«H πινακοθήκη επουλώνει το μέγιστο τραύμα της» δήλωσε η υπουργός Λίνα Μενδώνη κατά την συνέντευξη τύπου που έδωσε από κοινού με τον υπ. Μιχάλη Χρυσοχοϊδη, για να εξηγήσουν πως βρέθηκαν οι κλεμμένοι πίνακες των Πικάσο και Μοντριάν.

Δυστυχώς, όπως φαίνεται ανάγλυφα από το ρεπορτάζ που ακολουθεί, ούτε η Πινακοθήκη, ούτε ο πολιτισμός στη χώρα μας εν γένει έχουν επουλώσει τα μέγιστα τραύματά τους, καθώς η πολιτιστική κληρονομιά κάθε άλλο παρά προστατευμένη είναι σε αυτήν τη χώρα.

Για του λόγου το αληθές, ήδη το βίντεο με την ρίψη του πίνακα του Πικάσο από τα χέρια αστυνομικού κάνει τον γύρο του κόσμου, ενώ η ίδια η ιστορία των κλεμμένων έργων, είναι γεμάτη κενά και ερωτηματικά, τα οποία ούτε η πολιτική ηγεσία του Υπ.Πολιτισμού ξεκαθαρίζει, ούτε η -ολιγόλογη τελευταία- διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρία Λαμπράκη Πλάκα, βοηθά να απαντηθούν.

Το τρίτο έργο καταστράφηκε ή βρέθηκε και αγνοήθηκε πλήρως από την διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης και το ΥΠΠΟ;

Το ξημέρωμα της 9ης Ιανουαρίου 2012, σύμφωνα με τις τωρινές αποκαλύψεις της ΕΛ.ΑΣ, ένας Έλληνας ελαιοχρωματιστής, ο 49χρονος σήμερα Γ.Σ. που κρυβόταν στα πέριξ της Εθνικής Πινακοθήκης, φροντίζοντας να ενεργοποιεί επίτηδες με κινήσεις κάθε τόσο τον (ιδιαίτερα ευαίσθητο σύμφωνα με μαρτυρίες) συναγερμό για να αποσυντονίσει τον νυχτοφύλακα, κατάφερε να μπει στον χώρο και να αποσπάσει από τα κάδρα τους: α) το «Γυναικείο κεφάλι» που φιλοτέχνησε ο Πικάσο το 1939, β) το έργο «Ανεμόμυλος Στάμμερ» του Ολλανδού Πητ Μοντριάν που φιλοτεχνήθηκε το 1905, και γ) ένα μικρό σχέδιο θρησκευτικής θεματολογίας των αρχών του 17 αιώνα (“San Diego d’Alcalà”) που αποδίδεται στον Ιταλό καλλιτέχνη Γκουλιέλμο Κάτσα «Μονκάλβο» και απεικονίζει τον Σαν Ντιέγκο ντε Αλκαλά σε μυστικιστική έκσταση.

Αυτό το τελευταίο έργο, κατά τις δηλώσεις του φερόμενου ως δράστη καταστράφηκε, όταν κατά τη διάρκεια της κλοπής, τραυματίστηκε και αιμορράγησε χρησιμοποιώντας το σκίτσο για να σκουπίσει το αίμα και αργότερα «το πέταξε στην τουαλέτα». Είναι όμως αλήθεια; Και γιατί γνώστες του χώρου αναρωτιούνται «ποιος άραγε του είπε να τα πει όλα αυτά»;

Στις 26-11-2020, η Μαριλένα Κασιμάτη, ιστορικός τέχνης και πρώην επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης, αποκαλύπτει στην Γ. Επτακοίλη στην Καθημερινή, ότι  η ιστορικός τέχνης Serena D’Italia εντόπισε, τον Σεπτέμβριο του 2019, το συγκεκριμένο έργο, σε ηλεκτρονικό κατάλογο γνωστού οίκου δημοπρασιών με έδρα τη Φλωρεντία και μάλιστα ξόδεψε αρκετή ώρα συγκρίνοντάς το με αυτό που είχε κλαπεί το 2012 από την Εθνική Πινακοθήκη μαζί με τα έργα των Πάμπλο Πικάσο και Πιετ Μοντριάν. Η ίδια και αργότερα και στη συνέχεια και ο  αρμόδιος του υπουργείου Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Τορίνο ενημέρωσαν αμέσως την κα Κασιμάτη.

«Το σχέδιο έχει κάπως “διορθωθεί”, έχει προστεθεί μια κακής ποιότητας υπογραφή και σφραγίδα», λέει στην «Κ» η ιστορικός τέχνης, «αλλά πολλές λεπτομέρειες, σκούρες κηλίδες λ.χ., είναι τόσο όμοιες, που είμαι σχεδόν βέβαιη ότι πρόκειται για το ίδιο έργο».

Τι έκανε η Εθνική Πινακοθήκη όταν πληροφορήθηκε το γεγονός; «Δεν έστειλε καν εμπειρογνώμονα να διαπιστώσει αν πρόκειται ή όχι για το κλεμμένο έργο, με αποτέλεσμα, αφού κατέβηκε άμεσα από τον κατάλογο των δημοπρασιών, να αγνοείται σήμερα.» λέει στο tvxs.gr η Μαριλένα Κασιμάτη ενώ όπως προσθέτει «Η αντιπαράθεση του έργου που είχα εντάξει μαζί με το έργο που είχε δημοπρατηθεί, ήταν σχεδόν ταυτόσημα εκτός από ελάχιστες διαφορές»

Στην απάντηση που έδωσε στην Καθημερινή, η κ. Βάσω Παπαγεωργίου εκ μέρους της  Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικής Κληρονομιάς σημειώνει πως: «το έργο φαίνεται κατ’ αρχήν όμοιο με εκείνο που είχε κλαπεί στις 9.1.2012 από την Εθνική Πινακοθήκη και είχε αναρτηθεί στη βάση κλαπέντων της Interpol “P.sy.c.he”, παρουσιάζει ωστόσο ορισμένες μικρές διαφορές».

Μαζί της συμφωνεί και η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. «Έχουμε σοβαρές αμφιβολίες, κυρίως επειδή υπάρχει μια μικρή διαφορά στο μέγεθος, αλλά και κάποιες διαφορετικές κηλίδες», λέει στην «Κ». Εντούτοις, παραδέχεται ότι η Εθνική Πινακοθήκη δεν έστειλε κάποιον ειδικό να εξετάσει από κοντά το έργο. «Έθεσα το ζήτημα στο Δ.Σ. και δεν το κρίναμε απαραίτητο».

«Έτσι το υπουργείο δεν διεκδίκησε αυτό το έργο ποτέ, θεώρησε περιττό να στείλει εμπειρογνώμονα για να διαπιστώσει έστω ότι δεν είναι το γνήσιο και σήμερα δεν ξέρουμε που είναι, ενώ ήταν φωτογραφημένο και με την απαραίτητη τεκμηρίωση» λέει στo tvxs.gr η Μ. Κασιμάτη.

Τα ερωτήματα

Πέρα από την πολύ σοβαρή υπόθεση του 3ου έργου, υπάρχουν κι άλλα ερωτήματα στο αφήγημα των υπουργών που παρουσιάζεται ως άλλο ένα «success story».

Τους ανθρώπους του χώρου της τέχνης δεν φαίνεται να τους πείθει το σενάριο κατά το οποίο φιλότεχνος ελαιοχρωματιστής χαιρόταν μόνος του την τελευταία δεκαετία δύο έργα τέχνης μεγάλης αξίας, τα οποία γνώριζε ότι ήταν δύσκολο να εμπορευτεί.

Ο δράστης δηλώνει αναφορικά με τον τρόπο τον οποίο διέπραξε την κλοπή, πως πήρε το Μέτρο, κατέβηκε στη στάση «Ευαγγελισμός», μπήκε στην Εθνική Πινακοθήκη απ’ όπου έκλεψε τους πίνακες και στη συνέχεια έφυγε και πάλι με το Μετρό. Μόνο που όλα αυτά έγιναν στις 4.30 το πρωί που το Μετρό δεν λειτουργεί, τουλάχιστον στην διαδρομή έως τον Ευαγγελισμό.

Κατά την ενημέρωση στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, έγινε γνωστό ότι οι αρχές είχαν πληροφορίες τις οποίες αξιολογούσαν.

Αφού δεν υπήρχαν πληροφορίες ότι ο δράστης θα πουλούσε τα έργα, όπως επίσης, δεν προκύπτει δεύτερο άτομο για την κλοπή, από που αντλούσαν τις πληροφορίες οι αρχές και πως οδηγήθηκαν στο ρέμα της Κερατέας;

Έπεισε αλήθεια το επιχείρημα ότι ο δράστης ενήργησε μόνος, χωρίς την πλάτη συγκεκριμένου κυκλώματος;

Ισχύει η πληροφορία που κυκλοφορεί στα δημοσιογραφικά γραφεία, ότι δικηγόρος ήταν μήνες σε διαπραγμάτευση με την πολιτεία, προκειμένου να γίνει η παράδοση των έργων; Και πόσο είναι τυχαίο ότι δημοσιεύματα, προετοίμαζαν μήνες πριν την επανεμφάνιση των έργων, ενώ θεσπίστηκε και ειδικός νόμος που επιτρέπει στην κυβέρνηση να διαπραγματεύεται με το κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας και ο οποίος προβλέπει μάλιστα και μυστικά κονδύλια για την επανάκτηση έργων με αυτόν τον σκοτεινό τρόπο;

Στην Ελλάδα πληρώνουν οι τελευταίοι τροχοί της αμάξης

Υπάρχουν όμως και τα ερωτήματα που αφορούν τη διαχρονική στάση της πολιτείας και την απουσία ανάληψης ευθύνης στα θέματα ύψιστης σημασίας.

Για την κλοπή των τριών έργων, κρίθηκε ένοχος τελικά, ένας νυχτοφύλακας, ενώ σε δηλώσεις του και ο τότε υπουργός Προστασίας του Πολίτη Χρήστος Παπουτσής είχε χαρακτηρίσει «έως και ανύπαρκτους» τους κανόνες ασφαλείας που έχει η Εθνική Πινακοθήκη και το πόρισμα Ρακιτζή αποδείκνυε περίτρανα, ότι ήταν εντελώς διάτρητο το σύστημα ασφάλειας της Πινακοθήκης.

Ο τότε υπ. Πολιτισμού Π. Γερουλάνος, είχε την ευθιξία να υποβάλλει την παραίτηση του το 2012 ενώ σύμφωνα με πληροφορίες δεν είχε σκοπό να ανανεώσει την θητεία της Μαρίας Λαμπράκη Πλάκα στην Εθνική Πινακοθήκη η οποία δήλωνε προκλητικά τότε, πως η ίδια ήταν ο στόχος των ληστών, προκειμένου να φύγει από την θέση της στην Εθνική Πινακοθήκη!

Παρ’όλα αυτά η θητεία της διευθύντριας ανανεώθηκε από τον επόμενο υπ. Πολιτισμού τον κ. Τζαβάρα αλλά και από την υπ. Πολιτισμού Λ. Κονιόρδου το 2017.

Σήμερα παραμένει στη θέση της, αν και έκρινε πως δεν χρειάστηκε καν να στείλει εμπειρογνώμονα στην Ιταλία, προκειμένου να διαπιστωθεί αν βρέθηκε τελικά ένα από τα τρία έργα που εκλάπησαν το 2012 από την Εθνική Πινακοθήκη.