Το διεθνές δίκτυο Al Jazeera δημοσίευσε ρεπορτάζ με μαρτυρίες από πρόσφυγες τους οποίους οι ελληνικές αρχές έδιωξαν βίαια. Άνθρωποι περιγράφουν τα pushbacks και τις εφιαλτικές στιγμές που βίωσαν. 

► Διαβάστε επίσης: Σφυροκόπημα Μηταράκη στην επιτροπή LIBE του Ευρωκοινοβουλίου για τα pushbacks

«Μετά από τόσες ώρες στην θάλασσα λέγαμε “θα πεθάνουμε εδώ”»

Η Ναΐμα, 50 ετών, ήρθε για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη με τους δύο γιους της τον Νοέμβριο του 2019 και τον σύζυγό της, ο οποίος εξασθενούσε από τον καρκίνο. Πέθανε 10 μέρες μετά την άφιξη της οικογένειας. Πριν από τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, η Ναΐμα είχε εργαστεί ως κομμώτρια και δασκάλα αραβικών στο Idlib. 

Αφού έχασε τον σύζυγό της, αγωνίστηκε να βρει δουλειά στην Τουρκία. Αποφάσισε να ρισκάρει ακολουθώντας το επικίνδυνο πέρασμα στην Ευρώπη για να ζητήσει πολιτικό άσυλο, νομίζοντας ότι θα είχε περισσότερες πιθανότητες να βγάλει τα προς το ζην, ώστε οι γιοι της να έχουν εκπαίδευση και ένα καλύτερο μέλλον. 

Η Ναΐμα ρώτησε και μήνες αργότερα βρήκε μερικούς λαθρέμπορους που είπαν ότι θα την πήγαιναν στην Ελλάδα για 7.000 $, όλες τις οικονομίες της οικογένειας. Αυτό που δεν ήξερε τότε ήταν ότι στην απέναντι πλευρά μασκοφόροι θα την κρατούσαν παράνομα και θα την πετούσαν βίαια σε ένα άθλιο σωστικό σκάφος, που είχε παρασύρει η θάλασσα, στέλνοντάς την πίσω στην Τουρκία.

Η δοκιμασία ξεκίνησε όταν η Ναΐμα και οι γιοι της, Χουσείν, τώρα 14 ετών, και Αμπούντ, τώρα 16, πήγαν στην πόλη Μαρμάρι στη νοτιοδυτική Τουρκία για να συναντήσουν τους λαθρέμπορους. Μόλις τους συνάντησαν, η οικογένεια έφυγε με μια μικρή λέμβο τα μεσάνυχτα της 24ης Ιουλίου 2020, με άλλα 25 άτομα στο πλοίο. Οι περισσότεροι ήταν Παλαιστίνιοι και Σύροι, συμπεριλαμβανομένων 15 μωρών και παιδιών.

Η ομάδα έφτασε στο ελληνικό νησί της Ρόδου όταν ο ήλιος άρχισε να ανατέλλει. Η Ναΐμα λέει ότι τους εντόπισαν οι αρχές. Μίλησαν στα αγγλικά και στα ελληνικά και ένας άλλος αιτών άσυλο της μετέφρασε στα αραβικά. Οι ένστολοι τους είπαν ότι θα τους πάνε στην Αθήνα, προσθέτοντας: «Θα σας σώσουμε και θα σας προστατέψουμε».

Αντίθετα όμως, οι άνδρες μετέφεραν την ομάδα σε ένα στρατόπεδο από σκηνές, περιφραγμένο από συρματοπλέγματα. Έμειναν εκεί τέσσερις μέρες μέχρι που περισσότεροι ένστολοι πήγαν την ομάδα σε ένα λιμάνι και τους συνόδευσαν με δύο βάρκες. Ένας άντρας ξεχωρίζει στη μνήμη της Ναΐμα. Φορούσε μαύρη κουκούλα στο πρόσωπό του και κρατούσε ένα τουφέκι. Οι άλλοι άντρες που επέβαιναν στο πλοίο φορούσαν μπλε στολές και έφεραν μικρά όπλα. Μετά από ένα ταξίδι δύο ωρών, έφτασαν στην Κω.

Έπειτα, η ομάδα χωρίστηκε σε δύο βάρκες και μεταφέρθηκε σε τουρκικά ύδατα. Η Ναΐμα λέει ότι οι ένοπλοι πέταξαν ανθρώπους από τη βάρκα σε δύο ημιφουσκωμένες πορτοκαλί σωσίβιες λέμβους στο νερό. Ο γιος της έχασε τα γυαλιά του αφού τον έσπρωξαν και οι άνδρες την πέταξαν από πάνω του. Το νερό άρχισε σιγά σιγά να εισχωρεί στις βάρκες. «Μετά από τόσες ώρες», λέγαμε, «Εντάξει, θα πεθάνουμε εδώ». 

Οι τουρκικές αρχές τελικά τους έσωσαν και τους μετέφεραν σε, όπως είπαν, εγκατάσταση καραντίνας για πρόσφυγες και μετανάστες στην Τουρκία για τον COVID. Αφού έμεινε εκεί για σχεδόν δύο εβδομάδες, είπε ότι οι αρχές της είπαν: «Η μόνη λύση για σένα είναι να επιστρέψεις στη Συρία». Αντι γι αυτό η Ναΐμα πήρε το λεωφορείο με τα παιδιά της και πήγαν στην Κωνσταντινούπολη όπου βρίσκονται μέχρι και σήμερα.

«Άνθρωποι ντυμένοι στα μαύρα έκαναν χειρονομίες ότι θα μας κόψουν τον λαιμό»

Στις 13 Μαΐου 2020, ο Αλί, ένας 23χρονος Παλαιστίνιος, είπε στο Al JAzeera ότι απωθήθηκε από τα ελληνικά ύδατα με μια μηχανοκίνητη λέμβο που είχε αναχωρήσει από τη Σμύρνη στις 4 περίπου το πρωί, μαζί με μία μεγάλη ομάδα, συμπεριλαμβανομένων πολλών γυναικών και παιδιών. Ο Αλί ήλπιζε να φτάσει στην Ευρώπη για να επανενωθεί με τη σύζυγό του στην Ολλανδία, αλλά και επειδή δεν μπορούσε να αποκτήσει κανενός είδους νόμιμη διαμονή στην Τουρκία.

«Ήμασταν έτοιμοι να φτάσουμε στη Σάμο και ένα ελικόπτερο μας τράβηξε βίντεο», λέει. Τότε είδε μια βάρκα να φτάνει με άνδρες ντυμένους στα μαύρα και οπλισμένους με όπλα. Ο Άλι πιστεύει ότι ήταν αστυνομικοί, αλλά δεν μπορεί να είναι σίγουρος.

Περιγράφει ότι οι άντρες άρπαξαν τον ίδιο και κάποια άλλα άτομα από τη λέμβο τους, τους πήραν τα χρήματα και μερικά από τα κινητά τους τηλέφωνα και τους χτύπησαν. Ο Άλι κατάφερε να κρύψει το κινητό του στα εσώρουχά του. Στη συνέχεια προσπάθησαν να ρυμουλκήσουν το σκάφος που βρισκόταν ο Αλί στα τουρκικά ύδατα, λέει. «Αρχίσαμε να λέμε στους ανθρώπους [στο άλλο σκάφος] ότι είμαστε μετανάστες, ερχόμαστε ειρηνικά και χρειαζόμαστε βοήθεια», θυμάται.

Σε απάντηση, λέει, οι άνθρωποι ντυμένοι στα μαύρα έκαναν χειρονομίες με τα χέρια τους ότι θα τους κόψουν τον λαιμό. Ο Άλι λέει ότι οι άνδρες κατέστρεψαν τη μηχανή της βάρκας χτυπώντας την με «κάποιο είδος κοντάρι» και ανάγκασαν τους πρόσφυγες να μπουν σε δύο πορτοκαλί σωσίβιες λέμβους. Στην συνέχεια, τις ρυμούλκησαν στη μέση της θάλασσας και έκοψαν τα σχοινιά. 

Ακολούθησε συμπλοκή μεταξύ ελληνικών και τουρκικών σκαφών της ακτοφυλακής που είχαν εμφανιστεί κοντά στη σωσίβια σχεδία. 

«Οι άνθρωποι κουνούσαν τα χέρια τους και φώναζαν “σώστε μας” ή “βοηθήστε μας” – και  εκέινοι δεν έκαναν τίποτα», λέει ο Αλί. «Ο κόσμος έκανε εμετό και μετά από περίπου έξι ώρες που βρισκόμασταν στο νερό και κάναμε κύκλους, [ένα σκάφος της ακτοφυλακής] από την Τουρκία ήρθε να μας σώσει».

Στην Τουρκία, ο Αλί λέει ότι μεταφέρθηκε σε ένα κέντρο φύλαξης. Έφυγε μετά από 18 ημέρες, έχοντας δώσει ένα ψεύτικο όνομα και υπέγραψε εντολή απέλασης συμφωνώντας να φύγει από την Τουρκία.

Η περίπτωση του Αλί ήταν μία από αυτές που ερευνήθηκαν από το Lighthouse Reports, το Der Spiegel και άλλα μέσα ενημέρωσης και δημοσιεύθηκαν τον Απρίλιο του 2022. Έδειξαν πώς η Frontex εντόπισε τη λέμβο του Ali και στη συνέχεια κάλυψε την απώθηση καταγράφοντας το περιστατικό με διαφορετικό τρόπο στη βάση δεδομένων της οργάνωσης.

Αναφορικά με τους Ναίμα και Αλί, σε ανακοίνωση του Υπουργείου Ναυτιλίας  αναφέρεται ότι οι πληροφορίες που έδωσε το Al Jazeera σχετικά με τις ημερομηνίες των ισχυρισμών τους δεν μπορούν να συσχετιστούν με τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα μέσω του συστήματος αναφοράς του Λιμενικού Σώματος και της Ελληνικής Ακτοφυλακής.

«Οι εικαζόμενες πρακτικές δεν ανταποκρίνονται στις τυπικές επιχειρησιακές διαδικασίες του Λιμενικού Σώματος και της Ελληνικής Ακτοφυλακής σχετικά με την αποτροπή μη εξουσιοδοτημένης διέλευσης των συνόρων και τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών εντός των περιοχών της δικαιοδοσίας του», αναφέρεται στην ανακοίνωση.

Εν τω μεταξύ, η Ναΐμα και ο Αλί συνεχίζουν να αγωνίζονται στην Τουρκία.

Το κενό στο οποίο ζει η οικογένεια της Ναΐμα και ο Αλί απαιτεί μια μόνιμη μάχη επιβίωσης. Η Ναΐμα δεν μπορούσε να πληρώσει ενοίκιο με τον μισθό της ως νταντά, τη μόνη δουλειά που μπορούσε να βρει. Για να τη βοηθήσουν, οι μικροί της γιοι αναζήτησαν δουλειά σε εργοστάσιο αντί να πάνε σχολείο.

Ο Αλί δεν μπορεί να αποκτήσει μόνιμο νομικό καθεστώς στην Τουρκία και έχει εκφράσει σκέψεις αυτοκτονίας στο Al Jazeera σε πολλές περιπτώσεις. Μετά βίας τα βγάζει πέρα ​​με την περιστασιακή δουλειά του σε ξενοδοχείο της Κωνσταντινούπολης. Η Ναΐμα ανησυχεί για το παρόν και το μέλλον των γιων της. Σκέφτεται να επιστρέψει στη Συρία.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει από το Al Jazeera ώστε να προστατευθούν οι συνεντευξιαζόμενοι