Αυτό που συνέβη στις Συκιές της Θεσσαλονίκης την Τετάρτη, λίγα μέτρα μακριά από το κολαστήριο του Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ), όπου τους τελευταίους μήνες εντοπίστηκαν πέντε ομαδικοί τάφοι και 33 σκελετοί εκτελεσμένων κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών της εμφυλιακής και μετεμφυλιακής περιόδου (1946-1955), κατά τη διάρκεια εργασιών ανάπλασης του χώρου του πάρκου – μνημείου Εθνικής Αντίστασης, με δεκάδες συγγενείς των εκτελεσμένων να συγκεντγρώνονται πάνω στα ποτισμένα με το αίμα της ανυποχώρητης στάσης ζωής, χώματα, ήταν μια φορτισμένη στιγμή έντονης συγκίνησης και ιστορικής σημασίας.

Με πρωτοβουλία του ΚΚΕ (Κομματική Οργάνωση Κεντρικής Μακεδονίας) οργανώθηκε η συνάντηση συγγενών στον χώρο, όπου παραβρέθηκε πολυμελής αντιπροσωπεία της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος.

Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη», «οι συγγενείς ήρθαν αποφασισμένοι να απαιτήσουν να βρουν και να θάψουν τους νεκρούς τους». «Να αποδώσουν τις τιμές που αξίζουν στους ήρωες που οδηγήθηκαν στον θάνατο παλεύοντας για τη ζωή».

Η σημασία αυτής της ανακάλυψης είναι τεράστια και σε οικογενειακή κλίμακα, αφού ποτέ οι δικοί τους δεν έμαθαν πού ήταν θαμμένοι, δεν υπήρχε ούτε καν ένα σημείο που να μπορούν να επισκεφθούν για να τους αποχαιρετίσουν, γεγονός που δείχνει το μέγεθος της εκδικητικής μανίας του καθεστώτος, ακόμη και μετά τον θάνατο των αγωνιστών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι συγκεντρώθηκαν οικογένειες από τη Θεσσαλονίκη, την Κατερίνη, το Κιλκίς, τη Χαλκιδική κ.α. με ένα λουλούδι στο χέρι, με μια φωτογραφία ή με τις καταδικαστικές αποφάσεις που αναζήτησαν και βρήκαν τα επόμενα χρόνια.

Αυτό που ζητούν τώρα είναι να συνεχιστούν οι εργασίες και να ξεκινήσει διαδικασία ταυτοποίησης των σκελετών.

«Εμείς οι απόγονοι των εκτελεσμένων κομμουνιστών και αγωνιστών της περιόδου 1946-1954, κατόπιν της αποκάλυψης ομαδικών τάφων στην περιοχή του Επταπυργίου, ζητάμε να πραγματοποιηθεί ταυτοποίηση μέσω DNA τεστ των σκελετών που βρέθηκαν και των απόγονων των εκτελεσμένων. Ζητάμε επίσης από την πολιτεία να χρηματοδοτήσει και να μεριμνήσει για την ολοκληρωμένη ανασκαφή της ευρύτερης περιοχής, για την αποκάλυψη και άλλων λειψάνων από τις ομαδικές εκτελέσεις. Είναι το λιγότερο που μπορεί να γίνει για τους νεκρούς μας που τους φέρθηκε με βαναυσότητα το κράτος» αναφέρουν.

Στους συγγενείς δόθηκε ένας φάκελος που περιείχε μία έκδοση που κυκλοφόρησε πριν περίπου 2 χρόνια, με τίτλο «Ασβεστος φάρος στο Γεντί και φως που καίει», με σύντομο ιστορικό για το Γεντί Κουλέ που περιλαμβάνει και τα 375 ονόματα εκτελεσμένων που προέκυψαν από μια πρώτη έρευνα.

Επίσης δόθηκε φωτογραφία της γλυπτικής σύνθεσης που προκρίθηκε από τον διαγωνισμό που πραγματοποίησε η ΚΕ του ΚΚΕ για το μνημείο για τους εκτελεσμένους στο Επταπύργιο και η κάτοψη και η όψη του μνημείου. Πρόκειται για ένα κεντρικό γλυπτικό σύμπλεγμα και 7 γρανιτένιες πλάκες με χαραγμένα τα περίπου 400 ονόματα των δολοφονημένων από το αστικό κράτος την περίοδο 1946 – 1955.

Δήμος Νεάπολης – Συκεών: Θα συνεχίσουμε τις ανασκαφές

Στη συνάντηση των συγγενών παραβρέθηκε και ο Σίμος Δανιηλίδης, δήμαρχος Νεάπολης – Συκεών , που συνεχίζει την προσπάθεια να αναδειχθεί αυτό το σημαντικό τεκμήριο της σύγχρονης Ιστορίας του τόπου.

«Είμαστε εδώ σήμερα με πολύ ανάμεικτα αισθήματα. Είμαστε χαρούμενοι γιατί βρήκαμε, έστω και μετά από 80 χρόνια καθυστέρηση, τους σκελετούς των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους για τις ιδέες τους και για την πατρίδα. Είμαστε στεναχωρημένοι, πικραμένοι και θυμωμένοι γιατί έχασαν τη ζωή τους νέα παιδιά. Από τους σκελετούς φαίνονται ότι κάποια ήταν πολύ νεαρά, 17, 18, 20 χρονών. Είμαστε θυμωμένοι γιατί το τότε κράτος εκτελούσε αυτούς τους ανθρώπους και παρά τα λεγόμενά τους για την πίστη και τη θρησκεία τους πετούσαν εδώ αδιάβαστους.

Εμείς από την πρώτη στιγμή είπαμε ότι μπορεί να μην έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον, αλλά για εμάς, για την πόλη μας, για όλη την Ελλάδα, έχει τρομερό ιστορικό ενδιαφέρον. Ζητήσαμε με ευθύνη δική μας και με δαπάνες δικές μας και με κίνδυνο καθυστέρησης του έργου, να γίνουν εκτεταμένες ανασκαφές. Και θα συνεχίσουμε τις ανασκαφές.

Παραδίδουμε τους σκελετούς στην αστυνομική διεύθυνση. (…) Ξεκινήσαμε να κάνουμε επαφή με το τμήμα Ανθρωπολογίας στο ΔΠΘ, για να κάνουμε εργαστηριακούς ελέγχους και εφόσον ταυτοποιηθούν οι σκελετοί με συγγενείς, όσοι θέλουν να τους πάρουν για να τους θάψουν. Για τους υπόλοιπους, σε συνεννόηση με την Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως Σταυρουπόλεως θα γίνουν οι θρησκευτικές διαδικασίες για να επιτραπεί ταφικό τμήμα στο συγκεκριμένο σημείο για να τοποθετήσουμε τους σκελετούς και να ψαλθεί εξόδιος ακολουθία».

Και κατέληξε: «Είναι συνταρακτικό να βλέπεις το κρανίο να έχει την τρύπα από τη “χαριστική” βολή, να βλέπεις τη σφαίρα μέσα στο κεφάλι, να βλέπεις το παπούτσι με το τακούνι που παραπέμπει σε νέα κοπέλα.

Θα συνεχίσουμε τον αγώνα για να τα αποκαλύψουμε, γιατί το χρωστάμε στις ψυχές αυτών των ανθρώπων που σε τόσο νεαρή ηλικία έχασαν τη ζωή τους για τις ιδέες τους και για τα πιστεύω τους».

Τεκμήρια βαρβαρότητας

Στα ευρήματα του χώρου αναφέρθηκε η Σταυρούλα Τζεβρένη, αρχαιολόγος της Εφορίας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, που επιβλέπει τις εργασίες στον χώρο, μετά από αίτημα του δήμου Νεάπολης – Συκεών .

Όπως είπε, «εντοπίστηκαν πέντε (5) συγκεντρώσεις. Ο πρώτος εντοπισμός, τον περασμένο Νοέμβριο, αφορούσε έναν σκελετό ο οποίος ήταν διαταραγμένος. Ειπώθηκε ότι υπήρχε και δεύτερος.

Στη συνέχεια ζητήθηκε από την υπηρεσία μας να γίνει διερεύνηση της περιοχής και σε σημεία που δεν έπιανε το τεχνικό έργο. Οπότε ξεκινήσαμε κάνοντας μία διερευνητική τομή, την οποία διευρύναμε και πέσαμε πάνω στον πρώτο στην ουσία ομαδικό τάφο.

Έτσι βρήκαμε πρώτα 3, μετά 5, 10 και ο μεγαλύτερος ήταν ο τελευταίος με 13 σκελετούς.

(…) Βρέθηκαν σόλες, άρβυλα στρατιωτικά, κουμπιά από εσώρουχα κυρίως, ελάχιστα από ενδύματα. Σε έναν υπήρχε και ένα χάλκινο δαχτυλίδι. Συλλέξαμε και σφαίρες. Νομίζω ότι όσοι μελετούν και τη νεότερη ιστορία θα μπορέσουν να βοηθήσουν για τις ταυτίσεις».

Σε ό,τι αφορά την κατάσταση των σκελετών είπε: «Είναι πολύ σφιχτές οι επιχώσεις και γι’ αυτό οι σκελετοί δεν είναι σε πολύ καλή κατάσταση, θρυμματίζονται εύκολα».

Ο Σπύρος Κουζινόπουλος, δημοσιογράφος, που αυτή την περίοδο κυκλοφορεί το βιβλίο του με τίτλο «Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», δήλωσε: «Περίπου 400 άτομα εκτελέστηκαν. Δεν μπορεί κανείς να πει αν αυτός είναι ο πραγματικός αριθμός. Πιθανά είναι περισσότεροι. Από τα αρχεία της φυλακής που τα έψαξα το 1986, διαπίστωσα στη συνέχεια ότι υπήρχαν και ελλείψεις. Βρήκα άτομα που εκτελέστηκαν και δεν περιλαμβάνονταν σε εκείνο τον κατάλογο.

Το συγκλονιστικό είναι ότι εδώ, αμέσως μετά την εκτέλεση θάβονταν επιτόπου σε ομαδικούς λάκκους που τους άνοιγαν οι ποινικοί κρατούμενοι του Γεντί Κουλέ, στους οποίους σαν ανταμοιβή για τους κασμάδες και τα φτυάρια που χρησιμοποιούσαν, τους επέτρεπαν να πάρουν τα ρούχα των εκτελεσμένων και τα παπούτσια, γι’ αυτό οι περισσότεροι βρέθηκαν γυμνοί και ξυπόλητοι.

Όλη αυτή η περιοχή πρέπει να είναι γεμάτη από οστά. Τότε ήταν ακατοίκητη. Στη συνέχεια, στη δεκαετία του ’60 άρχισαν να χτίζονται οικοδομές και οι εργολάβοι σκάβοντας στα θεμέλια έβρισκαν κόκαλα και κρανία, τα οποία αντί να τα παραδώσουν στην αστυνομία και στην αρχαιολογική υπηρεσία, τα έθαβαν ακόμα πιο βαθιά, ή τα πετούσαν για να μην έχουν καθυστέρηση στην ανέγερση της οικοδομής».

Oι οικογένειες

Η Ελένη Σαρηγιαννίδου μίλησε για τον παππού της τον Απόστολο Ωρολογά, που εκτελέστηκε στις 16 Δεκεμβρίου του 1946. Δικάστηκε και καταδικάστηκε «με κατηγορία ότι κατείχε όπλα. Οπλα δεν βρέθηκαν ποτέ, αλλά και μόνο που ήταν κομμουνιστής αυτό έφτανε. Και τον εκτελέσανε μαζί με άλλους 49. Φυσικά ποτέ δεν βρέθηκε το πτώμα, δεν παραδόθηκε στους συγγενείς για να κάνουν μια αξιοπρεπή κηδεία. Μακάρι να τον βρούμε».

Ο Κώστας Σαπρανίδης είπε πως ο ξάδερφός του Θεοχάρης Σαπρανίδης και ο γείτονάς του Γιώργης Καλέμης ήταν οι πρώτοι εκτελεσμένοι, τον Ιούλη του 1946. «Αν βρέθηκαν δύο σε έναν τάφο, ενδέχεται να είναι αυτοί», είπε.

Ο Αγάπιος Σαχίνης ήταν εκεί για τον θείο του, τον Αγάπιο Σαχίνη: «Το καλύτερο που έχω να κάνω και εγώ και όλοι όσοι έχουν να θυμηθούν, είναι να είμαστε σιωπηλοί. Το είπαν μόνοι τους αυτό που είχανε να πουν με τη στάση τους. Διότι αυτός που κατέβηκε από το Ρέο, πριν κάνει τα 6 βήματα για να πάει στον τοίχο, ο ενωμοτάρχης του έδωσε μπροστά του ένα χαρτί και του είπε “υπέγραψέ το για να πας στο σπίτι σου” κι αυτός το παραμέρισε το χαρτί και πήγε στα 6 βήματα. Για να το κάνεις αυτό δεν θέλεις μόνο καρδιά, θέλεις και ψυχή γεμάτη με αξίες, γεμάτη με ιδανικά».

Επίσης σημείωσε: «Μπορεί να είμαστε στην αρχή των όσων θα δούμε. Και αυτά που ίσως δούμε στη συνέχεια, αποκαλύψουν και τη βαρβαρότητα που μέχρι τώρα πολύ έντεχνα την έκρυβαν, για να παραποιήσουν την ιστορία. Ομως η ιστορία θα τους τιμωρήσει.

Εχουν ευθύνη από εδώ και πέρα αρκετοί. Πρώτα το υπουργείο Δικαιοσύνης, να ανοίξει η αποθήκη όπου μέσα είναι οι φάκελοι με τις καταδικαστικές αποφάσεις. Να δούμε ποιοι ήταν αυτοί που αποφάσισαν. Γιατί αυτοί που αποφάσιζαν είναι ένα κομμάτι και της μετέπειτα Ιστορίας της χώρας. Και εκεί θα δούμε πολλά ονόματα και θα καταλάβουμε πάρα πολλά, για πάρα πολλούς».

ΚΚΕ: Μνημείο και ταυτοποίηση των οστών

Το ΚΚΕ σκόπευε έτσι κι αλλιώς να δημιουργήσει μνημείο στον Επταπύργιο, ενώ θα βοηθήσει τις οικογένειες στην έρευνα DNA των οστών, ώστε να ταυτοποιηθούν.

Ο Δημήτρης Παπατολίδης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, επικεφαλής του Τμήματος Ιστορίας της Οργάνωσης Κεντρικής Μακεδονίας, καλωσόρισε τους συγγενείς και ανέφερε:

«Η ζωή τα έφερε έτσι, ώστε σε μια χρονιά που το Κόμμα μας είχε προγραμματίσει τη δημιουργία μνημείου για τους εκτελεσμένους κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές στο Επταπύργιο, να βρεθούν 33 σκελετοί στη διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών στον συγκεκριμένο χώρο.

Δίνουμε όλες μας τις δυνάμεις για να μη θαφτεί το ζήτημα. Να γίνει DNA τεστ στα οστά και στους συγγενείς, για να υπάρξει ταυτοποίηση των νεκρών, να συνεχιστεί η ανασκαφή στην ευρύτερη περιοχή και με χρηματοδότηση από την πολιτεία. Εχουμε ευθύνη απέναντι σε αυτούς τους αλύγιστους αγωνιστές, στις οικογένειές τους, τουλάχιστον να γίνει αυτή η προσπάθεια και να ολοκληρωθεί».

Επίσης αναφέρθηκε στις εκτελέσεις που έγιναν κυρίως το 1946-1949 με το Γ’ ψήφισμα, τους αναγκαστικούς νόμους, όπου εκτελούνταν ακόμα και ανήλικοι. «Είναι δεδομένο ότι στην περιοχή του συγκεκριμένου λόφου και σε κοντινή απόσταση είναι θαμμένοι τουλάχιστον 400 κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές που εκτελέστηκαν από τον Ιούλιο του 1946 έως το 1955 που έγινε η τελευταία εκτέλεση στη χώρα μας».

Και πρόσθεσε ότι «αυτοί οι νεκροί δεν παραδόθηκαν ποτέ στις οικογένειες και δεν θάφτηκαν, την ίδια περίοδο που οι ποινικοί κρατούμενοι δίνονταν στις οικογένειές τους. Αυτό που επείγει και είναι ένα ανοιχτό χρέος στη βαναυσότητα που δέχθηκαν αυτοί οι νεκροί από το αστικό κράτος της χώρας μας, είναι έστω και τώρα να στηθεί ένα μνημείο. Το ΚΚΕ δεσμεύεται ότι μέσα στο 2025 θα ολοκληρώσει αυτή την προσπάθεια».

Ο Θεοδόσης Κωνσταντινίδης, μέλος της Επιτροπής Μνημείων της ΚΕ του ΚΚΕ και συγγενής εκτελεσμένου, αναφέρθηκε στη σημασία των ευρημάτων, στην προσπάθεια του Κόμματος για τη δημιουργία μνημείου για τους εκτελεσμένους στο Γεντί Κουλέ και στην προσπάθεια που έγινε να συγκεντρωθεί ο μαρτυρικός κατάλογος των εκτελεσμένων: «Πρέπει να καταλάβουμε όλοι εμείς και κυρίως αυτοί που εργάζονται εδώ και βοηθάνε στο ξέθαμα και στη μεταφορά των οστών, ότι εδώ πρόκειται για ζωντανή Ιστορία του Κόμματος, πρόκειται για ανθρώπους που έχουν άμεση αντανάκλαση σε 400 οικογένειες, που σχεδόν 80 χρόνια δεν είχανε σημείο αναφοράς. Ηταν ο ευρύτερος χώρος γύρω από το Γεντί Κουλέ η αναφορά που γινόταν στους εκτελεσμένους.

Κάναμε εκδηλώσεις μετά τη μεταπολίτευση, στο Γεντί Κουλέ, ακριβώς για να κρατάμε το ζήτημα ζωντανό. Θυμόμαστε ότι γράφαμε στα πλακάτ τα ονόματα των εκτελεσμένων και μαζεύονταν οι συγγενείς, με σημείο αναφοράς το πλακάτ που έλεγε π.χ. Αλβανός Ακίνδυνος, Αγάπιος Σαχίνης, Αυγητίδης Γρηγόρης κ.λπ.

Μαζεύονταν οι συγγενείς και έβλεπες να ξεφορτώνουν αυτά τα συναισθήματα που τόσα χρόνια κρύβανε και καταπιέζανε. Πρέπει λοιπόν αξιοποιώντας και τη συγκυρία να μπορέσουμε να ταυτοποιήσουμε τουλάχιστον ορισμένα».

Σχετικά με το μνημείο είπε: «Θα χωροθετηθεί μια θέση για να τοποθετήσει το ΚΚΕ το μνημείο, όπως έχει προγραμματίσει και είναι δρομολογημένο εδώ και καιρό. Πριν έρθουν στο φως αυτά τα ευρήματα από την ανασκαφή. Θέλουμε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ιστορικό που έχει σχέση με το Γεντί Κουλέ, τους χώρους δηλαδή που βασανίστηκαν και ταλαιπωρήθηκαν οι σύντροφοί μας, το μνημείο του ΚΚΕ το οποίο έχουμε ζητήσει να τοποθετηθεί σε χώρο έξω από τα τείχη και αυτό το δίκτυο να καταλήγει εδώ στο μνημείο της Εθνικής Αντίστασης.

Είναι ευθύνη της πολιτείας και να βοηθήσει για να γίνει η ταυτοποίηση και η εξέταση DNA και να επισπευσθούν οι διαδικασίες για να οριστικοποιηθεί ο χώρος που θα τοποθετήσει το ΚΚΕ το μνημείο. Εμείς είμαστε σε θέση να έχουμε αποτέλεσμα σύντομα. Ο,τι αφορά την πολιτεία θα κάνουμε – ήδη κάναμε – παρεμβάσεις στα αρμόδια υπουργεία».