαδημαϊκοί και πολιτικοί πιέζουν τις δυτικές κυβερνήσεις οι οποίες προμηθεύουν με όπλα το Ισραήλ να σταματήσουν διότι παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και με τη στάση τους συναινούν σε εγκλήματα πολέμου. Τους τελευταίους μήνες μία, μία οι χώρες που στηρίζουν στρατιωτικά το Ισραήλ ανακοινώνουν ότι αναστέλλουν τις εξαγωγές όπλων προς τη χώρα, ανάμεσά τους ο Καναδάς, το Βέλγιο, η Ιταλία, η Ισπανία και οι Κάτω Χώρες, καθώς και η ιαπωνική εταιρεία Itochu Corporation.

Η Γερμανία και οι ΗΠΑ, μακράν οι μεγαλύτεροι προμηθευτές όπλων στο Ισραήλ, αλλά και η Βρετανία με λιγότερες εξαγωγές, δεν δείχνουν καμία πρόθεση να ακολουθήσουν το παράδειγμά των υπολοίπων.

Την Παρασκευή 5 Απριλίου, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ υιοθέτησε ψήφισμα με το οποίο καλεί το Ισραήλ να λογοδοτήσει για πιθανά εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν στη Λωρίδα της Γάζας και απαιτεί να σταματήσουν όλες οι πωλήσεις όπλων προς τη χώρα. Ήταν η πρώτη φορά στους έξι μήνες του πολέμου στη Γάζα που το κορυφαίο όργανο του ΟΗΕ για τα δικαιώματα παίρνει θέση προειδοποιώντας για “γενοκτονία” στη σύγκρουση που έχει προκαλέσει τον θάνατο περισσότερων από 33.000 ανθρώπους.

Την πρόταση υπερψήφισαν 28 χώρες, έξι την καταψήφισαν ανάμεσά τους οι ΗΠΑ και η Γερμανία και 13 μεταξύ των οποίων η Γαλλία και η Αλβανία απείχαν.

Τι λέει, όμως το διεθνές δίκαιο για το θέμα αυτό και ποιες είναι οι νομικές υποχρεώσεις των κρατών που εξάγουν όπλα στο Ισραήλ σε σχέση με τον καταστροφικό πόλεμο στη Γάζα;

Η αναστολή των εξαγωγών όπλων προς το Ισραήλ δεν αφορά μόνο τις ενδεχόμενες ανησυχίες σε πολιτικό επίπεδο, αλλά και ως προς τη νομιμότητα της συνέχισης της στρατιωτικής υποστήριξης του Ισραήλ στην επίθεσή του στη Γάζα.

Τον Φεβρουάριο ολλανδικό εφετείο αποφάσισε ότι η κυβέρνηση της χώρας πρέπει να διακόψει τις πωλήσεις εξαρτημάτων του μαχητικού αεροσκάφους F35 βάσει των υποχρεώσεών της απέναντι στη Συνθήκη του ΟΗΕ για το εμπόριο όπλων. Παρόμοια αγωγή εκκρεμεί και στη Δανία, που εξάγει εξαρτήματα του F35 στις ΗΠΑ, οι οποίες στη συνέχεια πωλούν τα τελικά αεροσκάφη στο Ισραήλ.

Στη Βρετανία, το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε μια προσπάθεια αμφισβήτησης της συνέχισης της αδειοδότησης από την κυβέρνηση των εξαγωγών όπλων προς το Ισραήλ. Στην απόφαση δεν υπάρχει κάτι οριστικό ως προς τη συμμόρφωση του Ισραήλ (ή του Ηνωμένου Βασιλείου) με το διεθνές δίκαιο.

Μετά την απόφαση αυτή 130 βουλευτές από όλο το πολιτικό φάσμα με επιστολή τους στον υπουργό Εξωτερικών κάλεσαν την κυβέρνηση της Βρετανίας να αναστείλει τις εξαγωγές όπλων προς το Ισραήλ.

Συνθήκη για το εμπόριο όπλων

Σύμφωνα με τον Lawrence Hill-Cawthorne,αναπ. καθηγητή Δικαίου, Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ το διεθνές δίκαιο παρέχει αρκετούς ειδικούς αλλά και γενικούς κανόνες.
Ο πιο προφανής βρίσκεται στη συνθήκη του ΟΗΕ για το εμπόριο όπλων. Το άρθρο 7 απαιτεί αξιολόγηση κινδύνου και απαγορεύει τις εξαγωγές όπλων όταν υπάρχει η πιθανότητα τα όπλα να χρησιμοποιηθούν για τη διάπραξη σοβαρών παραβιάσεων του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου (Δίκαιο του Πολέμου).

Ο μόνος αντικειμενικός τρόπος για να προσδιορίσουμε τον κίνδυνο για μελλοντικές παραβιάσεις είναι να εξετάσουμε αν υπάρχουν στοιχεία παραβιάσεων στο παρελθόν από το Ισραήλ αναφέρει ο καθηγητής σε άρθρο του στο The Conversation. Οι αναφορές των Ηνωμένων Εθνών για παλαιότερες σοβαρές παραβιάσεις είναι ένα από τα βασικά στοιχεία για τον προσδιορισμό του μελλοντικού κινδύνου. Το 2019, το εφετείο του Ηνωμένου Βασιλείου ανέστειλε τις εξαγωγές όπλων στη Σαουδική Αραβία με βάση την αποτυχία της κυβέρνησης να αξιολογήσει κατά πόσον ήταν πιθανό να είχαν διαπραχθεί παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου στο παρελθόν στην Υεμένη.

Υπάρχουν αναρίθμητα παραδείγματα ενεργειών των Ισραηλινών στη Γάζα που προφανώς δεν συνάδουν με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Τα πιο πρόσφατα είναι η επίθεση σε αυτοκινητοπομπή ανθρωπιστικής βοήθειας την 1η Απριλίου, η καταστροφή των νοσοκομείων της Γάζας και ο λιμός που κατακλύζει τώρα την περιοχή.

Το εφετείο της Χάγης που διέταξε την ολλανδική κυβέρνηση να αναστείλει τις εξαγωγές όπλων προς το Ισραήλ βασίστηκε σε εκθέσεις της Διεθνούς Αμνηστίας και του ΟΗΕ που απαριθμούσαν πολλαπλά παραδείγματα προφανών παραβιάσεων του Δικαίου του Πολέμου στη Γάζα.

Στο πολυαναμενόμενο ψήφισμα που εγκρίθηκε στις 25 Μαρτίου, με τις ΗΠΑ να απέχουν, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ καταδίκασε όλες τις επιθέσεις κατά αμάχων και πολιτών και απαίτησε τη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα, σύμφωνα με το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο.

Αυτό υποδηλώνει ένα μοτίβο προηγούμενων σοβαρών παραβιάσεων και, συνεπώς, έναν σαφή κίνδυνο συνέχισης των παραβιάσεων. Έτσι, οι χώρες που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη για το εμπόριο όπλων και συνεχίζουν να προμηθεύουν όπλα στο Ισραήλ πιθανότατα παραβιάζουν το άρθρο 7 της Συνθήκης.

Συμβάσεις της Γενεύης

Οι υποχρεώσεις των Κρατών και οι οποίες έχουν ιδιαίτερη σημασία σε σχέση με την κατάσταση στη Γάζα δεν εξαντλούνται εκεί. Το άρθρο 1 της Σύμβασης για την Πρόληψη και την Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας χαρακτηρίζει ρητά τη γενοκτονία ως έγκλημα διεθνούς δικαίου, τόσο σε καιρό πολέμου όσο και σε καιρό ειρήνης και ορίζει ότι τα κράτη οφείλουν να την προλαμβάνουν και να την τιμωρούν.

Αυτό σύμφωνα με τον Hill-Cawthorne είναι ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένου ότι το Διεθνές Δικαστήριο αποφάσισε τον Ιανουάριο ότι υπάρχει άμεσος κίνδυνος ανεπανόρθωτης βλάβης των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων στη Γάζα με βάση τη Σύμβαση για τη Γενοκτονία.

Η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου περιλαμβάνει, επίσης, το άρθρο 1 των Συμβάσεων της Γενεύης του 1949, το οποίο απαιτεί από τα κράτη να “διασφαλίζουν τον σεβασμό” του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη πρέπει όχι μόνο να αποφεύγουν να συνδράμουν ή να στηρίζουν τις παραβιάσεις, μέσω των εξαγωγών όπλων για παράδειγμα, αλλά και να διασφαλίζουν ότι τα εμπόλεμα μέρη συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς δικαίου είτε μέσω της διπλωματικής οδού, είτε επιβάλλοντας κυρώσεις.

Την 1η Μαρτίου, η Νικαράγουα κίνησε διαδικασία ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου κατά της Γερμανίας, του δεύτερου μεγαλύτερου εξαγωγέα όπλων στο Ισραήλ, ισχυριζόμενη εν μέρει ότι παραβιάζει το άρθρο 1 των Συμβάσεων της Γενεύης λόγω της υποστήριξης που παρέχει προς το Ισραήλ.

Με αυτόν τον τρόπο, όλα τα κράτη έχουν τη νομική υποχρέωση να διασφαλίζουν ότι τα υπόλοιπα συμμορφώνονται με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Αν η καταστροφή, ο τεράστιος αριθμός των νεκρών αμάχων και η απέραντη δυστυχία όσων εξακολουθούν να ζουν στη Γάζα δεν είναι αρκετά για να σταματήσουν οι σύμμαχοι του Ισραήλ τις συνεχιζόμενες πωλήσεις όπλων, είναι δύσκολο να φανταστούμε τι θα μπορούσε ποτέ να το κάνει.