Ως ένα επικίνδυνο βήμα προς την αποσάθρωση της προστασίας ασύλου στην Ευρώπη, χαρακτήρισε η Γλυκερία Αράπη, διευθύντρια του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας, την απόφαση της Ελλάδας να ορίσει την Τουρκία ως «ασφαλή χώρα» για τους αιτούντες άσυλο από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και τη Σομαλία, όπως ισχύει ήδη για τους Σύρους στο πλαίσιο της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας για τη μετανάστευση.

«Η Ελλάδα αποκαλύπτει τις βάναυσες προθέσεις της να αρνηθεί με κάθε κόστος την προστασία, ορίζοντας την Τουρκία ασφαλή για ακόμα περισσότερες εθνικότητες», τόνισε και πρόσθεσε: «Η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής για τους/τις αιτούντες/ες άσυλο και τους/τις πρόσφυγες. Η Τουρκία έχει παράνομα απελάσει στη Συρία πολλούς/ές Σύριους/ες ενώ γνώριζε ότι αντιμετωπίζουν σοβαρούς κινδύνους εκεί. Έχει επίσης επιστρέψει στο Αφγανιστάν χιλιάδες Αφγανούς σε κίνδυνο και ανεξάρτητα από την επισφαλή κατάσταση εκεί».

Ως αποτέλεσμα αυτής της απόφασης, οι αιτήσεις ασύλου από πολίτες των σχετικών χωρών δύναται να θεωρηθούν απαράδεκτες. Συνεπώς, ενδέχεται να προταθεί η επιστροφή των ανθρώπων αυτών στην Τουρκία στη βάση του εσφαλμένου επιχειρήματος ότι μπορούν να λάβουν αποτελεσματική προστασία εκεί.

Το 2016, με τον ενστερνισμό της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας για τη μετανάστευση, οι χώρες της Ε.Ε. ανέθεσαν την προστασία των Σύριων προσφύγων στην Τουρκία, με το πρόσχημα ότι η χώρα είναι ασφαλής γι’ αυτούς/ές. Ως αποτέλεσμα της συμφωνίας, η Ελλάδα εφάρμοσε πολιτική περιορισμού στα νησιά του Αιγαίου, αφήνοντας χιλιάδες αποκλεισμένους/ες σε απαράδεκτες συνθήκες.

Η Ελλάδα δημιουργεί μια συνταγή καταστροφής αποκλείοντας περισσότερες εθνικότητες από την προστασία και αγνοώντας την πραγματικότητα για τους/τις πρόσφυγες στην Τουρκία. Η Ελλάδα πρέπει να αποσύρει αυτή την απερίσκεπτη απόφαση, η οποία μονάχα θα υπονομεύσει το δικαίωμα στο άσυλο και θα αφήσει περισσότερους ανθρώπους παγιδευμένους σε αναμονή στα νησιά του Αιγαίου.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα από τον Μάρτιο του 2020, οπότε η Τουρκία αρνήθηκε να δεχτεί επιστροφές αιτούντων/ουσών άσυλο στο πλαίσιο της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας. Το 2020 έκθεση μιας ΜΚΟ κατήγγειλε ότι η Τουρκία είχε επιστρέψει περισσότερους από 16.000 Σύριους/ες κατά τη διάρκεια του έτους. Από τον Σεπτέμβριο του 2020, σύμφωνα με τους αριθμούς των Ηνωμένων Εθνών, η Τουρκία έχει απελάσει επίσης περίπου 6.000 άτομα στο Αφγανιστάν παρότι η κατάσταση στη χώρα δεν επιτρέπει ασφαλείς και αξιοπρεπείς επιστροφές.

Ιστορικό

Στις 7 Ιουνίου 2021, το ελληνικό Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου και το Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσαν Κοινή Υπουργική Απόφαση που ορίζει την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα» για τους/τις αιτούντες/σες άσυλο από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και τη Σομαλία. Εφόσον εφαρμοστεί, η απόφαση αναμένεται να οδηγήσει στην απόρριψη της πλειονότητας των αιτήσεων ασύλου που υποβλήθηκαν στην Ελλάδα ως απαράδεκτες.

Η συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2016 με στόχο την επιστροφή στην Τουρκία όσων αιτούντων/ουσών άσυλο φτάνουν παράτυπα στα ελληνικά νησιά με αντάλλαγμα τη σημαντική οικονομική υποστήριξη του συστήματος ασύλου και μετανάστευσης της Τουρκίας. Σε αντάλλαγμα, μεταξύ άλλων, η Τουρκία συμφώνησε να εμποδίζει τους ανθρώπους να εγκαταλείπουν την επικράτειά της για την Ευρώπη. Η συμφωνία είναι βαθιά προβληματική καθώς βασίζεται στην αναληθή υπόθεση ότι οι αιτούντες/σες άσυλο δύναται να λάβουν αποτελεσματική προστασία στην Τουρκία. Από τον Μάρτιο του 2020, η Τουρκία δεν έχει δεχτεί επιστροφές αιτούντων/ουσών άσυλο στο πλαίσιο της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους (ECRE) έτσι είχαν τα πράγματα μέχρι και τον Απρίλιο του 2021.

Η Τουρκία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό στον κόσμο: περίπου 4 εκατομμύρια ανθρώπους, περιλαμβανομένων 3,6 εκατομμυρίων Σύριων. Μονάχα οι προερχόμενοι/ες από την Ευρώπη πρόσφυγες μπορούν να λάβουν καθεστώς πρόσφυγα στην Τουρκία. Οι Σύριοι/ες πρόσφυγες στη χώρα επωφελούνται από ένα ειδικό καθεστώς «προσωρινής προστασίας», ενώ άλλοι/ες μη Ευρωπαίοι/ες αιτούντες/ες άσυλο έχουν πρόσβαση σε διάφορες μορφές προστασίας και διαμονής, συμπεριλαμβανομένου ενός «καθεστώτος πρόσφυγα υπό όρους», το οποίο γενικά προσφέρει χαμηλότερες εγγυήσεις. Όσον αφορά την πρόσβαση Αφγανών προσφύγων σε προστασία, προβλήματα έχουν επισημανθεί από ΜΚΟ. Οι πρόσφυγες στην Τουρκία αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης στα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα και δεν έχουν πρόσβαση σε βιώσιμες λύσεις.