Στο συμπέρασμα πως ο λόγος της ακροδεξιάς έχει πλέον κανονικοποιηθεί και νομιμοποιηθεί καταλήγει πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου της Τουλούζης, με τίτλο «Βουβό κύμα; Διερευνώντας τον λόγο και τα δίκτυα της ακροδεξιάς στην ψηφιακή δημόσια σφαίρα».

Αναλύοντας το περιεχόμενο 102 ειδησεογραφικών ιστοσελίδων και χιλιάδων αναρτήσεων στα κυριότερα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Twitter, Youtube) και λαμβάνοντας υπόψη λέξεις όπως «μετανάστης», «λαθρομετανάστης» και εθνοπροδότης», η έρευνα καταδεικνύει πως η ακροδεξιά διαθέτει πλέον μια ιδεολογική επιρροή που διευρύνεται, όπως και μια ομοιογενή δομή λόγου, με νέους εκφραστές, ακροατήρια και θεματικές.

Τι σημαίνει όμως αυτό; Όπως εξηγεί στο Tvxs.gr ο Δημήτρης Ελαφρόπουλος, κοινωνιογλωσσολόγος, ερευνητής στο LERASS (Laboratoire d’Études et de Recherches Appliquées en Sciences Sociales), στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης, πρόκειται για σύνθετο φαινόμενο.

Αφενός, η ακροδεξιά γίνεται τάση, ή αλλιώς mainstream, και μέσα από την πολύ συχνή χρήση της κανονικοποιείται και παράλληλα απενοχοποιείται από τις αρνητικές συνδηλώσεις που έχει. Με άλλα λόγια, όροι που μπορεί στο παρελθόν να έφεραν ένα έντονα αρνητικό φορτίο, όπως ο «λαθρομετανάστης», με την εντατική χρήση τους τόσο από τα ΜΜΕ, όσο και από θεσμικούς φορείς και αξιωματούχους, πέρα από τους ίδιους τους ακροδεξιούς, κανονικοποιούνται.

Διαβάστε επίσης: Ακροδεξιά και ψηφιακή δημόσια σφαίρα / Ο λόγος, τα δίκτυα και τα ΜΜΕ

«Η ακροδεξιά έχει επεκταθεί και νομιμοποιηθεί στο δημόσιο διάλογο, αισθητικά, πολιτιστικά, ιδεολογικά και κατά βάση πολιτικά», υπογραμμίζει ο Δημήτρης Ελαφρόπουλος. Μάλιστα, ο ίδιος προσθέτει πως ειδικά τα τελευταία χρόνια, όπου οι πολίτες έρχονται αντιμέτωποι με αλλεπάλληλες κρίσεις, ζώντας σε συνθήκες οικονομικής στενότητας, ο ακροδεξιός λόγος εντατικοποιείται.

Ο ακροδεξιός λόγος και το φαντασιακό

Αναφορικά με το περιεχόμενο του λόγου της ακροδεξιάς, αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με την έρευνα, συγκροτείται κατά βάση πάνω στη φαντασιακή κατασκευή του «άλλου», είτε πρόκειται για κάποιον εσωτερικό ή εξωτερικό «εχθρό».

Ένα από τα βασικά θέματα για τα οποία μιλούν οι ακροδεξιοί, αν όχι το βασικότερο, είναι η μετανάστευση. Όπως αναφέρει ο κ. Ελαφρόπουλος, οι μετανάστες παρουσιάζονται σαν ένας εξωτερικός εχθρός, μια εξωτερική απειλή, με φράσεις όπως «εισβολή» και «επέλαση» προσφύγων να χρησιμοποιούνται κατά κόρον. Φυσικά, δεν λείπουν και οι θεωρίες συνομωσίας, όπως αυτή της «Μεγάλης Αντικατάστασης» των γηγενών πληθυσμών από μετανάστες, η οποία άλλωστε συναντάται σε παγκόσμιο επίπεδο στον ακροδεξιό λόγο, ενώ οι μετανάστες συνδέονται με την εγκληματικότητα.

Σύμφωνα με την ανάλυση, μετά το μεταναστευτικό, το οποίο αποτελεί κεντρική θεματική, ακολουθεί η αντιπαλότητα με άλλες χώρες, όπως η Τουρκία, καθώς και με το Ισλάμ (χαρακτηριστική φράση: «ισλαμοεποικισμός»). Όλα αυτά δημιουργούν αυτό που προαναφέραμε ως «εξωτερικό εχθρό».

«Στην ουσία, κατασκευάζεται ένας εξωτερικός εχθρός, και μέσα σε αυτό το πολεμικό σκηνικό που χτίζουν μέσω του λόγου, οι ίδιοι πλασάρονται ως υπερασπιστές της ηθικής τάξης», τονίζει ο Δημήτρης Ελαφρόπουλος.

Υπάρχουν βέβαια και οι «εσωτερικοί» εχθροί, με τον ερευνητή να εξηγεί στο Tvxs.gr πως πρόκειται για αυτούς που φαίνεται να υπερασπίζονται τον εξωτερικό εχθρό. Ενδεικτική είναι η χρήση της λέξης «εθνοπροδότης». Κάποιο μέλος δηλαδή της «ενδο – ομάδας», στα πλαίσια της συλλογικής ταυτότητας που χτίζει η ακροδεξιά με βάση εθνικά χαρακτηριστικά, το οποίο συνωμοτεί με τους «έξω».

Τα χαρακτηριστικά των κοινοτήτων

Από την ανάλυση που έκαναν οι ερευνητές στο Twitter, προέκυψαν έξι κύριες ομάδες χρηστών που αλληλεπιδρούν με οργανώσεις και πρόσωπα της ακροδεξιάς (από 1^η Ιανουαρίου μέχρι 31^η Μαΐου): η κοινότητα του «Εθνικού Κόμματος Έλληνες», του Θάνου Τζήμερου, του Φαήλου Κρανιδιώτη, του Κωνσταντίνου Μπογδάνου, της Ελληνικής Λύσης του Βελόπουλου, του Πρόδρομου Εμφιετζόγλου και του Δημήτρη Νατσιού της «Νίκης». Στο κέντρο του γράφου βρίσκεται ο λογαριασμός του Άδωνι Γεωργιάδη, κάτι που υποδηλώνει ότι αλληλεπιδρά με όλο το φάσμα της ακροδεξιάς.

Όπως τονίζει ο κ. Ελαφρόπουλος, υπάρχουν και διαφορές μεταξύ αυτών των κοινοτήτων. Ο Νατσιός εκφράζεται με έναν πιο ήπιο λόγο, ο οποίος βασίζεται κατά βάση σε θρησκευτικά ζητήματα ή σε θέματα όπως η υπογεννητικότητα, ενώ αρνείται να τοποθετηθεί πολιτικά στον άξονα Αριστερά – Δεξιά, προσπαθώντας να πλασαριστεί ως μια διαφορετική πολιτική τοποθέτηση.

Από την πλευρά του, ο Βελόπουλος προσπαθεί κυρίως να τονίσει την ανεξαρτησία του από τη ΝΔ, να διαχωρίσει τη θέση του και να αποτινάξει ουσιαστικά τον ισχυρισμό που τον ήθελε να είναι πρόθυμος για μια συγκυβέρνηση με τη Νέα Δημοκρατία. Αυτοπαρουσιάζεται δηλαδή σαν κάποιος που κάνει κάλεσμα γενικότερα στην πατριωτική δεξιά.

Ο Ηλίας Κασιδιάρης επικεντρώνεται στον αποκλεισμό του από τις εκλογές και προχωρά σε μια ευθεία επίθεση στον Μητσοτάκη για μεθοδεύσεις στη δικαιοσύνη, προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα αφήγημα αντισυστημικότητας.

Η κοινότητα Κρανιδιώτη χαρακτηρίζεται από μια αριστεροφοβική και αντιμεταναστευτική ρητορική, ενώ η κοινότητα Τζήμερου χαρακτηρίζεται από συνεχείς επιθέσεις σε δημόσιους υπαλλήλους και συνδικαλιστές (το ΚΚΕ βρίσκεται στο επίκεντρο).

Ο «ανταγωνισμός νομιμοποίησης» ως προς τη ριζοσπαστική δεξιά ατζέντα

Από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα της έρευνας αποτελεί αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν «ανταγωνισμό νομιμοποίησης». Υπάρχει δηλαδή ένας ανταγωνισμός, μεταξύ των διάφορων κοινοτήτων, οι οποίες έχουν ομοιότητες αλλά και διαφορές, ωστόσο μέρος σε αυτό τον ανταγωνισμό παίρνουν επίσης μέλη και στελέχη της Νέας Δημοκρατίας, προσπαθώντας να κεφαλαιοποιήσουν πολιτικά αυτό τον χώρο.

Δύο δεδομένα που προέκυψαν από την έρευνα είναι χαρακτηριστικά:

Οι λογαριασμοί με τη μεγαλύτερη απήχηση στο facebook που χρησιμοποιούν τον όρο «λαθρομετανάστης», σύμφωνα με την έρευνα, είναι αυτός του Κωνσταντίνου Μπογδάνου και του φιλικού προς τη ΝΔ μέσου Ελλάδα 24, με τον λογαριασμό του Άδωνι Γεωργιάδη να ακολουθεί.

Και για να μιλήσουμε με αριθμούς, από την 1η Ιανουαρίου μέχρι την 11η Μαΐου του 2023, πάνω από χίλιες δημοσιεύσεις στο Facebook με τη ρατσιστική λέξη «λαθρομετανάστης» δημοσιεύθηκαν σε σελίδες, δημόσιες ομάδες, και επαληθευμένα προφίλ, προκαλώντας 26.000 αντιδράσεις συνολικά.

Επιπρόσθετα, στους «πρωταγωνιστές» μεταξύ των λογαριασμών που χρησιμοποιούν αυτό τον όρο στο Twitter, βρίσκονται φανεροί υποστηρικτές της ΝΔ, όπως ο Νίκος Σωτηρόπουλος και ο Νίκος Μιχαήλ.

«Έχουμε, λοιπόν, εδώ ένα φαινόμενο “ανταγωνισμού νομιμοποίησης” στον εθνικιστικό και ακροδεξιό χώρο μεταξύ υποστηρικτών και αντιπάλων της κυβέρνησης», διαβάζουμε στην έρευνα.

Όπως λέει στο Tvxs.gr ο Δημήτρης Ελαφρόπουλος συνολικά η Νέα Δημοκρατία ακολούθησε μια πολιτική στρατηγική, όπου προσπάθησε να πατήσει πάνω σε δύο πόλους. «Αφενός, προσπάθησε να πλασαριστεί ως μία κεντρώα δύναμη. Αφετέρου, προσπάθησε να πατήσει και σε μια πιο δεξιά ατζέντα, μέσα από διάφορα στελέχη της, τα οποία αναπαράγουν έναν ακροδεξιό λόγο, με τη χρήση όρων όπως “λαθρομετανάστης”, αλλά και μέσα από φανερούς υποστηρικτές της, οι οποίοι παίζουν τον ρόλο του διαμορφωτή γνώμης».

«Προσπαθούν να μιλήσουν και σε ένα ακροδεξιό κοινό, με τους όρους και με τους τρόπους που φαίνεται να έχει ανάγκη, με στόχο την ψηφοθηρία, προσθέτει, υπενθυμίζοντας τις προεκλογικές δηλώσεις Μητσοτάκη για «ντεμέκ πατριώτες», αναφερόμενος στα κόμματα δεξιότερα της ΝΔ.

Τα πολιτισμικά πρότυπα

Πέρα από όλα τα άλλα, η  ακροδεξιά προωθεί και πολιτισμικά πρότυπα. «Έτσι, για παράδειγμα, τα στερεότυπα που συνδέονται με την πατριαρχία, η προβληματική αναπαράσταση της λαϊκής κουλτούρας (συμπεριλαμβανομένης της μουσικής και του αθλητισμού) και μια μορφή μυθολογικής αντίληψης της ελληνικής εθνικής ταυτότητας βρίσκονται στο επίκεντρο των ακροδεξιών δικτύων και του ακροδεξιού λόγου», σημειώνεται στην έρευνα.

Χαρακτηριστική είναι η ανάλυση που έκαναν οι ερευνητές όσον αφορά στο youtube. Όπως εξηγεί ο Δημήτρης Ελαφρόπουλος, η βάση στην οποία κινείται ο αλγόριθμος της πλατφόρμας, είναι ότι προχωρά σε συγκεκριμένες προτάσεις, με βάση τις επιλογές των χρηστών. Βλέπει πώς οι χρήστες μεταβαίνουν από το ένα βίντεο στο άλλο, και μετά επιστρέφει πίσω κάποιες αντίστοιχες προτάσεις, με όρους κερδοφορίας, γιατί προσπαθεί να έχει την μεγαλύτερη εμπλοκή των χρηστών, οπότε ανατροφοδοτεί με ένα περιεχόμενο το οποίο θεωρεί ότι θα είναι στατιστικά σημαντικό για τον εκάστοτε χρήστη.

Επομένως, μέσω της ανάλυσης δεκάδων βίντεο αλλά των σχολίων τους, δίνεται μια εικόνα σχετικά με τι βλέπουν αυτοί οι χρήστες, αλλά και ποια είναι τα αισθητικά πρότυπα που καλλιεργούνται μέσα σε αυτές τις κοινότητες, και μέσω του λόγου αλλά και μέσω του περιεχομένου που διακινείται.

«Βλέπουμε λοιπόν πως σε ένα χρήστη που θα μπει να δει κάποιες ειδήσεις σχετικά με το μεταναστευτικό, ή βίντεο του Κασιδιάρη, ως στατιστικά σημαντική πρόταση προβάλλεται ο Σφακιανάκης, ο οποίος παλαιότερα έχει εκφράσει ακροδεξιές θέσεις. Επίσης, στους συγκεκριμένους χρήστες προτείνεται ένα περιεχόμενο σχετικό με γρήγορα αυτοκίνητα, ποδόσφαιρο, ή κάτι που σχετίζεται με τη θρησκεία», εξηγεί ο Δημήτρης Ελαφρόπουλος.