Τα ζητήματα του μη έγκαιρου επιχειρησιακού σχεδιασμού, της ελλιπούς ενημέρωσης των πολιτών και της καθυστέρησης ολοκλήρωσης περιφερειακών και τοπικών έργων περιορισμού και ανάσχεσης πλημμυρών θέτει στο επίκεντρο σε άρθρο του στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ο Καθηγητής του ΑΠΘ, Γιάννης Κρεστενίτης, αναφορικά με  τις καταστροφικές πλημμύρες που σημειώθηκαν στη Θεσσαλία από το μεσογειακό κυκλώνα «Ιανό».

Σχετικά με τον «Ιανό», όπως επισημαίνει: «Τόσο η κίνησή του όσο και οι αναμενόμενες  βροχοπτώσεις  του διαστήματος 17-20.9.2020 ήταν προβλέψιμα μεγέθη, όπως προκύπτει από τα σχετικά δελτία και τις ανακοινώσεις του ΕΑΑ (meteo.gr)».

«Από όσα είναι γνωστά, δεν φαίνεται να υπάρχει στη χώρα κάποια επιχειρησιακή πλατφόρμα ή σύστημα (αντίστοιχο με αυτό της ΕΜΥ και του ΕΑΑ για τον καιρό ή και άλλων φορέων πχ του ΕΛΚΕΘΕ για τη θάλασσα) πρόγνωσης των επιφανειακών πλημμυρών και των κατακλυζόμενων εκτάσεων με επαρκή χωρική ακρίβεια, χωρίς να σημαίνει ότι δεν έχουμε στη διάθεσή μας εργαλεία για την εκτίμηση των επιπτώσεων από έντονες βροχοπτώσεις και τα συνακόλουθα φαινόμενα επιφανειακών πλημμυρών» σημειώνει στη συνέχεια και προσθέτει:

«Με βάση αυτά τα στοιχεία διερωτάται κανείς αν θα μπορούσαν να είχαν εκτιμηθεί και τα πλημμυρικά φαινόμενα που συνέβησαν τις προηγούμενες ημέρες στη Θεσσαλία. Και τουλάχιστον, αφού δεν φαίνεται ότι υπήρξαν από πριν τα κατάλληλα έργα περιορισμού και ανάσχεσης των πλημμυρών, αν μη τι άλλο να είχε υπάρξει καλύτερη ενημέρωση και προετοιμασία των πολιτών.
Από όσα είναι γνωστά, δεν φαίνεται να υπάρχει στη χώρα κάποια επιχειρησιακή πλατφόρμα ή σύστημα (αντίστοιχο με αυτό της ΕΜΥ και του ΕΑΑ για τον καιρό ή και άλλων φορέων πχ του ΕΛΚΕΘΕ για τη θάλασσα) πρόγνωσης των επιφανειακών πλημμυρών και των κατακλυζόμενων εκτάσεων με επαρκή χωρική ακρίβεια, χωρίς να σημαίνει ότι δεν έχουμε στη διάθεσή μας εργαλεία για την εκτίμηση των επιπτώσεων από έντονες βροχοπτώσεις και τα συνακόλουθα φαινόμενα επιφανειακών πλημμυρών».

Ο κύριος Κρεστενίτης τονίζει ότι «σύμφωνα με το ΣΔΚΠ (σσ Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας) προκύπτει ότι ακόμη και με βροχές περιόδου επαναφοράς Τ=50 χρόνια, πλημμυρίζουν σημαντικής έκτασης περιοχές στη ΖΔΥΚΠ του Πηνειού, στις οποίες περιλαμβάνονται  η Καρδίτσα, το Μουζάκι, αλλά και πολλές άλλες».

Παράλληλα, σημειώνει ότι «ενώ οι βροχοπτώσεις που προκάλεσαν τις μεγάλες επιφανειακές απορροές και πλημμύρες στη Θεσσαλία σύμφωνα με το ΕΑΑ, παρουσιάζονται στην εικόνα που ακολουθεί».

Διευκρινίζει ότι «η δε σχετική ανακοίνωση του ΕΑΑ επισημαίνει ότι «Ήδη από την αρχή της εβδομάδας 13-18.09 τα μετεωρολογικά μοντέλα προέβλεπαν την τάση σχηματισμού του «Ιανού» στην περιοχή του κόλπου της Σύρτης (θαλάσσια περιοχή της Λιβύης) καθώς επίσης προέβλεπαν με μεγάλη ακρίβεια την κίνησή του προς το Ιόνιο. Τα δύο σημαντικότερα φαινόμενα που συνόδευαν τον κυκλώνα, δηλαδή οι πολύ θυελλώδεις άνεμοι στο Ιόνιο και τα πολύ μεγάλα ύψη βροχής στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα επίσης είχαν προβλεφθεί με πολύ καλή ακρίβεια και είχαν κοινοποιηθεί μέσω των ανακοινώσεών μας εγκαίρως. Σημειώνουμε ότι παρόλο που η πρόγνωση του ύψους βροχής από τα μετεωρολογικά μοντέλα εμπεριέχει ακόμα πολλά σφάλματα και αστοχίες, στη συγκεκριμένη περίπτωση τα προβλεπόμενα ύψη βροχής στην Κεντρική Ελλάδα ήταν πολύ κοντά σε αυτά που παρατηρήθηκαν».

«Προκύπτει λοιπόν ότι έχοντας τις προγνώσεις του ΕΑΑ, με τα στοιχεία των βροχοπτώσεων της περιοχής της Θεσσαλίας, που εκτιμήθηκαν να είναι σημαντικά μεγαλύτερες από αυτές που αντιστοιχούν σε περίοδο επαναφοράς Τ=50 χρόνια και τα υφιστάμενα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας της Θεσσαλίας, που αποτιμούν πολύ μεγάλες υπερχειλίσεις των παραποτάμων του Πηνειού και κατακλύσεις σε μεγάλης έκτασης περιοχές, αγροτικές και αστικές, υπήρχαν επαρκή στοιχεία και πληροφορίες που επέτρεπαν τον έγκαιρο και επιχειρησιακά πιο αποτελεσματικό σχεδιασμό, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις δράσεις ενημέρωσης των πολιτών, ειδικά αφού σε επίπεδο προετοιμασίας δεν έχουν σχεδιαστεί έργα περιορισμού και  ανάσχεσης πλημμυρών, κάτι που επισημαίνεται στα σχετικά ΣΔΚΠ» καταλήγει ο κύριος Κρεστενίτης.

Οι ευθύνες της τοπικής αυτοδιοίκησης

Την ίδια στιγμή, οι ευθύνες της τοπικής αυτοδιοίκησης και ιδιαίτερα της περιφερειακής διοίκησης Θεσσαλίας του Κώστα Αγοραστού αλλά και του δημάρχου Καρδίτσας έρχονται με ιδιαίτερη έμφαση στην επιφάνεια.

Όπως μάλιστα επισημαίνουν -μεταξύ άλλων» σε κείμενο-καταγγελία τους οι περιφερειακοί σύμβουλοι Γιάννης Γεννάδιος και Κώστας Καντερές:

«Ζούμε μια πρωτόγνωρη καταστροφή, σε δύσκολες καιρικές συνθήκες. Η πόλις εάλω. Για πρώτη φορά από τη δημιουργία της. Δυστυχώς αμαχητί, χωρίς την παραμικρή πρωτοβουλία, χωρίς τις απαιτούμενες εκ των προτέρων ενέργειες αλλά και με ανεπαρκή εκ των υστέρων προσπάθεια.

Είναι πέραν πάσης φαντασίας για τις αρχές της Περιφέρειας και του Δήμου να μη γνωρίζουν ότι η Αχίλλειος πτέρνα της πόλης, όσον αφορά τα πλημμυρικά φαινόμενα, είναι το ανάχωμα της τεχνικής τάφρου 3-2 ή Φαγάνα ή Γάβρας όπως είναι πιο γνωστή.

Η δικαιολογία για έντονη βροχόπτωση και αιφνιδιασμό από μόνη της δεν ευσταθεί. Θα ευσταθούσε εφόσον Περιφέρεια και Δήμος εξαντλούσαν την προσπάθειά τους και δεν αποδεικνυόταν αρκετή. Εφόσον εφάρμοζαν το σχεδιασμό τους και δεν αρκούσε. Τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα φαινόμενα ξεπέρασαν τις δυνατότητες των αρχών και συνέβη το αναπόφευκτο. Τώρα όμως γνωρίζουμε ότι ως Καρδίτσα δε δώσαμε καν τη μάχη. Οι αρμόδιες αρχές δε σχεδίασαν απολύτως τίποτα, όπως εξάλλου παραδέχονται μιλώντας για αιφνιδιασμό. Μπορούσε να γίνει κάτι; Ασφαλώς.

Η βροχόπτωση έδειξε αρκετά νωρίς «τα δόντια της» στα ορεινά. Ακόμη και αν δεν υπήρχε αρχικό σχέδιο, έπρεπε να ληφθούν τα εξής άμεσα μέτρα:

α) Ενίσχυση του αναχώματος της τάφρου.
β) Παράλληλα με την ενίσχυση του αναχώματος, αποθήκευση αδρανών υλικών για προσθήκη ανάλογα με το ύψος νερού. Η δικαιολογία του Δημάρχου ότι δεν είχαμε αδρανή υλικά μόνο θλίψη προκαλεί. Δίπλα είναι το λατομείο, αλλά και πολύ κοντά χιλιάδες κυβικά αδρανή υλικά αποθηκευμένα.
γ) Σπάσιμο του αναχώματος από την αντίθετη πλευρά για εκτόνωση του νερού στα χωράφια κι όχι στην πόλη. Σημειώνεται ότι η ζημιά στον κάμπο θα ήταν ίδια, αφού είτε μέσω της πόλης είτε εκτός αυτής τα νερά πάλι τα χωράφια θα πλημμύριζαν.

Αντί αυτών των ενεργειών και της προσπάθειας να αξιοποιηθούν στελέχη της δημόσιας διοίκησης που χειρίστηκαν αντίστοιχες καταστάσεις τη δεκαετία του ’90 με μεγαλύτερα ύψη βροχής, ακολούθησε μοιρολατρία και αναρτήσεις στα social media.

Προηγούμενη μέρα και προετοιμασία δεν υπήρξαν ποτέ. Η επόμενη μέρα σημαδεύτηκε επίσης από την απόλυτη απουσία τόσο της Περιφέρειας όσο και του Δήμου. Τη στιγμή που και οι δύο είναι ενισχυμένες με περίπου 200 επιπλέον άτομα 8μηνης απασχόλησης, κανείς δε βρέθηκε δίπλα στους δοκιμαζόμενους συμπολίτες που έβλεπαν τους κόπους μιας ζωής να χάνονται».