Με την φωτιά να έχει κατασβεστεί και τον Γάλλο πρόεδρο, Εμανουέλ Μακρόν, να υπόσχεται ότι το μνημείο θα αποκατασταθεί πλήρως, ο ναός της Παναγίας των Παρισίων, από τα διασημότερα σύμβολα της Γαλλίας και μνημείο της παγκόσμιος πολιτιστικής κληρονομιάς, ο οποίος κινδύνευσε άμεσα με ολική καταστροφή από την πυρκαγιά της Δευτέρας, έχει ήδη τεθεί κάτω από το «μικροσκόπιο» της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.

Η γενική διευθύντρια της UNESCO, Οντρέ Αζουλέ, η οποία διετέλεσε και υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας, σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι θα πραγματοποιηθεί το συντομότερο η αξιολόγηση της έκτασης της ζημιάς και για το σκοπό αυτό έχει ήδη ετοιμάσει μια έκτακτη αποστολή ομάδας ειδικών.

Η πολιτιστική σημασία του Καθεδρικού

Στόχος της UNESCO είναι η αποκατάσταση των ζημιών με την όσο το δυνατόν περισσότερη χρήση των αρχικών υλικών, όπως άλλωστε ορίζει και το σύγχρονο ρεύμα στη συντήρηση μνημείων και έργων τέχνης.

Ο ναός της Παναγίας των Παρισίων συμπεριλαμβάνεται στην κήρυξη των όχθεων του Σηκουάνα, από τη Γέφυρα του Σιλί μέχρι τη Γέφυρα της Ιένας, καθώς και των νησιών Ιλ ντε λα Σίτε – πάνω στο οποίο και βρίσκεται – και Σεν Λουί, ως μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, το 1991, από την UNESCO.

Ο ναός ξεκίνησε να χτίζεται τον 12ο αιώνα στην θέση της πρώτης χριστιανικής εκκλησίας της Γαλλίας, της βασιλικής του Αγίου Στεφάνου, η οποία με τη σειρά της είχε χτιστεί πάνω σε ρωμαϊκό ναό αφιερωμένο στον Δία.

Εκτός από το ίδιο το αρχιτεκτόνημα το οποίο αποτελεί έργο τέχνης αυτό καθεαυτό, αφού αποτελεί έναν από τους πρώτους μεγάλης κλίμακας γοτθικούς ναούς, η Παναγία των Παρισίων συνδέεται και με ένα από τα εμβληματικότερα ευρωπαϊκά κλασικά μυθιστορήματα, το ομότιτλο αριστούργημα του Ουγκό.

Ωστόσο, η πολιτιστική σημασία του μνημείου δεν «περιορίζεται» στα παραπάνω, αφού, εντός του, υπήρχε οργανωμένο μουσείο με αντικείμενα από την μακραίωνη ιστορία του, καθώς και υπόγειο Θησαυροφυλάκιο με ιστορικά και θρησκευτικά κειμήλια, σκεύη, πολύτιμα αντικείμενα τέχνης και ούτω καθεξής. Αλλά τα πιο σημαντικό έκθεμα του Θησαυροφυλακίου είναι το ακάνθινο στεφάνι του Χριστού. Φέρει περίπου 70 αγκάθια, περιβάλλεται από ένα χρυσό νήμα και βρισκόταν σε μια κρυστάλλινη λειψανοθήκη.

Κάποια από αυτά τα πολύτιμα αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένου του στεφανιού, φέρεται να έχουν διασωθεί.

Αντίθετα, παραμένει άγνωστη η τύχη ενός κομματιού ξύλου και ενός καρφιού που φέρεται να προέρχεται από τον σταυρό του Ιησού.

Οι πίνακες και τα γλυπτά

Στις πλούσιες συλλογές του έργων τέχνης περιλαμβάνεται και μια σειρά από πίνακες ζωγραφικής του 17ου και του 18ου αιώνα, οι οποίοι παραγγέλθηκαν από τη συντεχνία των χρυσοχόων του Παρισίου ως προσφορά προς το ναό, στο πλαίσιο μιας παλαιότερης παράδοσης – που χρονολογείται από τα μέσα του 15ου αιώνα – κατά την οποία γίνονταν προσφορές κάθε Πρωτομαγιά.

Η παράδοση των πινάκων άρχισε το 1630 και έκτοτε, ένας πίνακας προσφερόταν κάθε χρόνο, στις αρχές του Μάη, μέχρι το 1707, με εξαίρεση το 1683 και το 1694.

Οι πίνακες, όπως και άλλα εκκλησιαστικά αντικείμενα, κατασχέθηκαν το 1793, κατά τη διαδικασία της Γαλλικής Επανάστασης (πέντε ή έξι χάθηκαν κατά τη διάρκειά της) και μεταφέρθηκαν σε διάφορα μουσεία, μεταξύ άλλων και αυτό του Λούβρου. Κάποιοι επέστρεψαν στο ναό. Σήμερα υπάρχουν περίπου πενήντα από αυτούς τους πίνακες, αλλά μόνο 13 εκτίθονταν στην Παναγία των Παρισίων και τα παρεκκλήσια του.

Η κατάστασή τους δεν έχει διευκρινιστεί.

Στο ναό υπήρχε και ο πίνακας του Γάλλου ζωγράφου του 17ου αιώνα, Νικόλα Αντουάν, «Ο Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης και η Κρήνη της Σοφίας» του 1648, η κατάσταση του οποίου επίσης δεν είναι γνωστή.

Στον δυτικό τοίχο του παρεκκλησίου Σεν Γκιγιόμ κρέμεται ένας από τους ωραιότερους πίνακες του καθεδρικού ναού, αριστούργημα του 18ου αιώνα, και σπάνιο κατάλοιπο από το μπαρόκ τμήμα της χορωδίας του ζωγραφισμένη το 1716 από τον Ζαν Ζουβενέ. Προς το παρόν αγνοείται η τρέχουσα κατάστασή του.

Ασφαλή είναι τα Βόρεια, Δυτικά και Νότια Παράθυρα των Ρόδων τα υπέροχα έργα τέχνης βιτρό που χρονολογούνται από την έναρξη της κατασκευής του τον 13ο αιώνα.
Υπήρξαν φόβοι ότι θα λιώσουν ή θα σπάσουν, αλλά ο Αρχιεπίσκοπος του Παρισιού επιβεβαίωσε την Τρίτη ότι είναι ασφαλή. Η σημασία αυτής της διάσωσης είναι τεράστια, δεδομένου ότι οι ειδικοί τα θεωρούσαν «πραγματικά αναντικατάστατα».

Ένα ένδυμα από λινάρι του 13ου αιώνα, που θεωρείται ότι ανήκε στον βασιλιά Λουδοβίκο τον 9ο – ο οποίος ανακηρύχθηκε άγιος από την καθολική εκκλησία – είναι επίσης ασφαλές.

Τα αγάλματα της οροφής σώθηκαν διότι είχαν μεταφερθεί λόγω της ανακαίνισης… η οποία ευθύνεται για την πυρκαγιά. Στο πλαίσιο της ανακαίνισης, 16 χάλκινα αγάλματα – που απεικονίζουν τους 12 Αποστόλους και τους τέσσερις Ευαγγελιστές – μεταφέρθηκαν μόλις λίγες ημέρες πριν την πυρκαγιά.

Ασφαλής φαίνεται να είναι η «Αποκαθήλωση», το άγαλμα του 1723 του Νικολά Κουστού, το οποίο βρισκόταν στον ψηλό βωμό του καθεδρικού ναού. Οι αρχικές εικόνες έδειξαν ότι ο σταυρός εξακολουθεί να στέκεται, αν και περιβάλλεται από καπνό και θραύσματα.

Άγνωστη παραμένει η κατάσταση και του περίτεχνου διαχωριστικού της χορωδίας από τον κλήρο, με γλυπτά του 14ου αιώνα.

Το διάσημο άγαλμα της Παναγίας και του Ιησού μωρού βρίσκεται κοντά στο γλυπτό σύμπλεγμα του Σταυρού, το οποίο μάλλον διέφυγε την καταστροφή, αλλά η κατάστασή του είναι ακόμη ασαφής. Το άγαλμα είναι μία από τις 37 απεικονίσεις της μητέρας του Ιησού στον καθεδρικό ναό.

Στο νότιο τείχος της Παναγίας των Παρισίων υπήρχε ένα άγαλμα, το οποίο φιλοτεχνήθηκε το 1934, της Αγίας Τερέζας και Ιησού παιδιού. Η Γαλλίδα μοναχή – γνωστή και ως Μικρό Λουλούδι του Ιησού – έζησε τον 19ο αιώνα και περιγράφηκε από τον Πάπα Πίο τον 10ο ως «η μεγαλύτερη αγία της σύγχρονης εποχής». Η κατάστασή του παραμένει άγνωστη.

Οι καμπάνες… με τα ονόματα

Παρά τη φωτιά που μαινόταν στην οροφή του ναού, οι πυροσβέστες κατάφεραν να αποτρέψουν την απειλή στην κεντρική δομή του μνημείου, συμπεριλαμβανομένων των δύο καμπαναριών του. Οι καμπάνες τους, οι οποίες ήχησαν σε κρίσιμες στιγμές της γαλλικής ιστορίας, πιστεύεται ότι είναι ασφαλείς.

Η μεγαλύτερη καμπάνα, ο «Εμμανουήλ», ανυψώθηκε στον νότιο πύργο το 1685 και ζυγίζει πάνω από 23 τόνους. Ο θρυλικός ήρωας του μυθιστορήματος του Ουγκό, ο Κουασιμόδος, ήταν ο κωδωνοκρούστης της.

Οι δέκα καμπάνες της Παναγίας των Παρισίων είναι διάσημες σε όλη την Ευρώπη, με τις υπόλοιπες εννέα να φέρουν τα ονόματα: Μαρία, Γκαμπριέλ, Αν- Ζενεβιέβ, Ντενίς, Μαρσέλ, Ετιέν, Μπανό – Ζοζέφ, Μορίς και Ζαν Μαρί.

Τα Όργανα και τα λείψανα

Το μεγάλο όργανο του ναού «δεν κάηκε» από την πυρκαγιά, αλλά η δομή του μπορεί να έχει υποστεί ζημιές, δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ένας από τους τρεις οργανίστες του.

Το όργανο, το οποίο ανακαινίζεται στο πέρασμα των αιώνων, αλλά το ουσιαστικό μέρος της δομής του χρονολογείται από την αρχή του 15ου αιώνα, «έχει εν μέρει διασωθεί, όμως είναι καλυμμένο με μπάζα, σκόνη και νερό», δήλωσε ο Φιλίπ Λεφέβρ που εδώ και 35 χρόνια είναι οργανίστας στην Παναγία των Παρισίων.

«Τους επόμενους μήνες, όλο αυτό θα στεγνώσει και υπάρχει κίνδυνος να προκληθούν δομικά προβλήματα», πρόσθεσε ο εβδομηντάχρονος οργανίστας.

«Ελπίζουμε ότι θα παραμείνει σταθερό και ότι μόλις καταστεί δυνατό θα προστατευθεί», πρόσθεσε επισημαίνοντας πως το εν λόγω όργανο είναι από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη.

Αντιθέτως, «το μικρό όργανο υπέστη ζημιές» από τη φωτιά, διευκρίνισε.

Τα λείψανα του Αγίου Διονυσίου και της Αγίας Γενοβέφας του 5ου αιώνα ήταν φέρονται κατεστραμμένα.