Ήταν 23 Σεπτεμβρίου 2021 όταν μετά από μεγάλες κινητοποιήσεις και σε συνθήκες κατακραυγής στα κοινωνικά δίκτυα η πλατφόρμα efood ανακοίνωσε μια σειρά από αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις των μισθωτών διανομέων της, αλλαγές που ο κόσμος της εργασίας και της Αριστεράς χαρακτήρισε ως «νίκη» των εργαζομένων. Η «νίκη» όμως φαίνεται ότι κράτησε λίγους μήνες.

Από το ρεπορτάζ του tvxs.gr προκύπτει ότι το επόμενο διάστημα η efood κατέστησε πολύ πιο ελκυστική την συνεργασία με διανομείς – ελεύθερους επαγγελματίες (freelancers), οδηγώντας αρκετούς από τους δικαιωμένους μισθωτούς του Σεπτέμβρη να επιλέξουν τελικά το «μπλοκάκι». Ύστερα όμως, μέσα στον Αύγουστο που πέρασε, επέβαλε μειώσεις και σε αυτούς. Όσο για την έτερη μεγάλη πλατφόρμα, την Wolt, εκατοντάδες διανομείς δουλεύουν ως μέλη «στόλων» μέσα σε μια συνθήκη που αφήνει μεγάλα περιθώρια υπερεργασίας, αδήλωτης εργασίας και εισφοροδιαφυγής.

«Έχει φύγει το παιδί»

Το Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου το επάγγελμα των διανομέων σε δίκυκλο έχασε ένα ακόμα μέλος του, τον 17χρονο Βασίλη που σκοτώθηκε στο μηχανάκι, δουλεύοντας για λογαριασμό ψητοπωλείου στον Ωρωπό. Η βιασύνη για να πάνε γρήγορα οι παραγγελίες, οδηγώντας δίκυκλο όχημα στους ελληνικούς δρόμους, καθιστά το επάγγελμα πολύ επικίνδυνο. Η λίστα με τους νεκρούς και τους τραυματίες διανομείς είναι μεγάλη.

Η έλευση των πολυεθνικών πλατφόρμων στην Ελλάδα που κατέστησαν την εργοδοσία του κλάδου πιο ορατή και οι αγώνες των εργαζομένων είχαν ως αποτέλεσμα την ρύθμιση για τις υποχρεώσεις των εργοδοτών στο νόμο 4611/2019, που έχει μείνει γνωστή ως «ρύθμιση Νεφελούδη». Ακολούθησε ο «νόμος Χατζηδάκη» το καλοκαίρι του 2021 που ουσιαστικά αναγνώρισε το «μπλοκάκι» ως σύννομη σχέση εργασίας μεταξύ πολυεθνικών εταιριών και μεμονωμένων διανομέων.

Τον Αύγουστο του 2021 η efood είπε στους υπαλλήλους των οποίων οι συμβάσεις έληγαν να ανοίξουν μπλοκάκι ή αλλιώς να αποχωρήσουν. Οι εργαζόμενοι προχώρησαν σε μαζικές κινητοποιήσεις και οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων – δηλαδή οι πελάτες – γέμισαν το διαδίκτυο με το #cancelefood. Κατόπιν τούτων, η εταιρία ανακοίνωσε ότι 2.016 συμβάσεις μετατρέπονται σε αορίστου χρόνου, ανακοίνωση που ερμηνεύθηκε ως στροφή της efood και νίκη των εργαζομένων.

Από μισθωτός freelancer και πάλι «μισθωτός»

«Μετά τη νίκη του περσινού Σεπτέμβρη ήμουν ανάμεσα σε αυτούς που υπέγραψα σύμβαση αορίστου χρόνου. Και τότε τα χρήματα ήταν κοντά στον βασικό, όμως όλοι κάναμε αρκετές υπερωρίες κι έτσι “βγαίναμε”. Από εκείνη την περίοδο και μετά η εταιρία ξεκίνησε να απασχολεί καινούργιους συναδέλφους με μπλοκάκι και σταμάτησε να καλύπτει τις ανάγκες της με υπερωρίες. Έτσι κάποιοι μισθωτοί συνάδελφοι ζήτησαν μόνοι τους να γίνουν freelancers, ώστε να μπορούν να εργάζονται περισσότερες ώρες», λέει στο tvxs.gr διανομέας που προτίμησε να μιλήσει σε καθεστώς ανωνυμίας.

«Η εταιρεία efood, θυγατρική της πολυεθνικής Delivery Hero, αρέσκεται κάθε χρόνο τέτοια εποχή να επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις στο προσωπικό της», λέει από τη μεριά του ο Παναγιώτης Αμαξόπουλος, πρόεδρος του Σωματείου Αυτοαπασχολούμενων Διανομέων Τροφίμων Αττικής (ΣΑΔΤΑ), δηλαδή των διανομέων – ελεύθερων επαγγελματιών.

«Αφού είχε πείσει, δίνοντας υψηλές αμοιβές, τους μισθωτούς υπαλλήλους της να γίνουν freelancers, μέσα στον 15Αύγουστο προχώρησε σε αιφνιδιαστική μείωση της αμοιβής τους, μείωση της χιλιομετρικής αποζημίωσης και παράλληλα εξανάγκασε τους αυτοαπασχολούμενους διανομείς να δουλεύουν σε συγκεκριμένες βάρδιες, σε συγκεκριμένες περιοχές και ώρες. Αυτό αντίκειται φυσικά στον νόμο Χατζηδάκη που προβλέπει ότι οι διανομείς – ελεύθεροι επαγγελματίες πρέπει να μπορούμε να επιλέγουμε με απόλυτη ελευθερία που, πότε και για πόσο θα προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας», εξηγεί στο tvxs.gr ο o συνδικαλιστής – διανομέας.

Η αμοιβή των διανομέων freelancers προκύπτει από τη βασική αμοιβή ανά παράδοση και την χιλιομετρική αποζημίωση. Για να δώσει κίνητρο σε μισθωτούς ώστε να γίνουν ελεύθεροι επαγγελματίες, η efood εμφανίζεται σε πρώτο στάδιο να δίνει στους τελευταίους οκταπλάσια χιλιομετρική αποζημίωση (0,8 ευρώ ανά χλμ σε ευθεία γραμμή πάνω στον χάρτη αντί για 0,1 ευρώ στους μισθωτούς) αλλά τελικά τον Αύγουστο να την περιορίζει σε 0,50.

«Με λίγα λόγια, η εταιρία φρόντισε με τις αλχημείες της να μετατρέψει τους αυτοαπασχολούμενους σε μισθωτούς, με μικρότερο κόστος και χωρίς να επιβαρυνθεί με εργοδοτικές εισφορές ή άλλες παροχές που οφείλει να αποδίδει στους μισθωτούς. Ως δικαιολογία, οι εκπρόσωποι της εταιρίας είπαν ότι είναι ζημιογόνα επιχείρηση…», καταλήγει ο κ. Αμαξόπουλος.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η προτίμηση των πλατφόρμων όπως η efood και η Wolt να καλύπτουν τις ανάγκες τους με ελεύθερους επαγγελματίες ενέχει, θεωρητικά, σοβαρό ρίσκο για την αξιοπιστία τους. Κι αυτό γιατί χωρίς πολλούς μισθωτούς διανομείς, θα μπορούσαν να υπάρχουν ημέρες και ώρες που οι freelancers να μη δήλωναν διαθέσιμοι και τότε οι πλατφόρμες θα εμφάνιζαν τεράστιες καθυστερήσεις στις παραδόσεις. Κι όμως, παίρνουν το ρίσκο, ποντάροντας στην μεγάλη προσφορά – διαθεσιμότητα των διανομέων, στην ανάγκη τους δηλαδή για εισόδημα.

Η γαλάζια «σημαία» έχει ευθύνη για τον στόλο;

Για την Wolt, δεν τίθεται θέμα περιορισμού των επιλογών των διανομέων, καθώς οι διανομείς freelancers «μπορούν να αποφασίζουν ελεύθερα πότε, πού και πώς θέλουν να εκτελούν υπηρεσίες παράδοσης για εμάς», όπως λέει η εταιρία. Η Wolt δεν απασχολεί κανέναν διανομέα με εξαρτημένη εργασία, αλλά συνεργάζεται με εταιρείες διαχείρισης στόλου. Κάθε «διαχειριστής στόλου» μπορεί να απασχολεί ή να συνεργάζεται με πολλές δεκάδες διανομέων. Ποιός ελέγχει και εγγυάται για όλους αυτούς τους ανθρώπους;

Σε σχετικό ερώτημά μας, η Wolt απάντησε ότι «διαθέτουμε code of conduct με το οποίο συμμορφώνονται όλοι οι διανομείς» και πως «απαιτούμε από τους διαχειριστές στόλου να παρέχουν τον προβλεπόμενο από τον νόμο εξοπλισμό ατομικής προστασίας στους διανομείς που εργοδοτούν ενώ στο συμβόλαια με τις εταιρείες που συνεργαζόμαστε υπάρχουν αυστηροί όροι που απαιτούν τη συμμόρφωση με τους εκάστοτε κανονισμούς και νόμους».

Όμως σε αντίθεση με την efood που διατηρεί ανοιχτή την πλατφόρμα στα κινητά των freelancers δέκα ώρες την ημέρα και μέχρι 60 την εβδομάδα, η Wolt κρατά τη δική της ενεργή σχεδόν συνέχεια. Έτσι όσοι διανομείς έχουν μεγάλη ανάγκη, ή όρεξη, για χρήματα μπορούν να εκτελούν παραγγελίες και πέραν του ωραρίου τους, για 12, 14 ή και περισσότερες ώρες. «Σύννομα» οι freelancers, εκτελώντας υπερωρίες (πληρωμένες;) οι υπάλληλοι των στόλων. Και αν ο «δηλωμένος» διανομέας κουραστεί, μπορεί, προφανώς παράνομα, να δώσει το κινητό και το γαλάζιο κουτί σε ένα φίλο του ο οποίος, με ανοιχτή την εφαρμογή, θα συνεχίσει να δίνει παραγγελίες. (Η απάντηση της Wolt για το συγκεκριμένο θέμα είναι εδώ) 

Είναι σαφές πως η συνθήκη αυτή αφήνει ορθάνοιχτο το παράθυρο της αδήλωτης εργασίας και της εισφοροδιαφυγής, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει σε όσους έχουν ανάγκη, να εργάζονται υπερβολικά πολύ, σε ένα επάγγελμα άκρως επικίνδυνο όπως αυτό του διανομέα με μηχανάκι.

Αντίδραση έως τώρα έχει υπάρξει από το ΣΑΔΤΑ. «Έχουμε απευθυνθεί στην Επιθεώρηση Εργασίας ζητώντας να εφαρμοστεί ο νόμος που διέπει τη μισθωτή εργασία ώστε οι διαχειριστές στόλου να καταθέτουν τις Αναλυτικές Περιοδικές Δηλώσεις (ΑΠΔ) και ταυτόχρονα η πλατφόρμα που έχει συνάψει σύμβαση έργου με τον διαχειριστή στόλου, να υποχρεούται να κλείνει την εφαρμογή στο κινητό του κάθε υπαλλήλου μετά το πέρας της δηλωμένης βάρδιας», λέει στο tvxs.gr ο πρόεδρος του σωματείου, Παναγιώτης Αμαξόπουλος.  

Έως τώρα η Επιθεώρηση Εργασίας, ανεξάρτητη αρχή πλέον, δεν έχει προχωρήσει σε κάποια τέτοια κίνηση. Επιφυλασσόμαστε για ενδεχόμενη προσθήκη κάποιας συμπληρωματικής απάντησης από την Wolt. Η efood έως τώρα δεν έχει ανταποκριθεί στο αίτημά μας για σχολιασμό του ρεπορτάζ.