Όλο και συχνότερα βλέπει κανείς στους διαδρόμους των σούπερ μάρκετ ανθρώπους να στέκονται ώρα μπροστά στα ράφια κοιτώντας με προσοχή τις τιμές ή αν έχουν παρέα στα ψώνια να συζητούν για το τάδε προϊόν που ακρίβυνε, το δείνα που η άλλη αλυσίδα το έχει κατά τι φθηνοτερο, το τρίτο του οποίου η ποσότητα μειώθηκε και «πλέον δεν συμφέρει».

Ειδικά για την τελευταία περίπτωση, στα αγγλοσαξονικά οικονομικά λέγεται shrinkflation και περιγράφεται ως «η εμπορική στρατηγική όπου επέρχεται μείωση των πωλούμενων προϊόντων σε μέγεθος ή ποσότητα, ή ακόμη και μερικές φορές η ανασύνθεση ή η πτώση της ποιότητας, ενώ οι τιμές τους παραμένουν οι ίδιες ή αυξάνονται».

Έτσι οι εταιρίες πετυχαίνουν να αυξήσουν το λειτουργικό περιθώριο και την κερδοφορία τους μειώνοντας το κόστος, διατηρώντας παράλληλα τον όγκο των πωλήσεων, και συχνά χρησιμοποιείται ως εναλλακτική λύση στην αύξηση των τιμών συμβαδίζοντας με τον πληθωρισμό. Είναι αυτό που συναντούν όλο και πιο συχνά οι καταναλωτές μετά το καλοκαίρι: μικρότερες ποσότητες στην ίδια ή και υψηλότερη τιμή.

238 προϊόντα με λιγότερη ποσότητα, 45% αυξήσεις μέσα στο 2022

Μάλιστα η Ένωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδος μετρά τα προϊόντα στα οποία έχει εφαρμοστεί το shrinkflation σε 238, με εκτίμηση ότι θα ξεπεράσουν τα 500. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με αναλυτικό ρεπορτάζ της εφημερίδας «Τα Νέα», το 2022 έκλεισε με αύξηση 44,88% στα προϊόντα διατροφής.

Η κυβέρνηση υποστηρίζει πως από τη θέσπισή του τον περασμένο Νοέμβρη, το συνολικό κόστος του «καλαθιού του νοικοκυριού» έχει μείνει σταθερό, όμως οι ενώσεις των καταναλωτών τονίζουν ότι το «καλάθι» ελάχιστα έχει βοηθήσει. Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει και το ρεπορτάζ «των Νέων» όπου σημειώνεται ότι οι τιμές σε βασικά προϊόντα όπως ζυμαρικά, σάλτσες, απορρυπαντικά, σοκολατοειδή και βρεφικές πάνες έχουν αυξηθεί κατά 30%, στα κρέατα και πουλερικά κατά 25% και στα καθαριστικά σπιτιού κατά 19%.

Με την αλλαγή της χρονιάς φαίνεται πως το πρόβλημα επιδεινώθηκε ακόμα περισσότερο, αφού σε αρκετά προϊόντα από 1η Ιανουαρίου έγιναν μεγάλες αυξήσεις. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα συσκευασίας κατεψυγμένων λαχανικών που την τελευταία εβδομάδα του 2022 πωλούνταν έναντι 2,12 ευρώ και την πρώτη εβδομάδα του 2023 έναντι 3,33 ευρώ (αύξηση 57,07%). Αντίστοιχα, ένα κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις που στη δύση του 2022 κόστιζε 1,21 ευρώ, στην αρχή του 2023 έφτασε να κοστίζει 1,82 ευρώ (αύξηση 50,41%).

Η ύπαρξη του καλαθιού δεν έχει αποτρέψει σε καμία περίπτωση ούτε τη μείωση των ποσοτήτων, αφού από την πρεμιέρα του μέτρου έχει καταγραφεί μείωση της τάξης του 11%-30%. Από την έρευνα «των Νέων» προέκυψε ότι μαργαρίνη συσκευασίας 250 γραμμαρίων που κόστιζε 1,27 ευρώ αντικαταστάθηκε από συσκευασία 200 γραμμαρίων, με την τιμή της να αυξάνεται στα 1,61 ευρώ. Παρομοίως, συσκευασία ψωμιού του τοστ των 700 γραμμαρίων που κόστιζε 1,02 ευρώ έδωσε τη θέση της σε συσκευασία 680 γραμμαρίων με τιμή 1,29 ευρώ. Κατεψυγμένα λαχανικά που πωλούνταν αντί 2,99 ευρώ σε συσκευασία 1.000 γραμμαρίων, πλέον πωλούνται αντί 3,33 ευρώ σε συσκευασία 900 γραμμαρίων.

Ο πρόεδρος της Ένωσης Εργαζομένων Καταναλωτών Απόστολος Ραυτόπουλος σημειώνει ότι το κόλπο αυτό δεν αφορά μόνο επώνυμα προϊόντα αλλά και προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Ο πρόεδρος του ΙΝΚΑ Γιώργος Λεχουρίτης μιλά για περισσότερες από 150 καταγγελίες από την αρχή του 2023 και τεράστιο κύμα δυσαρέσκειας των καταναλωτών. 

Από την πλευρά των επιχειρήσεων, ο πρόεδρος της Ένωσης Μικρών και Μεσαίων Σουπερμάρκετ Ελλάδας, Γιάννης Πηλίδης υποστηρίζει ότι είναι δικαίωμα της επιχείρησης να ορίσει το μέγεθος της συσκευασίας της, όμως δεν είναι δικαίωμά της να προχωρά κατά το δοκούν σε ανατιμήσεις.

Η κυβέρνηση επιμένει ότι κάνει ό, τι καλύτερο μπορεί

Οι δηλώσεις των κυβερνητικών στελεχών αποτελούν ουσιαστικά παραδοχή αδυναμίας ή απουσίας πολιτικής βούλησης (;) για ουσιαστική παρέμβαση πάνω στο πρόβλημα.

Αφού είχε δηλώσει τον Νοέμβριο στο tvxs.gr ότι «δεν μπορούμε να υποχρεώσουμε καμία επιχείρηση να δουλέψει με ζημία», ο γενικός γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή Σωτήρης Αναγνωστόπουλος υποστηρίζει τώρα πως «σε ορισμένες περιπτώσεις προϊόντα τα οποία βρίσκονται εκτός του καλαθιού του νοικοκυριού κάνουν καλύτερες προσφορές ώστε να ανταγωνιστούν τις τιμές αυτών που βρίσκονται εντός». Από την καθημερινή εμπειρία και το ρεπορτάζ προκύπτει ότι τέτοιες λογικές δεν έχουν φέρει απτή βελτίωση των τιμών.

Ως μέτρο προστασίας των καταναλωτών, ο κ. Αναγνωστόπουλος διαφημίζει την πλατφόρμα kataggelies.mindev.gov.gr, στην οποία οι πολίτες θα μπορούν να καταγγέλλουν τιμολογήσεις που αξιολογούν ως αισχροκέρδεια, είτε επώνυμα είτε ανώνυμα. Επιπλέον σημειώνει, «έχει γίνει ειδική πρόβλεψη για καταγγελίες κρουσμάτων πλασματικών εκπτώσεων αλλά και για βεβαίωση προστίμων που θα φτάνουν το 4% του συνολικού τζίρου της εκάστοτε επιχείρησης που παρανομεί».

Το σίγουρο είναι ότι με τον πληθωρισμό στα τρόφιμα να σκαρφαλώνει στο 15,5% τον περασμένο Δεκέμβριο και την αγοραστική δύναμη των χαμηλόμισθων να έχει εξανεμιστεί έως και 40%, είναι πλέον αδύνατο για τους καταναλωτές να κρατήσουν τις δαπάνες τους κοντά στα προ διετίας επίπεδα.