To 1973 η δικτατορία όχι μόνο δεν είναι παντοδύναμη όπως τα πρώτα χρόνια της, αλλά ήδη αισθάνεται στο σαθρό της οικοδόμημα τους τριγμούς που προκαλούν οι εσωτερικές έριδες, η διεθνής πίεση, αλλά και η αυξανόμενη δυσαρέσκεια εντός της χώρας. Τον Μάιο του ίδιου έτους, η ανταρσία στο Πολεμικό Ναυτικό αποτελεί  καίριο κτύπημα στο μαλακό της υπογάστριο που δεν είναι άλλο από αυτό που την φέρνει στην εξουσία :τον στρατό.

Η κήρυξη της 21ης Απριλίου δεν αποτελεί σοκ μόνο για τον πολιτικό κόσμο της χώρας αλλά και για τον στρατιωτικό, ένα μόνο τμήμα του οποίου  να την υπηρετεί πιστά, κι ένα σημαντικό κομμάτι του να μην την αποδέχεται ποτέ. Το βασιλικό πραξικόπημα τον Δεκέμβριο του 1968 προσφέρει  τη δικαιολογία που αναζητούν οι συνταγματάρχες για ξεκαθάρισμα πολλών φιλοβασιλικών στελεχών στο στράτευμα. Στο Πολεμικό Ναυτικό οι αντιδράσεις δεν μένουν μόνο στη θεωρία, αφού από τις πρώτες ημέρες της δικτατορίας συγκροτείται αντιστασιακή ομάδα με βάση τους μαθητές της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων της τάξης του 1948. Σε αυτή ανήκουν, μεταξύ πολλών άλλων, οι Αλέξανδρος Παπαδόγγονας, Αθανάσιος Σέκερης, Νίκος Παππάς, Πιέρος Παναγιωταρέας και Π. Μάλλιαρης.

Το Κίνημα του Ναυτικού όσο περιορίζεται στον σκληρό πυρήνα των στασιαστών τηρεί τις αρχές της συνωμοτικότητας, αλλά όταν στα τέλη του 1972 εξαπλώνεται στο στράτευμα χάνει αρκετή από τη συνοχή και τη μυστικότητά του. Την πολιτική καθοδήγησή του έχει αναλάβει ο Ευάγγελος Αβέρωφ που κάνει τις επαφές με πολιτικά πρόσωπα και αποσπά τον Μάρτιο του 1973 την συγκρατημένη υποστήριξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή από το Παρίσι: «Τιμώ τις προθέσεις. Δεν δύναμαι ούτε να αποθαρρύνω ούτε να υιοθετήσω κάτι το οποίο δεν γνωρίζω προσωπικώς. Αν εκδηλωθεί θα βοηθήσω δια δηλώσεων από εδώ προς εξεύρεση συμβιβαστικής λύσεως».  

Το σχέδιο των κινηματιών, που εκπονεί ο αντιπλοίαρχος Κολιγιάννης, προβλέπει μαζική έξοδο πολεμικών πλοίων από τον ναύσταθμο της Σαλαμίνας και κατάληψη της Σύρου από την οποία θα στέλνονταν τελεσίγραφο στη δικτατορία για εγκατάλειψη της εξουσίας. Μια ώρα μετά το τελεσίγραφο θα γινόταν επίδειξη δύναμης των κινηματιών με τον κατάπλου υποβρυχίων, αντιτορπιλικών και πυραυλάκατων στον  Σαρωνικό, με παράλληλο αποκλεισμό του Πειραιά και του αεροδρομίου στο Ελληνικό.

Όλα τα σχέδια καταρρέουν όταν λίγη ώρα πριν την έναρξη του κινήματος στις 23 Μαΐου, αυτό προδίδεται. Η δικτατορία θέτει υπό τον έλεγχό της το Ναύσταθμο Σαλαμίνας και προχωρά σε μαζικές συλλήψεις ανωτέρων και κατωτέρων στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού.  

Η αποτυχία του κινήματος δείχνει να φέρνει τα αντίθετα αποτελέσματα από τους σκοπούς του, αφού η  δικτατορία ελέγχει την κατάσταση, αν εκείνες τις δύσκολες ώρες ένας από τους «συνωμότες» δεν αποφάσιζε να δράσει μόνος του. Ο αντιπλοίαρχος Νίκος Παππάς, που βρίσκεται σε γυμνάσια του ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο με το αντιτορπιλικό «Βέλος», δηλώνει ανυπακοή στη δικτατορία και ενημερώνει το πλήρωμα για τις  επόμενες ενέργειές του: «Αυτή τη στιγμή φεύγουμε από το σχηματισμό του ΝΑΤΟ και κατευθυνόμαστε προς την Ιταλία. Εγώ θα αποβιβαστώ και θα ζητήσω πολιτικό άσυλο. Δεν επιστρέφω στη χώρα των βασανιστών και των τυράννων. Σας καλώ τώρα να φωνάξουμε “Ζήτω το Έθνος”, “Ζήτω η Δημοκρατία”, “Ζήτω το Ναυτικό”».

Μετά την αρχική παγωμάρα το πλήρωμα των 180 ανδρών ξεσπά σε επευφημίες και σχεδόν σύσσωμο ζητά να ακολουθήσει τον κυβερνήτη στην αποβίβασή του στην Ιταλία, κάτι που τελικά δεν γίνεται, γιατί ο Νίκος Παππάς κρίνει ότι δεν υπάρχει λόγος να ρισκάρουν το μέλλον τους τόσοι πολλοί, με αποτέλεσμα να ζητήσουν, και να πάρουν τελικά, πολιτικό άσυλο μόνο 18 μέλη του πληρώματος.

Ο διεθνής σάλος που ακολουθεί την ανταρσία του «Βέλος» δείχνει σε εσωτερικό και εξωτερικό ότι η δικτατορία δεν είναι παντοδύναμη, και ότι ο αγώνας εναντίον της αποτελεί απαίτηση όλων των δημοκρατικών δυνάμεων του τόπου. Η χούντα προχωρά σε πολιτική αναδίπλωση κηρύσσοντας έκπτωτη τη μοναρχία και μετατρέποντας το πολίτευμα της χώρας σε Προεδρική Κοινοβουλευτική Δημοκρατία.

Στις 29 Ιουλίου 1973 μάλιστα διεξάγεται και «δημοψήφισμα» για την αλλαγή του Συντάγματος που φέρνει τον δικτάτορα Παπαδόπουλο ν’ αναλαμβάνει, μεταξύ πολλών άλλων, και Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ενώ η τελευταία πράξη της κωμωδίας παίζεται με την ανίσχυρη κυβέρνηση Μαρκεζίνη.

Η ανταρσία του αντιτορπιλικού «Βέλος» διασώζει την ουσία του Κινήματος του Ναυτικού, που είναι ο διεθνής διασυρμός της χούντας και η επιτάχυνση των διεργασιών για επάνοδο της Δημοκρατίας, αποτελώντας στην ουσία τη σημαντικότερη, μαζί με το Πολυτεχνείο, ενέργεια κατά της δικτατορίας.