Το 2024, ο πλούτος των δισεκατομμυριούχων αυξήθηκε τρεις φορές ταχύτερα απ’ ό,τι το 2023. Παράλληλα, η φτώχεια παραμένει σχεδόν αμετάβλητη από το 1990. Μια έκθεση με τίτλο “Takers Not Makers” , περιγράφει την ανησυχητική κλιμάκωση της παγκόσμιας ανισότητας, όπου ο πλούτος συγκεντρώνεται στα χέρια λίγων και σε βάρος των πολλών.

Πρόκειται για την ετήσια έκθεση της Oxfam (Oxford Committee for Famine Relief) που είναι μια διεθνής συνομοσπονδία οργανώσεων που εργάζονται για την καταπολέμηση της φτώχειας, της ανισότητας και της κοινωνικής αδικίας παγκοσμίως, η οποία αποκαλύπτει πώς η σημερινή παγκόσμια ανισότητα συνεχίζει να τροφοδοτείται από παλιά και σύγχρονα μοτίβα της αποικιοκρατίας και της συσσώρευσης πλούτου σε λίγους.

Κληρονομιά, διαπλοκή και μονοπωλιακή ισχύ

Σύμφωνα με την έκθεση, το 60% του πλούτου των δισεκατομμυριούχων δεν οφείλεται σε κάποιο ταλέντο ή καινοτομία που ανέπτυξαν, αλλά σε κληρονομιά, διαπλοκή και μονοπωλιακή ισχύ. Η υπόθεση ότι ο ακραίος πλούτος είναι αποτέλεσμα ιδιαίτερων ικανοτήτων αποτελεί μύθο, ενισχυμένο από τα μέσα ενημέρωσης.

Η ανισότητα όμως δεν είναι απλώς αριθμητικό φαινόμενο· έχει βαθιές ιστορικές ρίζες. Η Oxfam υπογραμμίζει ότι το σημερινό παγκόσμιο σύστημα παραμένει δομημένο σε αποικιοκρατικά θεμέλια. Οι πλούσιες χώρες του βορρά ενώ αντιπροσωπεύουν μόλις το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, εξακολουθούν να απομυζούν πλούτο από τον νότο με ρυθμό 30 εκατομμυρίων δολαρίων ανά ώρα! Οι οικονομίες του Νότου λειτουργούν ως «δεξαμενές» πρώτων υλών και φθηνού εργατικού δυναμικού, με τα κέρδη να καταλήγουν σε μια νέα παγκόσμια αριστοκρατία.

Η νέα αυτή ολιγαρχία δεν προκύπτει πια από τη δημιουργία πλούτου αλλά από την «κληρονομιά». Το 2023, για πρώτη φορά, οι περισσότεροι δισεκατομμυριούχοι που καταγράφηκαν ήταν κληρονόμοι κι όχι αυτοδημιούργητοι επιχειρηματίες. Η συσσώρευση πλούτου περνά πλέον από γενιά σε γενιά, δημιουργώντας μια νέα παγκόσμια ελίτ —μια μορφή σύγχρονης αριστοκρατίας— με επιρροή στην πολιτική και την οικονομία.

Θα χρειαστούν περισσότερα από εκατό χρόνια για να εξαλειφθεί η φτώχεια

Η αποικιοκρατική κληρονομιά δεν περιορίζεται μόνο στην οικονομία. Η έκθεση αναδεικνύει πώς η αποικιοκρατία, βασισμένη σε ρατσιστικές ιδεολογίες όπως η λευκή υπεροχή, νομιμοποίησε αιώνες βίας, εκμετάλλευσης και καταπίεσης. Οι πληγές αυτής της περιόδου παραμένουν ζωντανές και αντικατοπτρίζονται σε φυλετικές, έμφυλες και οικονομικές ανισότητες.

Η έκθεση της Oxfam παρουσιάζει επίσης αποκαρδιωτικά δεδομένα από την Παγκόσμια Τράπεζα: αν συνεχιστεί η τρέχουσα πορεία «ανάπτυξης» χωρίς μείωση των ανισοτήτων, θα χρειαστούν περισσότερο από εκατό χρόνια για να εξαλειφθεί η φτώχεια. Ενδεικτικά, μόνο το 8% της ανθρωπότητας ζει σήμερα σε χώρες με χαμηλά επίπεδα ανισότητας.

Από την πλευρά της, η Oxfam προτείνει μια σειρά από μέτρα που στοχεύουν στη συστημική αλλαγή:

• Δραστική μείωση της ανισότητας μέσω εθνικών και διεθνών δεσμεύσεων.
• Αναγνώριση και επανόρθωση της ιστορικής αποικιοκρατίας μέσω απολογιών και επανορθώσεων.
• Κατάργηση των σύγχρονων μορφών αποικιοκρατίας, που συνεχίζουν να λειτουργούν σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο.
• Φορολόγηση των υπερ-πλουσίων ώστε να εξαλειφθεί ο ακραίος πλούτος και να χρηματοδοτηθούν πολιτικές για τη μείωση της φτώχειας.
• Ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ χωρών του Νότου, ενάντια στην εξάρτηση από τον πλούσιο Βορρά.
• Τερματισμός των εναπομεινουσών μορφών επίσημης αποικιοκρατίας.

Παρά τις σκοτεινές διαπιστώσεις, η Oxfam τονίζει ότι υπάρχει ελπίδα. Αναφέρεται σε κοινωνικά κινήματα που παλεύουν καθημερινά ενάντια στην ανισότητα και τις νέες μορφές αποικιοκρατίας. Αυτά τα κινήματα αποτελούν έμπνευση για έναν διαφορετικό κόσμο, έναν κόσμο βασισμένο στη φροντίδα, τη συλλογικότητα και την ευημερία όλων, και όχι στην απληστία των λίγων.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θετικής αλλαγής είναι ο Συνεταιρισμός Δίκαιου Εμπορίου «Equitable Marketing Association», που ιδρύθηκε το 1977 από τεχνίτες και τεχνίτριες για την εμπορία χειροτεχνιών. Μέσα από τη δράση του, προσφέρει στους δημιουργούς δυνατότητα εισοδήματος, ενδυνάμωσης και αξιοπρέπειας.

Η Oxfam καταλήγει με ένα κάλεσμα για δράση και αλληλεγγύη: να αντιστρέψουμε την τάση υπερσυγκέντρωσης πλούτου και εξουσίας, να αποκαταστήσουμε τις ιστορικές αδικίες και να φανταστούμε ξανά την παγκόσμια οικονομία με γνώμονα την ισότητα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.