Στην τραγωδία των Τεμπών, στις 28 Φεβρουαρίου 2023, τριάντα από τα πενήντα επτά θύματα βρέθηκαν απανθρακωμένα από τις πυρκαγιές που ακολούθησαν τη σύγκρουση των δύο αμαξοστοιχιών. Ποια ήταν η αιτία των πυρκαγιών; H έκθεση του ανεξάρτητου ερευνητή, Αχιλλέα Μιχόπουλου, χημικού μηχανικού που μιλάει αποκλειστικά στο Tvxs, αποδομεί τις επίσημες εξηγήσεις.

Το ιστορικό: Πριν την πυρκαγιά, όπως σημειώνουν εμπειρογνώμονες και επιβεβαιώνεται από τα βίντεο που είδαν το φως της δημοσιότητας, υπήρξαν αλλεπάλληλες ισχυρές εκρήξεις και δημιουργήθηκε μια πυρόσφαιρα (fireball), ονομασία που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να περιγράψουν την ταυτόχρονη παραγωγή θερμότητας και φλόγας, η οποία προέρχεται από την καύση ορισμένων υλικών.

Σ΄ αυτό πλέον συμφωνούν όλοι, αλλά το ερώτημα που εξακολουθεί να απασχολεί όσους αναζητούν την αλήθεια και δεν εφησυχάζουν με τις εύκολες απαντήσεις, είναι ποια ήταν αυτά τα υλικά και ποιος ήταν ο καθοριστικός παράγοντας που προκάλεσε τον θάνατο τόσων ανθρώπων, στην πλειοψηφία νέων.

Τα ερωτήματα

Οι εκρήξεις και η πυρόσφαιρα προκλήθηκαν από την ανάφλεξη του ελαίου σιλικόνης, όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση, η Hellenic Train και η Πυροσβεστική; Ή, οι εκρήξεις αυτές και η πυρόσφαιρα προκλήθηκαν από την ανάφλεξη των υδρογονανθράκων που βρέθηκαν στο χώμα, στον τόπο του δυστυχήματος;

Και ακόμη πώς βρέθηκαν στον τόπο του δυστυχήματος αυτά τα υλικά; Μεταφέρονταν από την εμπορική αμαξοστοιχία; Κι αν ναι, η μεταφορά τους ήταν νόμιμη και έγινε με βάση τις προδιαγραφές ασφαλείας; Ποιος ήταν ο αποστολέας και ποιος ο τελικός αποδέκτης των εύφλεκτων υλικών;

Μία άλλη εκδοχή που διατυπώθηκε από ελληνικά Μέσα ήταν αυτή της ανάφλεξης υγραερίου από φιάλες που βρίσκονταν στο χώρο του κυλικείου της επιβατικής αμαξοστοιχίας.

Το εύρημα που αλλάζει τα δεδομένα και το «μπάζωμα»

Τα πορίσματα και οι εκτιμήσεις αυτές, ωστόσο, αρχίζουν να αμφισβητούνται, όταν το Γενικό Χημείο του Κράτους, ένα περίπου μήνα μετά το ατύχημα, κάνει επτά δειγματοληψίες χώματος από το σημείο του δυστυχήματος και διαπιστώνει, μετά από ποιοτικές αναλύσεις, την ύπαρξη στο χώμα ξυλολίου σε έξι δείγματα και πλήθους υδρογονανθράκων, όπως πεντανίου, εξανίου, επτανίου, βενζολίου, τολουολίου, ξυλολίου σ΄ ένα δείγμα. Τα υλικά αυτά που εντάσσονται στην κατηγορία των υδρογονανθράκων και είναι συστατικά στοιχεία του αργού πετρελαίου, είναι ιδιαίτερα εύφλεκτα και τοξικά.

Στις 22 Φεβρουαρίου 2024, πόρισμα ενός από τους πραγματογνώμονες, το οποίο κατέθεσαν οι συγγενείς των θυμάτων στις ανακριτικές αρχές της Λάρισας, κάνει λόγο για αλλοίωση του πεδίου του δυστυχήματος (έκταση δύο περίπου στρεμμάτων μπαζώθηκε με χαλίκια και μπετόν), για εγκληματικές αβλεψίες και ενέργειες, οδηγώντας ακόμη και την επίσημη έρευνα σε λάθος δεδομένα.

Από έγγραφα που έχουν συμπεριληφθεί στη δικογραφία προκύπτει ότι σε επτά σημεία ανιχνεύτηκε η χημική ουσία ξυλόλιο, ένας εύφλεκτος χημικός διαλύτης που χρησιμοποιείται για την παρασκευή χρωμάτων, αλλά και τη νόθευση καυσίμων. Η συγκεκριμένη χημική ουσία ανιχνεύτηκε, παρά το γεγονός ότι τα συντρίμμια είχαν απομακρυνθεί από το σημείο της σύγκρουσης και ο χώρος είχε καλυφθεί με φερτά υλικά. Για την ύπαρξη ξυλολίου στο έδαφος, στην κατάθεσή του στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής, ο Ιταλός επικεφαλής της Hellenic Train υποστήριξε ότι το ξυλόλιο εμπεριέχεται σε διαλύτες που χρησιμοποιούνται για τον καθαρισμό των τρένων από τα γκράφιτι.

Στην απάντηση που έδωσε η Hellenic Train (12/10/2023) στον εφέτη ανακριτή για το φορτίο της εμπορικής αμαξοστοιχίας υποστηρίζει ότι αυτή δεν μετέφερε υδρογονάνθρακες. Συγκεκριμένα η Hellenic Train ισχυρίζεται ότι τα τρία από τα 13 βαγόνια είχαν φτάσει στην Ελλάδα από τα Σκόπια, μέσω του σταθμού της Γευγελής, και περιείχαν «πλατιά προϊόντα ελασματοποίησης – λαμαρίνες». Τα άλλα δέκα βαγόνια παρελήφθησαν από τον σταθμό διαλογής της Θεσσαλονίκης και ήταν φορτωμένα με κοντέινερ που περιείχαν –σύμφωνα με τα φορτωτικά έγγραφα– μπίρες, μεταλλικά σύρματα και υλικά παρασκευής τροφίμων.

Σε αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει η έκθεση του ανεξάρτητου ερευνητή, Αχιλλέα Μιχόπουλου, χημικού μηχανικού.

Με βάση τα δεδομένα και την ανάλυση των εικόνων που πάρθηκαν από τα βίντεο των καμερών ελέγχου κυκλοφορίας της Εθνικής Οδού, ο Αχιλλέας Μιχόπουλος, ο οποίος είναι γνώστης των ιδιοτήτων και της συμπεριφοράς των υδρογονανθράκων, δημιούργησε ένα βάσιμο σενάριο που ερμηνεύει το συμβάν των εκρήξεων, της δημιουργίας πυρόσφαιρας και εν τέλει της φονικής πυρκαγιάς στο έδαφος.

Ακολουθεί η συνέντευξη μαζί του

Πως και γιατί ξεκινήσατε αυτή τη μελέτη;
«Όσοι-λόγω σπουδών αλλά και επαγγελματικής εμπειρίας, έτυχε να γνωρίζουμε το συγκεκριμένο αντικείμενο, από την πρώτη στιγμή δεν πήραμε στα σοβαρά τις αναφορές σε ηλεκτρικά τόξα, έλαια σιλικόνης και διάφορα παρόμοια», λέει στο TVXS ο Αχιλλέας Μιχόπουλος, χημικός μηχανικός με μεγάλη επαγγελματική διαδρομή σε διυλιστήριο και με μεγάλη εμπειρία ακριβώς στο ζητούμενο, δηλαδή στην πρόληψη και αντιμετώπιση μεγάλων βιομηχανικών ατυχημάτων από διαρροές και αναφλέξεις υδρογονανθράκων.

«Όμως, θεωρήσαμε ότι όλα αυτά θα λύνονταν σύντομα από την επίσημη διερεύνηση των αρμόδιων φορέων. Φανταστήκαμε ότι θα ανατεθεί σε κάποιους ειδικούς επιστήμονες ένα ζήτημα που απαιτεί εξειδικευμένη γνώση και εμπειρία και τουλάχιστον δεν θα φτάναμε κάποια στιγμή να συζητάμε τα αυτονόητα» δηλώνει σήμερα, εμφανώς απογοητευμένος από την εξέλιξη.

«Όταν φτάσαμε να έχουμε συμπληρώσει έναν ολόκληρο χρόνο και διαπιστώσαμε ότι παρά τα πορίσματα ιδιωτών τεχνικών συμβούλων, οι επίσημοι φορείς της διερεύνησης ακόμα επέμεναν στην εντελώς αστήρικτη θεωρία των ελαίων σιλικόνης, καταλάβαμε ότι κάτι πρέπει να κάνουμε».

Ο Μιχόπουλος εργάστηκε για περίπου δύο μήνες, αναζητώντας επιπλέον στοιχεία και αναλύοντας τα διαθέσιμα βίντεο, συνέταξε μια τεχνική έκθεση που δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις σε κάποια από τα υπό διερεύνηση ζητήματα

«Ξεκινάμε από το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τα έλαια σιλικόνης απορρίπτονται κατηγορηματικά ως πιθανή αιτία της τεράστιας ανάφλεξης (deflagration) που έχει καταγραφεί από τις κάμερες. Δεν υπήρχε καν ανάγκη να κάνουμε πειράματα ή προσομοιώσεις, αφού δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία για αυτό: ένα υλικό με τόσο υψηλό σημείο ανάφλεξης και τόσο ασφαλή συμπεριφορά σε τέτοιες συνθήκες, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συμπεριφερθεί όπως το ολοφάνερα εύφλεκτο και πτητικό υγρό που κάηκε σ΄ αυτή την τεράστια ανάφλεξη.

Άρα, η έρευνα θα πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή ώστε να καταφέρουμε να απαντήσουμε στο κρίσιμο ερώτημα: τι ήταν αυτό που κάηκε και δημιούργησε αυτό το φαινόμενο που έχουν καταγράψει οι κάμερες».

Όμως, αν στο πρώτο ερώτημα η απάντηση είναι σαφής και ξεκάθαρη, η συνέχεια δεν είναι τόσο εύκολη, αφού όπως λέτε κάποια πράγματα δεν έγιναν σωστά από την αρχή. Ισχύει πράγματι αυτό;

«Εγώ δεν μπορώ να κάνω ούτε υποθέσεις, αλλά ούτε και αστυνομική έρευνα. Άλλωστε έχει περάσει παραπάνω από ένας χρόνος. Αν αυτή τη συζήτηση την κάναμε πέρυσι στις 2-3 Μαρτίου, όταν ακόμα τα συντρίμμια ήταν στο σημείο της σύγκρουσης και μπορούσε κανείς να κάνει σωστή αυτοψία και δειγματοληψίες, θα είχαμε πιο συγκεκριμένα πράγματα να πούμε γιατί θα υπήρχαν τα εργαλεία ώστε να βγάλουμε αντικειμενικά συμπεράσματα.

Όμως, φαίνεται ότι η αρχική έρευνα παραπλανήθηκε από κάποιες επιστημονικοφανείς θεωρίες που διακινήθηκαν και ακούστηκαν πειστικές, ενώ ο μοναδικός ιδιώτης πραγματογνώμονας που από τις πρώτες μέρες εξέφραζε δημόσια την αντίθεσή του σε αυτές τις εξηγήσεις, αγνοήθηκε συστηματικά από τους επίσημους φορείς.

Όταν επιτέλους πείστηκε ο ανακριτής από τα αλλεπάλληλα αιτήματα δικηγόρων και συγγενών να διατάξει χημικές δειγματοληψίες, είχαν ήδη περάσει 29 μέρες και είχαν ήδη μεταφερθεί χώματα και συντρίμμια σε άλλο χώρο. Και να μην αγνοούμε το γεγονός ότι οι υδρογονάνθρακες, που φαίνεται να ενοχοποιούνται, είναι ιδιαίτερα πτητικοί και μετά την πάροδο τόσου χρόνου τα πειστήρια εξαερώθηκαν».

Άρα, σήμερα πού βρισκόμαστε και τι είναι αυτό στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε; Θα βρεθεί ποτέ η αλήθεια;

«Από τη στιγμή που αποκλείονται κατηγορηματικά τα έλαια σιλικόνης, η ανακριτική αρχή είναι υποχρεωμένη να αναζητήσει άλλες απαντήσεις σχετικά με τα πραγματικά αίτια της ανάφλεξης και της πυρκαγιάς.

Εμείς μπορούμε να συμπληρώσουμε τα διαθέσιμα στοιχεία με την εκτίμηση της συνολικής ποσότητας της καύσιμης ύλης που τροφοδότησε την τεράστια πυρόσφαιρα και την οποία υπολογίζουμε με ελάχιστο τους 2,4 τόνους και μέγιστο τους 3,8 τόνους, ανάλογα με τα υπολογιστικά εργαλεία και τις παραδοχές που κάνουμε.

Πέρα από αυτές τις ποσότητες, προφανώς υπάρχει και κάποια επιπλέον ποσότητα που χύθηκε στο έδαφος ή που κάηκε δευτερογενώς σε άλλο σημείο, αλλά αυτή δεν είναι δυνατόν να υπολογιστεί με ακρίβεια.

Από εκεί και πέρα, σαφώς και έχουμε κάποιες πιθανές απαντήσεις στα ερωτήματα σχετικά με την ακριβή ταυτοποίηση της καύσιμης ύλης, καθώς και τη θέση και τον τρόπο μεταφοράς της, όμως νομίζω ότι θα ήταν πιο σωστό να μείνουμε σε αυτά που μπορούμε να αποδείξουμε και να αποφύγουμε τον πειρασμό να μπούμε σε εκτιμήσεις που δεν μπορούν ακόμα να αποδειχθούν».

Ποια είναι τα βασικά ευρήματα της έρευνάς σας;

«Η πυρόσφαιρα, ή αλλιώς fireball όπως ονομάζεται διεθνώς, προκύπτει όταν υπάρχει στην ατμόσφαιρα νέφος μικροσταγονιδίων, ή ατμών εύφλεκτου υγρού, που έχει προκύψει από διάρρηξη δοχείου αποθήκευσης ή μεταφοράς, ή αγωγού μεταφοράς του υγρού.

Κυρίαρχο στοιχείο της μελέτης μου είναι ο προσδιορισμός της ελάχιστης ποσότητας αναφλέξιμου υγρού υδρογονάνθρακα που μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση πυρόσφαιρας τέτοιων διαστάσεων, όπως εκείνη του δυστυχήματος, με το ωστικό κύμα και την ακτινοβολία που συνεπάγεται.

Η δημιουργία της πυρόσφαιρας αποκλείεται να οφείλεται σε ανάφλεξη του ελαίου σιλικόνης των μηχανών των αμαξοστοιχιών. Άλλωστε, η επιλογή του συγκεκριμένου τύπου ελαίου έχει γίνει και με κριτήριο την ασφάλεια των μεταφορών.

Επίσης, αποκλείεται το ενδεχόμενο να προκλήθηκε μια έκρηξη τέτοιων διαστάσεων από φιάλες υγραερίου. Διότι για να γίνει κάτι τέτοιο θα έπρεπε να υπήρχαν εκατοντάδες φιάλες στο κυλικείο της επιβατικής αμαξοστοιχίας.

Για τη δημιουργία μιας πυρόσφαιρας αυτού του μεγέθους, η ποσότητα αρωματικού υδρογονάνθρακα (βενζολίου, τολουολίου ή ξυλολίου) ή μίγματος των τριών, που απαιτείται, είναι της τάξης των 2.4 – 3.8 τόνων, βάσει των μοντέλων που χρησιμοποιήθηκαν για τον προσδιορισμό των ποσοτήτων.

Η ακτινοβολία που δημιούργησε η πυρόσφαιρα ήταν ιδιαίτερα έντονη, μεγαλύτερη από 10 kW ανά τετραγωνικό μέτρο σε απόσταση μέχρι 183 μέτρα από το κέντρο του. Ωστόσο, η ένταση αυτή, σε συνδυασμό με τη διάρκεια του φαινομένου που κράτησε, επαναλαμβάνω, 14 δευτερόλεπτα, δεν φαίνεται να δικαιολογεί την απανθράκωση των επιβατών».

Ποια θα μπορούσε να είναι η αλληλουχία των γεγονότων που οδήγησε στη δημιουργία της πυρόσφαιρας καρέ-καρέ;

Έγιναν τρεις διαδοχικές εκρήξεις μέσα σε τέσσερα δευτερόλεπτα, μόλις τέσσερα δευτερόλεπτα. Αυτό σημαίνει, λόγω της κίνησης των συρμών, ότι τα δοχεία πρέπει να ήταν τοποθετημένα σε τρία βαγόνια.

Η πρώτη έκρηξη έγινε με την σύγκρουση των συρμών. Η πρώτη έκρηξη – ανάφλεξη είναι της παρτίδας που βρίσκονταν στην πρώτη πλατφόρμα.

Μετά από 2.1 δευτερόλεπτα η επιβατική εμβολίζει τη δεύτερη πλατφόρμα της εμπορικής, δηλαδή τη δεύτερη παρτίδα δοχείων, περιλούζεται με το υγρό και συνεχίζει φλεγόμενη.

Σε 3.7 δευτερόλεπτα μετά την πρώτη έκρηξη, η επιβατική εμβολίζει την τρίτη πλατφόρμα της εμπορικής που μεταφέρει επίσης δοχεία με υδρογονάνθρακες, περιλούζεται και αυτό και συνεχίζει τη διαδρομή της φλεγόμενη.

Έτσι ερμηνεύεται το κερατοειδές σχήμα της πυρόσφαιρας, λόγω της ανατροφοδοσίας του από τις ποσότητες των εύφλεκτων υλικών που υπήρχαν στα δοχεία των άλλων δύο βαγονιών και την κίνηση της φλεγόμενης επιβατικής αμαξοστοιχίας.

Η κεφαλή του fireball είναι η εξέλιξη της αρχικής έκρηξης, ενώ η απόληξη του προς τη δεξιά πλευρά προέκυψε από τη δεύτερη και τρίτη πρόσκρουση.

Εκφράστηκε δημόσια η άποψη ότι το υγρό που προκάλεσε το fireball ήταν ξυλόλιο καθαρότητας 95%.

«Αυτό είναι αποτέλεσμα άγνοιας και αδυναμίας ερμηνείας των επιστημονικών δεδομένων. Αν το δυστύχημα είχε γίνει καλοκαίρι με θερμοκρασία 35 βαθμών, θα μπορούσε ένας τέτοιος ισχυρισμός να ήταν βάσιμος, καθότι τα ξυλόλια (3 ενώσεις με παρόμοια δομή) έχουν σημεία ανάφλεξης 27-32 βαθμούς. Τον Φεβρουάριο, με θερμοκρασία περίπου 10 βαθμούς, το ξυλόλιο μόνο του δεν θα μπορούσε να αναφλεγεί. Στο υγρό που ανεφλέγη προφανώς υπήρχε ξυλόλιο, αλλά όχι μόνο του. Σίγουρα υπήρχαν και άλλοι υδρογονάνθρακες, π.χ. βενζόλιο, με σημείο ανάφλεξης -11 βαθμούς, ή τολουόλιο, με σημείο ανάφλεξης +4 βαθμούς.

Άλλωστε και οι αναλύσεις του Γενικού Χημείου του Κράτους, εντοπίζουν πλήθος οργανικών ουσιών στα δείγματα χώματος. Πολύ περισσότερο, βάσει αυτής της επιστημονικής προσέγγισης, αποκλείονται τα έλαια σιλικόνης με σημείο ανάφλεξης πάνω από 300 βαθμούς».

Αντιλαμβάνομαι ότι η υπόθεση παίρνει νέα τροπή, τουλάχιστον ως προς το σκέλος της διερεύνησης των αιτιών της φωτιάς.

«Είναι σαφές ότι η δικογραφία δεν μπορεί να κλείσει αν δεν γίνει προσπάθεια να διορθωθούν, έστω και με τόση χρονική καθυστέρηση, οι παραλείψεις και τα ολοφάνερα σφάλματα που αυτή τη στιγμή θεωρούνται επίσημα στοιχεία. Σαφέστατα θα πρέπει να επανεξεταστεί το πόρισμα της Πυροσβεστικής με τα έλαια σιλικόνης, το οποίο, μάλιστα, υπογράφεται όχι από κάποιον ειδικό πραγματογνώμονα ή έστω από κάποιον αξιωματικό, αλλά από χαμηλόβαθμους πυροσβέστες.

Περιμένουμε και ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο ώστε να μπορέσει η υπόθεση να φτάσει στο δικαστήριο με πλήρη και τεκμηριωμένα στοιχεία».