Ταξιδεύουμε για μια ακόμη φορά βόρεια, στην άγνωστη στους περισσότερους Έλληνες, βαλκανική μας ενδοχώρα. Βρισκόμαστε στο έδαφος του μικρού βόρειού μας γείτονα, το όνομα του οποίου αποτελεί “κόκκινο πανί” για την πλειοψηφία των Ελλήνων, και είναι εδώ και μήνες αντικείμενο εντατικών διαπραγματεύσεων μεταξύ Αθήνας-Σκοπίων, με στόχο την εξεύρεση μιας αμοιβαίας συμβιβαστικής λύσης, που θα επιτρέψει κι αυτή τη μικρή βαλκανική χώρα να εισέλθει στις Ευρωατλαντικές δομές.

Συγκεκριμένα βρισκόμαστε στο Τέτοβο (Tetovo) ή Tetovë/Tetova στα Αλβανικά, στην άτυπη πρωτεύουσα των, πάνω από μισό εκατομμύριο, Αλβανών που ζουν στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ), και αποτελούν το 27% του συνολικού πληθυσμού της. Επιθυμούμε να γνωρίσουμε από κοντά τη δεύτερη σε μέγεθος εθνική κοινότητα, που ζει στη γειτονική μας χώρα. Μια κοινότητα, που κατοικεί κυρίως στα βορειοδυτικά της χώρας κι έχει μια διακριτή πολιτισμική ταυτότητα, που την ξεχωρίζει από τη σλαβομακεδονική πλειοψηφία.

Κτισμένο στους πρόποδες του όρους Σαρ, και με πληθυσμό γύρω στους 70.000 κατοίκους, το Τέτοβο, υψώνει τις γκρίζες πολυκατοικίες του στο πράσινο βουνό. Κατοικημένο πλέον κυρίως από Αλβανούς μουσουλμάνους, το Τέτοβο χωρίζεται στα δύο από τα ορμητικά νερά του ποταμού Πένα, παραπόταμο του Βαρδάρη/Αξιού, αλλά κι από εθνικιστικές διαφορές, που παίρνουν συχνά βίαιη μορφή. Κατοικημένο σχεδόν κατά 72% από Αλβανούς Γκέκηδες, κυρίως μουσουλμάνους Σουνίτες, αν και υπάρχει και μια υπολογίσιμη μπεκτασική κοινότητα καθώς και μια μικρή μειονότητα Αλβανών Καθολικών, το Τέτοβο θεωρείται η ανεπίσημη “πρωτεύουσα” του αλβανικού στοιχείου της γειτονικής μας χώρας και κέντρο της “Ίλιρντα”, όπως αποκαλούν οι Αλβανοί τις βορειοδυτικές περιοχές όπου πλειοψηφούν.

Είναι και η έδρα του μοναδικού Αλβανόφωνου Πανεπιστημίου της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, και το επίκεντρο των δύο Αλβανικών κομμάτων που συμμετέχουν στη παρούσα κυβέρνηση της χώρας: το κεντροδεξιό και φιλοευρωπαϊκό DUI (Democratic Union for Integration) με πρόεδρο τον Αλί Αχμέτι, και το πιο συντηρητικό-εθνικιστικό DPA (Democatic Party of Albanians), με αρχηγό τον Menduh Taci, τα οποία συμμάχησαν πολιτικά με το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα του μετριοπαθή Σλαβομακεδόνα πρωθυπουργού Ζόραν Ζάεφ και συμμετέχουν στη διακυβέρνηση της γειτονικής μας χώρας.

Πέρα απ’ αυτά το Τέτοβο είναι ένα συνονθύλευμα από τσιμεντένιες οικοδομές, μ΄ ένα θρασομάνι μικρομάγαζων με εμπόριο όλων των ειδών, που θυμίζουν έντονα Βαλκάνια αλλά κι Ανατολή. Αυτή η πόλη είναι το επίκεντρο όχι μόνον του αλβανικού στοιχείου, αλλά και του αλβανικού εθνικισμού, που το 2001 ξεσηκώθηκε ζητώντας αυτονομία και αυτοδιάθεση. Χάρη όμως στη λεγόμενη «Συμφωνία της Οχρίδας» το 2001, η οποία έδινε δικαιώματα αυτοδιοίκησης στους Αλβανούς, η χώρα απέφυγε προσωρινά να πέσει στον βαρύ χειμώνα των ατελεύτητων εθνοτικών συγκρούσεων και να γίνει η επόμενη Βοσνία.

Το κρύο ποτάμι που διασχίζει την πόλη, ο μονίμως θυμωμένος Πένα, συνεχίζει να κυλά ορμητικά κάτω απ’ το παλιό πέτρινο οθωμανικό γεφύρι της πόλης, περιμένοντας υπομονετικά καλύτερες ημέρες. Έχει έρθει το καλοκαίρι στο γκρίζο Τέτοβο, που είναι φημισμένο για τους βαρείς και παγωμένους χειμώνες, με τις τρομερές χιονοθύελλες που κατεβαίνουν από το όρος Σαρ (Sar Planina).

Μαζί με τον κάμεραμαν Σαμίρ Λιούμα, που έχει αλβανική καταγωγή, περπατάμε στην παλιά αλβανική  συνοικία της πόλης. Χαρακτηριστικό της είναι τα σπίτια με ψηλούς μαντρότοιχους –κάτι που συνηθίζεται στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς των Βαλκανίων, που προστατεύουν παραδοσιακά την οικογενειακή τους ιδιωτικότητα. Σ’ αυτή τη γειτονιά που μας ξεναγεί ο Σαμίρ, αν και κυριαρχούν τα σπίτια των Αλβανών μουσουλμάνων, υπάρχουν ωστόσο και διάσπαρτα σπίτια Σλαβομακεδόνων, τα οποία ξεχωρίζουν καθώς έχουν κάγκελα και όχι τοίχους στις αυλές τους. Αν και οι σχέσεις μεταξύ των γειτόνων είναι καλές, οι σχέσεις μεταξύ των δύο εθνικών στοιχείων της πόλης είναι γενικώς ηλεκτρισμένες και επικρατεί καχυποψία, ειδικά μετά τις συγκρούσεις του 2001…

Το Τέτοβο είναι ένα άθροισμα από σκονισμένες φτωχογειτονιές. Πάνω απ’ την πόλη υπάρχουν πολλά γραφικά χωριά σκαρφαλωμένα στις πλαγιές του καταπράσινου όρους Σάρ, που δεν ξέρουν όμως την έννοια “ανάπτυξη” και οι μόνοι “τουρίστες” που τα επισκέπτονται, λίγες μόνο μέρες το καλοκαίρι, είναι οι Αλβανοί της διασποράς, που κατάγονται από εκεί.

Από εκεί βρεθήκαμε στην παλιά Σλαβομακεδονική γειτονιά της πόλης, όπου και συναντήσαμε τυχαία τον μπάρμπα Κώστα, ο οποίος είναι βλαχικής καταγωγής και γεννήθηκε στην Ελλάδα στα «πέτρινα χρόνια» του Β’ Π. Πολέμου. Τα ελληνικά του είναι λίγα και σπαστά, αλλά η αγάπη και η νοσταλγία του για την Ελλάδα, μεγάλη. Εδώ όμως είναι πλέον η πατρίδα του, καθώς στο Τέτοβο πέρασε τα περισσότερα και τα ωραιότερα χρόνια της ζωής του, ειδικά όταν ήταν νέος ακόμη και η Γιουγκοσλαβία ενιαία, ειρηνική και ευημερούσα. 

Εκτός από την ανεργία και τη φτώχεια, το μεγαλύτερο πρόβλημα στο Τέτοβο είναι η επίτευξη ειρηνικής συμβίωσης μεταξύ των διαφορετικών εθνικών και θρησκευτικών κοινοτήτων της πόλης, κυρίως Αλβανών και Σλαβομακεδόνων. Όπως οι συνοικίες των μουσουλμάνων Αλβανών του Τέτοβο απλώνονται γύρω από τα τζαμιά τους, έτσι και οι συνοικίες των χριστιανών ορθόδοξων Σλαβομακεδόνων περικυκλώνουν τις εκκλησίες τους. Βρισκόμαστε στον Ορθόδοξο ναό των Αγίων Κύριλλου και Μεθοδίου, που ξεκίνησε να κτίζεται το 1903 και ολοκληρώθηκε το 1918. Είναι μια τρίκλιτη βασιλική, που δεσπόζει στην παλιά πόλη του Τετόβου, ενώ το τέμπλο της θεωρείται ως το ομορφότερο της κοιλάδας του Πόλογκ.

Παρότι πλέον μειονότητα οι ορθόδοξοι του Τέτοβο, όπως ο Ζόραν Μποσκόφσκι, δεν θέλουν να εγκαταλείψουν την πόλη τους. Ο ναός των Αγίων Κύριλλου και Μεθοδίου, όπως άλλωστε κάθε ορθόδοξος ναός των Βαλκανίων, προσελκύει πλήθος ταμάτων, μέσα από τα οποία οι πιστοί, που ανήκουν για την ώρα στη σχισματική λεγόμενη “Μακεδονική Εκκλησία”, η οποία πιθανότατα θα   μετονομαστεί σε “Αυτοκέφαλη Αρχιεπισκοπή Αχρίδας”, καλούν τις επουράνιες δυνάμεις να τους βοηθήσουν. Τις έχουν ανάγκη, ειδικά στο φτωχό και ταραγμένο Τέτοβο όπου η ειρηνική συμβίωση δεν είναι δεδομένη.
Η φωνή του μουεζίνη, που μας θυμίζει ότι βρισκόμαστε σ’ ένα πνευματικό παράρτημα της, μουσουλμανικής, κατά κύριο λόγο, Ανατολής, καλύπτει το βουητό του ορμητικού ποταμού καλώντας τους πιστούς στο τζαμί για την προσευχή τους. Βρισκόμαστε στο παλαιότερο και ομορφότερο τζαμί της πόλης, που κτίστηκε τον 15ο αιώνα κι έχει τους εξωτερικούς του τοίχους ζωγραφισμένους. Ονομάζεται «Τζαμί του Πασά», όπως μας λέει και ο σημερινός του ιμάμης Αμπούλ Μπακί Κασάμι, που μας διηγείται την ιστορία του.

Έχοντας έναν πλούσιο εξωτερικό κι εσωτερικό διάκοσμο το «Τζαμί του Πασά» είναι γνωστό και ως «Σάρενα Τζάμια», δηλαδή «ζωγραφισμένο τζαμί». Κτισμένο το 1459 με την τεχνοτροπία των πρώτων οθωμανικών τζαμιών που κτίστηκαν στην Κωνσταντινούπολη μετά την Άλωσή της, αυτό το τζαμί είναι το μοναδικό του είδους του σε ολόκληρη την περιοχή. Δίπλα του υπάρχει κι ένας τουρμπές, όπου είναι θαμμένες δύο μουσουλμάνες γυναίκες, οι οποίες συγκέντρωσαν χρήματα για να κτιστεί αυτό το τζαμί που σήμερα το επισκέπτονται πιστοί αλλά και τουρίστες.

Το Τέτοβο προσελκύει και αρκετούς Τούρκους τουρίστες, πολλοί εκ των οποίων οι πρόγονοί τους κατάγονται απ’ την περιοχή ή είναι εξισλαμισθέντες Βαλκάνιοι, όπως μας είπε και ο Τούρκος Αλί, ο οποίος επισκέφθηκε την πόλη μαζί με ένα γκρουπ τουριστών από την Τουρκία. Εκτός από τους τουρίστες, Τούρκοι επιχειρηματίες δραστηριοποιούνται δυναμικά τα τελευταία χρόνια στο Τέτοβο, είτε μόνοι τους είτε συνεταιριζόμενοι με ντόπιους Αλβανούς, Τούρκους, ακόμη και Σλαβομακεδόνες. Εκμεταλλεύονται το γεγονός των κοινών ιστορικών και πολιτιστικών δεσμών με τους μουσουλμάνους Αλβανούς της πόλης, αλλά κυρίως τη χαμηλή φορολογία και τα χαμηλά ημερομίσθια στην ΠΓΔΜ και -ανομολόγητα- την ψυχρότητα της Ελλάδας, του νότιου Ευρωπαίου μεγάλου γείτονα, που έσπρωξε τα Σκόπια στην οικονομική αγκαλιά της Άγκυρας. Άλλωστε στις αρχές του 20ου αιώνα το πολυπληθέστερο στοιχείο στο Τέτοβο δεν ήταν οι Αλβανοί ή οι Σλαβομακεδόνες, αλλά οι Τούρκοι. Γι’ αυτό και η πόλη έφερε το τουρκικό όνομα «Καλκαντελέν».

Όπως και σε κάθε βαλκανική πόλη έτσι και στο Τέτοβο η λαϊκή αγορά είναι ένας τόπος εμπορίου αλλά και σημείο συνάντησης και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κατοίκων. Κοντά στη λαϊκή αγορά της πόλης βρίσκεται και ο ιστορικός Τεκές του Αραμπατί Μπαμπά, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιερά των Μπεκτασηδών στα Βαλκάνια. Οι Μπεκτασήδες είναι μια συγκρητιστική ισλαμική αίρεση, με πλήθος χριστιανικών και βογομιλικών επιρροών, που γνώρισε μεγάλη διάδοση μεταξύ των εξισλαμισθέντων λαών των Βαλκανίων και ειδικά μεταξύ των Αλβανών, όπως μας είπε και ο Σαμίρ, ένας Μπεκτασής αλβανικής καταγωγής.

Σε αντίθεση με το Σουνιτικό, ορθόδοξο Ισλάμ οι μπεκτασήδες ανήκουν σ’ ένα ρεύμα ισλαμικού μυστικισμού που χαρακτηρίζεται από συγκρητισμό, ανεκτικότητα και φιλικά αισθήματα απέναντι στους Χριστιανούς και σε άλλες θρησκευτικές ομάδες. Ο Τεκές του Αραμπατί Μπαμπά, που κτίστηκε το 1538 γύρω από τον τούρμπε του Δερβίση Σερσέμ Αλί Μπαμπά, αποτελεί τόπο προσκυνήματος για τους Μπεκτασήδες. Το 2002 μια οπλισμένη ομάδα φανατικών Σουνιτών μουσουλμάνων εισέβαλε στον Τεκέ για να τον μετατρέψει σε τζαμί, καθώς η κοινότητα των Μπεκτασί δεν είναι ακόμη αναγνωρισμένη από τα Σκόπια ως ξεχωριστή θρησκευτική ομάδα. Ο ισλαμικός φανατισμός μερίδας Σουνιτών, ανάμεσα στους Αλβανούς μουσουλμάνους του Τετόβου, είναι υπαρκτό πρόβλημα.

Αν και όσοι συναντήσαμε αποφεύγουν να το συζητούν ανοικτά υπάρχουν αρκετοί Αλβανοί του Τετόβου, που μαζί με μια ομάδα Αλβανοκοσοβάρων, πολέμησαν ως εθελοντές στο πλευρό των Τζιχαντιστών στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Κάποιοι σκοτώθηκαν στις μάχες, άλλοι κρύβονται και αγνοείται η σημερινή τους κατοικία, ενώ όσοι επέστρεψαν, ακόμη κι αν δηλώνουν μετανιωμένοι, παρακολουθούνται από τις αρχές των Σκοπίων, με τη συνδρομή μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και της Ε.Ε. Υπάρχουν και μετριοπαθείς ιμάμηδες στην πόλη που προσπαθούν να τους επαναφέρουν στο δρόμο του μετριοπαθούς και ανεκτικού Ισλάμ, και να τους ενσωματώσουν την τοπική κοινωνία, ώστε να απαρνηθούν το μισάνθρωπο παρελθόν τους. Είναι δύσκολο πάντως να φανταστούμε έναν τζιχαντιστή Αλβανό, που πολέμησε και εγκλημάτησε στο πλευρό του ISIS στη Συρία, όταν επιστρέφει “μετανιωμένος” στην ιδιαίτερη πατρίδα του να ζήσει ξαφνικά “φυσιολογική ζωή” π.χ. ανοίξει κεμπαπτσίδικο και να απαρνηθεί τον ισλαμοφασισμό. Σε όλους ωστόσο τους ανθρώπους, ακόμη και στους εγκληματίες, αξίζει μια δεύτερη ευκαιρία. 

Ως έδρα ορισμένων πολυεθνικών εταιρειών το Τέτοβο είναι πιο αναπτυγμένο οικονομικά σε σχέση με τις υπόλοιπες πόλεις της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, ακόμη και με τα Σκόπια. Υστερεί όμως σε δημόσιες επενδύσεις, καθώς η πλειοψηφική παρουσία του αλβανικού στοιχείου αποθαρρύνει την κυβέρνηση των Σκοπίων να προχωρήσει σε κάτι τέτοιο.

Στο κέντρο της πόλης συναντήσαμε τον Σλαβομακεδόνα δημοσιογράφο Νεμπόισα Καραπεόφσκι που μας μίλησε για τις διαφορές μεταξύ Τετόβου και Σκοπίων. “Παρά την επιφανειακή αρμονική συμβίωση οι δύο μεγάλες εθνικές κοινότητες της πόλης, οι Αλβανοί και οι ‘Μακεδόνες’, ζουν ουσιαστικά ξεχωριστά, στις δικές τους συνοικίες και με τα δικά καφενεία”, μας είπε ο Νεμπόισα. Ενάντια στον παραλογισμό του εθνικισμού οι άνθρωποι βρίσκουν πάντα τρόπους να συμβιώνουν δείχνοντας μεταξύ τους σεβασμό και ανεκτικότητα.

Αφήνουμε τον Νεμπόισα να μας ξεναγήσει στην αλβανική συνοικία του Τετόβου, όπου και θα πιούμε το αγαπημένο ποτό των Αλβανών, την μπόζα.  Ως πόλη με έντονα οθωμανικά κατάλοιπα το Τέτοβο διαθέτει αρκετά παραδοσιακά ζαχαροπλαστεία που φημίζονται για τα σιροπιαστά τους γλυκά.
Περπατώντας στα καλντερίμια της μουσουλμανικής γειτονιάς του Τετόβου συναντήσαμε σ’ έναν καφέ τον Τζεμάλ Ντερβίσι. Ο Τζεμάλ είναι Αλβανός ακτιβιστής και δημοσιογράφος, και μας μίλησε για την εθνικιστική παράνοια των δύο κοινοτήτων της χώρας που είχαν επιδοθεί τα χρόνια της διακυβέρνησης του εθνικιστή Νίκολα Γκρουέφσκι (VMRO) σ’ έναν πραγματικό «πόλεμο των αγαλμάτων». Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δύο εθνικές κοινότητες, αν δεν υπάρξει πολιτική εκτόνωση, μπορεί ανά πάσα στιγμή να οδηγήσει σε νέες συγκρούσεις, γι’ αυτό και οι περισσότεροι Αλβανοί εύχονται να ενταχθεί η χώρα τους, στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. το ταχύτερο δυνατόν. Αν όμως εκτονωθεί με πολιτικό και δημοκρατικό τρόπο ίσως μπορέσει να οδηγήσει τους κατοίκους της χώρας σ’ ένα καλύτερο μέλλον.

Στο Τέτοβο εδρεύουν δύο Αλβανόφωνα Πανεπιστήμια της ΠΓΔΜ, ένα κρατικό κι ένα ιδιωτικό. Περισσότεροι από 20.000 φοιτητές, κυρίως Αλβανοί, σπουδάζουν σ’ αυτά τα δύο πανεπιστήμια, καθιστώντας έτσι το Τέτοβο ουσιαστικά μια φοιτητούπολη, με πολύ νεολαία. Συναντήσαμε εδώ τον Ντέμους Μπαϊράμι, σύμβουλο του Πρύτανη του ιδιωτικού Πανεπιστημίου της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ο οποίος μας μίλησε για το θετικό ρόλο του ιδρύματος στη συνύπαρξη των διαφορετικών κοινοτήτων. “Ο πανεπιστημιακός χώρος είναι πάντα ένας χώρος συνύπαρξης της διαφορετικότητας και του διαλόγου”, μας είπε ο Ντέμους Μπαϊράμι. “ Οι Αλβανοί του Τετόβου είναι μουσουλμάνοι Γκέκηδες και γι’ αυτό διατηρούν στενές σχέσεις με τους ομοεθνείς τους στο Κόσοβο”, μας υπενθύμισε από την πλευρά του ο καθηγητής Αγκίμ Πόσκα, που εργάζεται στο ίδιο πανεπιστήμιο.

Οι Αλβανοί του Τετόβου διαθέτουν μια πλούσια μουσική και χορευτική παράδοση, που αποτελεί και στοιχείο της εθνικής τους ταυτότητας. Το Τέτοβο είναι φημισμένο για τη “βιομηχανία νυφικών”, που διαθέτει για να υποστηρίξει τους συνεχείς γάμους που γίνονται εκεί. Οι περισσότεροι Αλβανοί του Τετόβου, ακόμη κι αν βρίσκουν το ταίρι τους στο εξωτερικό, οφείλουν να επιστρέψουν για λίγες ημέρες στην ιδιαίτερη πατρίδα τους και να κάνουν εκεί έναν πλουσιοπάροχο γάμο, γεμάτο επίδειξη και χλιδή, ώστε να κάνουν να κάνουν τους άλλους Τετοβάρους να ζηλέψουν. Γι΄ αυτό και οι βιοτεχνίες νυφικών και τα καταστήματα που πωλούν είδη γάμου, ανθούν και είναι πανταχού παρόντα σε αυτή τη μικρή πόλη.

Έξω από το Τέτοβο υπάρχει ένα μνημείο του UCK, του λεγόμενου «Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσόβου», που έκανε ανταρτοπόλεμο κατά του Σερβικού Κράτους το 1998-1999, προκαλώντας την παρέμβαση του ΝΑΤΟ τον Μάρτιο του 1999. Τότε πάνω από 100.000 Κοσοβάροι πρόσφυγες κατέφυγαν στο Τέτοβο, ανάμεσά τους και αντάρτες που το 2001 ξεσηκώθηκαν ένοπλα κατά των Σκοπίων. Τα γεγονότα του πολέμου στο Κόσοβο δεν άφησαν ανεπηρέαστους και τους Αλβανούς του Τετόβου, που διεκδικούσαν αυτονομία, ακόμη και ανεξαρτησία από τα Σκόπια. Την άνοιξη του 2001 Αλβανοί αντάρτες ξεκίνησαν ένοπλες συγκρούσεις με το Στρατό και την Αστυνομία της χώρας, που έλαβαν τέλος με τη λεγόμενη «Συμφωνία της Αχρίδας».

Για τον Σλαβομακεδόνα μουσικό Στέφαν Ιλιέφσκι, που συναντήσαμε, μέλος του Ρέγκε συγκροτήματος «qonquering lions», το κλειδί της ειρηνικής συμβίωσης μεταξύ των δύο εθνικών στοιχείων βρίσκεται στη νέα γενιά, που πρέπει να μάθει να κτίζει γέφυρες εκεί που οι προηγούμενοι έκτιζαν τείχη.
Οι Αλβανοί του Τετόβου είναι σε γενικές γραμμές εργατικοί άνθρωποι, τίμιοι και με ανεπτυγμένη αίσθηση του δικαίου. Από την άλλη η κοινωνία τους είναι συντηρητική και ανδροκρατούμενη, που ξεσπάει συχνά σε βία. Σημαντικό ρόλο στις εθνικιστικές διαμάχες παίζει ασφαλώς και ο θρησκευτικός φανατισμός, που αν δεν ελεγχθεί μπορεί να τα τινάξει όλα στον αέρα.

Το «Λόϊα» είναι ένα «Κέντρο για τη Βαλκανική Συνεργασία», μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση με έδρα το Τέτοβο, που διοργανώνει καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με στόχο τη συνεργασία και τη συμφιλίωση, όπως μας είπε και ο υπεύθυνός του Μπούγιαρ Λούμα. Εκεί που απέτυχε το κράτος των Σκοπίων να προσφέρει ένα κοινό έδαφος για την αρμονική συνύπαρξη των διαφορετικών εθνικών και θρησκευτικών ομάδων της χώρας, θα μπορέσει να τα καταφέρει άραγε μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση όπως η «Λόϊα»;

Κάτω από τον γκρίζο και θυμωμένο ουρανό των Βαλκανίων η πόλη του Τετόβου συνεχίζει να νιώθει ατελής, σαν ένα παζλ του οποίου τα κομμάτια δεν είναι ακόμη ενωμένα. Ωστόσο υπάρχει ακόμη ελπίδα. Υπάρχει μια νέα γενιά που μεγαλώνει πλέον πέρα από εθνικισμούς και προκαταλήψεις, όπως μας υπενθύμισε και ο ακτιβιστής Αλβανός δημοσιογράφος Τζεμάλ Ντερβίσι. Ωστόσο η νέα γενιά της πόλης δεν μπορεί να αποφύγει το αιώνιο βαλκανικό πρόβλημα: τον Νεποτισμό.

Πως όμως μπορεί να αλλάξει αυτή η κατάσταση; Με τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου; Με την οικονομική ανάπτυξη; Με την ένταξη της μικρής βαλκανικής χώρας στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. κατόπιν συμφωνίας και αμοιβαίου συμβιβασμού με την Ελλάδα σχετικά με το όνομα της χώρας; [Άλλωστε για την πλειοψηφία των Αλβανών του Τετόβου δεν έχει σημασία, όπως μας είπαν, η ονομασία της χώρας, δεν έχουν καμία εμμονή με το “Μακεδονία”κλπ. , αλλά το να ενταχθούν στην Ε.Ε. ώστε να μετακινούνται ελεύθερα και να μπορούν να εργαστούν όπου επιθυμούν]. Με την υποχρεωτική απάρνηση του εθνικισμού και του αλυτρωτισμού; Ή μήπως με την καλύτερη εκπαίδευση της νέας γενιάς; Με όλα αυτά μαζί και με κάτι ακόμη: με την αλλαγή της αντίληψης πως στα Βαλκάνια τα προβλήματα δεν λύνονται με αλλαγές συνόρων, αλλά με την αλλαγή συμπεριφοράς.

Όταν φτάσαμε σ’ αυτή τη στριμωγμένη σκοτεινή γωνιά των Βαλκανίων, στο Τέτοβο, αναζητούσαμε κατάλοιπα πολέμου και εθνικιστικές εντάσεις να σιγοβράζουν και να αναδεύονται. Πλέον όλα αυτά μας φαίνονται παρωχημένα. Τα Βαλκάνια και μαζί τους, το Τέτοβο, αλλάζουν, κοιτώντας προς το μέλλον και την Ευρώπη. Αφήνουμε το Τέτοβο περισσότερο αισιόδοξοι. Ευτυχώς οι ουρανοί πάνω απ’ τα Βαλκάνια δεν έχουν στερέψει ακόμη ελπίδες…

* Ο Γιώργος Στάμκος ([email protected]) είναι συγγραφέας και δημιουργός του ΖΕΝΙΘ (www.zenithmag.wordpress.com).