Το 2018 το Νόμπελ οικονομικών δόθηκε στον Paul Romerο οποίος απέδειξε με μαθηματικό μοντέλο ότι οι δαπάνες για την έρευνα δημιουργούν νέες ιδέες που οδηγούν στην οικονομική ανάπτυξη, η οποία παρέχει τους πόρους για ακόμα περισσότερες δαπάνες για την έρευνα, δημιουργώντας έναν ενάρετο κύκλο.

Πόσο ισχυρότερη επιστημονική τεκμηρίωση από το παραπάνω χρειάζονται οι πολιτικοί μας για να πειστούν ώστε να επενδύσουν σοβαρά σε Έρευνα και Ανάπτυξη (E&A); Τι άλλο να ακούσουν οι χιλιάδες Έλληνες καθηγητές πανεπιστημίου και ερευνητές, αλλά και ο λαός, ώστε να πάψουν να αφήνουν ατιμώρητους κόμματα και πολιτικούς που δεν προωθούν σοβαρά την Ε&Α με μετρήσιμους στόχους; Δηλαδή περίπου 3% του ΑΕΠ σε Ε&Α (αντί 0,6% των προηγούμενων δεκαετιών); Διότι όπως αναφέρεται παρακάτω, τόσο επενδύουν οι πιο ανταγωνιστικές χώρες που προκόβουν, τόσο προκύπτει από διάφορες μελέτες 1,2, τόσο προτείνει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

Γιατί αυτό το θέμα είναι σήμερα επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε;

Τα 31,5 δις του Ευρωπαϊκού ταμείου Ανάκαμψης προς την Ελλάδα είναι πολλά λεφτά. Είναι άγνωστο πότε η χώρα θα ξαναδεί εισροή τόσων χρημάτων, αν ποτέ ξαναδεί. Αν τα 31,5 δις Ευρώ δεν χρησιμοποιηθούν με τον καταλληλότερο τρόπο ώστε η χώρα να γίνει ανταγωνιστική, συνυπολογίζοντας και το τεράστιο κρατικό χρέος που θα έχουμε να ξεπληρώνουμε στις επόμενες δεκαετίες, η τραγωδία των μνημονίων 2010-2018 θα μοιάζει παράδεισος. Αυτά τα δεκάδες δις χρειάζεται να επενδυθούν με κεντρικό στόχο να πρωτοστατήσει η χώρα στην 4η βιομηχανική εποχή που χαρακτηρίζεται από την πλέον προχωρημένη γνώση στην ανθρώπινη ιστορία, στην οποία ήδη μπήκαμε.

Οι κυβερνώντες είναι απορροφημένοι με το μοίρασμα της τεράστιας αυτής πίτας. Διαφημίζουν ότι είναι πανέτοιμοι για την καλύτερη χρήση της, με τη συνδρομή και της έκθεσης Πισσαρίδη, στην οποία συχνά αναφέρονται οι συγγραφείς του «Εθνικού Σχέδιου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» «Ελλάδα 2.0», που περιγράφει πώς θα χρησιμοποιηθούν τα 31,5 δις. Όμως στην έκθεση Πισσαρίδη:

1. Αντί για σαφή πρόταση-στόχο αύξησης σε τουλάχιστο 3% της επένδυσης του ΑΕΠ σε Ε&Α, από το οποίο το 2% να προέρχεται από επιχειρήσεις, η φιλοδοξία περιορίζεται στον Μέσο Όρο (Μ.Ο.) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), στο 2%.
2. Απουσιάζει μια ξεκάθαρη πρόταση στο προοίμιο, που να τονίζει με έμφαση και πέρα κάθε αμφιβολίας, ότι για τον κύριο όγκο χρηματοδοτήσεων σε επιχειρήσεις, προτεραιότητα να δίνεται στο κριτήριο της τεκμηριωμένης έμφασης των επιχειρήσεων σε Ε&Α.
3. Απουσιάζει ξεκάθαρη πρόταση στο προοίμιο για ανάπτυξη μηχανισμών διαρκούς παρατήρησης και αξιολόγησης της βιωσιμότητας των επενδύσεων σε Ε&Α.

Το χειρότερο είναι ότι τα παραπάνω δεν περιλαμβάνονται ούτε στο Σχέδιο «Ελλάδα 2.0», ούτε σε αναφορές των κυβερνώντων, ούτε σε πολιτικές δεσμεύσεις, ούτε σε αντίστοιχο κυβερνητικό σχεδιασμό. Ούτε καν το 2% του ΑΕΠ σε Ε&Α δεν ακούγεται από την κυβέρνηση, καμμιά αναφορά δεν έγινε από τον πρωθυπουργό στη ΔΕΘ 2021. Με αποτέλεσμα να διατηρείται η αίσθηση ότι στην ουσία Ολα τα ίδια μένουν. Παρόλο που είναι γνωστά εδώ και δεκαετίες στην Ευρώπη, για παράδειγμα στην σαφέστατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2002 (Σελ. 20): να αυξηθούν οι συνολικές δαπάνες για Ε & Α και καινοτομία στην Ένωση με στόχο την προσέγγιση του 3% του ΑΕΠ έως το 2010. Τα δύο τρίτα αυτής της νέας επένδυσης πρέπει να προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα.

Η ενίσχυση των επιχειρήσεων με κριτήριο την επένδυσή τους σε Ε&Α και ο στόχος 2% του ΑΕΠ σε Ε&Α από τον ιδιωτικό τομέα δεν προτείνονται αυθαίρετα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ώστε να πληρώσουν την Ε&Α οι ιδιώτες και όχι το δημόσιο. Αυτά τα νούμερα προκύπτουν από μελέτες που δείχνουν ότι τόσο απαιτείται από τους ιδιώτες3 , το οποίο επίσης αντανακλά και την σοβαρή στρατηγική τους για καινοτομία και ανάπτυξη των ανθρώπινου κεφαλαίου.

Είναι απορίας άξιο γιατί στους δεκάδες πίνακες της έκθεσης Πισσαρίδη δεν χώρεσε κάποιος Πίνακας όπως αυτός στο τέλος του παρόντος άρθρου, που δείχνει με απλό και αναμφισβήτητο τρόπο, ότι η Ε&Α σχετίζεται με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, την Ανταγωνιστικότητα των χωρών, την Ανθρώπινη Ανάπτυξη, κλπ. Όλα τα στοιχεία του Πίνακα 1 παρέχονται ελεύθερα στο διαδίκτυο από τους πιο αναγνωρισμένους διεθνείς οργανισμούς. Ο Πίνακας 1 περιέχει για κάθε μία από τις 42 χώρες του ΟΟΣΑ:

1. Το % του ΑΕΠ που επενδύθηκε σε Ε&Α συνολικά για την εικοσαετία 2000-2019, καθώς και ανά πενταετία: 2000-2004, 2005-2019, 2010-2014 και 2015-2019 (πηγή Ο.Ο.Σ.Α.).4
2. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ το 2020 (σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, πηγή Δ.Ν.Τ.).5
3. Το Δείκτη ανταγωνιστικότητας το 2019 (πηγή World Economic Forum). 6
4. Τη διαφθορά στη χώρα (όσο χαμηλότερο το σκορ τόσο υψηλότερη η διαφθορά) (πηγή Διεθνής Διαφάνεια).7
5. Τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (πηγή ΟΗΕ).8
6. Τον Δείκτη Ανισότητας Φύλων (πηγή ΟΗΕ).9
7. Τον αριθμό επιστημονικών δημοσιεύσεων με αναφορές, ανά 1000 κατοίκους (πηγή βάση δεδομένων SCOPUS).10

Για να κατανοήσουν οι αναγνώστες τη σημασία της επένδυσης σε Ε&Α, παρακάτω παρουσιάζεται μια απλή ανάλυση-εικόνα που αντικατοπτρίζει την ουσία ευρημάτων από πιο σύνθετες στατιστικές αναλύσεις, τα οποία τεκμηριώνουν επιστημονικά συμπεράσματα για το ρόλο της Ε&Α στην ανάπτυξη.

Oι 42 χώρες που παρακολουθούνται από τον OOΣΑ χωρίσθηκαν σε τρεις κατηγορίες:

1. οι 14 χώρες που στην εικοσαετία 2000-2019 επένδυσαν το υψηλότερο % του ΑΕΠ σε Ε&Α (από 2,16% έως 4,23%)
2. οι 14 χώρες με μέτριο % του ΑΕΠ σε Ε&Α (1,18% – 2,06%) το 2000-2019.
3. οι 14 χώρες με χαμηλό % του ΑΕΠ (0,22% – 1,15%) σε Ε&Α το 2000-2019.

Η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο της χαμηλότερης κατηγορίας, με 0,75% του ΑΕΠ σε Ε&Α στο σύνολο της εικοσαετίας 2000-2019.

Τότε που λεφτά υπήρχαν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμβούλευε για 3% του ΑΕΠ σε Ε&Α, οι Ελληνικές κυβερνήσεις επένδυαν 0,55% το 2000-2004 και 0,60% το 2005-2009. Οι Ελληνικές κυβερνήσεις του 2010-2014 το ανέβασαν στο 0,73% και του 2015-2019 στο 1,12%.

Στα παρακάτω σχήματα παρουσιάζονται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των τριών ομάδων χωρών ανάλογα με την επένδυση του ΑΕΠ σε Ε&Α στις μεταβλητές ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας, κλπ. του Πίνακα 1. Οι αναφερόμενες διαφορές μεταξύ ομάδων χωρών εμπεριέχουν ελάχιστη πιθανότητα λάθους που είναι μικρότερη του ένα τις χιλίοις (p< 0,001).

Σημ. γι’ αυτό κι όλα τα σχήματα: Η κάθετη μαύρη μπάρα δείχνει το υψηλότερο και χαμηλότερο όριο διακύμανσης κάθε μεταβλητής λόγω στατιστικού σφάλματος.

Οι 14 χώρες που στο διάστημα 2000-2019 επένδυσαν το υψηλότερο % του ΑΕΠ σε Ε&Α το 2021 είχαν κατά μέσο όρο διπλάσιο κατά κεφαλή ΑΕΠ ( Μ.Ο. = 58283 Ευρώ) από ότι οι 14 χώρες που στο ίδιο διάστημα επένδυσαν το χαμηλότερο (Μ.Ο. = 29383).

Επίσης οι 14 χώρες με μέτριο % επένδυσης του ΑΕΠ σε Ε&Α είχαν πολύ υψηλότερο κατά κεφαλή ΑΕΠ (Μ.Ο. = 51615) από τις χώρες με χαμηλό % του ΑΕΠ σε Ε&Α (στατιστικά σημαντική διαφορά p< 0,001, δηλαδή οι πιθανότητες είναι λιγότερες από 1 στις χίλιες για στατιστικό σφάλμα). Η Ελλάδα έχει σήμερα ΑΕΠ όσο περίπου είναι η μέση τιμή του ΑΕΠ των χωρών με το χαμηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α.

Ως προς την ανταγωνιστικότητα υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ και των τριών ομάδων χωρών (p< 0,001). Οι χώρες με υψηλό ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α είναι πιο ανταγωνιστικές από τις χώρες με μέτριο ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α και οι χώρες με μέτριο ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α είναι πολύ πιο ανταγωνιστικές από τις χώρες με χαμηλό % του ΑΕΠ σε Ε&Α. Όσο πιο ψηλό το ποσοστό επένδυσης του ΑΕΠ σε Ε&Α τόσο πιο υψηλή η ανταγωνιστικότητα μιας χώρας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το μέγεθος της συσχέτισης του «ποσοστού ΑΕΠ σε Ε&Α το 2000-2019» με την «ανταγωνιστικότητα» χώρας ήταν πολύ μεγάλο. Tο 63% της διακύμανσης του Δείκτη ανταγωνιστικότητας ερμηνεύεται αποκλειστικά από το ποσοστό επένδυσης του ΑΕΠ σε Ε&Α (p< 0,001). Για να υπάρχει μέτρο σύγκρισης, στα παρόντα δεδομένα των 42 χωρών, η «ανταγωνιστικότητα χώρας» ερμηνεύει το 53% της διακύμανσης του «ΑΕΠ/κατά κεφαλή».

Ο ΟΗΕ χρησιμοποιεί των δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης διότι εκτός από το κατά κεφαλήν εισόδημα μετράει και την ανάπτυξη της χώρας σε θέματα υγείας και παιδείας. Οι χώρες με υψηλό ή μέτριο ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α έχουν πολύ υψηλότερο δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης από τις χώρες με χαμηλό ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α (p< 0,001).

Οι χώρες με υψηλό ή μέτριο ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α έχουν πολύ λιγότερη διαφθορά απ’ ότι οι χώρες με χαμηλό ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α (p< 0,001). Oι χώρες με χαμηλό ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α είχαν πολύ μεγαλύτερες ανισότητες ως προς το φύλο σε σχέση με χώρες με υψηλό ή μέτριο ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α (p < 0,001).

Όπως ήταν αναμενόμενο, στο διάστημα 1996-2020 πολύ περισσότερες επιστημονικές δημοσιεύσεις ανά κάτοικο είχαν οι χώρες με υψηλό (Μ.Ο. = 54) ή μέτριο (Μ.Ο. = 48,8) ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α έχουν, σε σχέση με χώρες που επένδυαν χαμηλό ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α (Μ.Ο. = 16,2) (p< 0,001). Το ελπιδοφόρο είναι ότι η Ελλάδα επηρεάστηκε κάπως λιγότερο απ’ αυτό τον κανόνα σε σχέση με άλλες χώρες αφού είχε 35,22 δημοσιεύσεις ανά χίλιους κατοίκους. Όπως προκύπτει από προηγούμενη έρευνα, αυτό οφείλεται στις εξαιρετικές επιδόσεις των Ελλήνων επιστημόνων που ως σύνολο υπεραποδίδουν σε σχέση με τις επενδύσεις σε Ε&Α, παρόλο που επίσης την τελευταία δεκαετία η χρηματοδότηση της Ελληνικής Ανώτατης Εκπαίδευσης ήταν η χειρότερη μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.

Συμπέρασμα

Από τη βιβλιογραφία προκύπτει ότι η σχέση μεταξύ επένδυσης σε Ε&Α, ανταγωνιστικότητα και οικονομική ανάπτυξη είναι αιτιώδης: Όσο περισσότερο επενδύεται σε Ε&Α, τόσο πιο ανταγωνιστική γίνεται μια χώρα και τόσο περισσότερο αναπτύσσεται η οικονομία της. Σήμερα ένα ιδανικό ποσοστό επένδυσης του ΑΕΠ σε Ε&Α θεωρείται γύρω στο 3%, αλλά στο μέλλον ίσως αυτό αυξηθεί περεταίρω λόγω της ολοένα και μεγαλύτερης έμφασης στην καινοτομία και παραγωγή γνώσης. Πέρα από τα παραπάνω σχήματα, επιπλέον αναλύσεις που έγιναν στο δείγμα των 42 χωρών του Πίνακα 1 έδειξαν ότι η επένδυση σε Ε&Α το 2000 είχε θετική επίδραση στην ανταγωνιστικότητα των χωρών το 2019.

Για παράδειγμα, η Ν. Κορέα που στο διάστημα 2000-2019 επένδυσε 3.29% του ΑΕΠ σε Ε&Α, από τη θέση 22 που ήταν το 2001, το 2019 ανέβηκε στη θέση 13 των χωρών του ΟΟΣΑ στην ανταγωνιστικότητα. Αντίθετα, η Ελλάδα που στο διάστημα 2000-2019 επένδυσε μόνο 0,75% του ΑΕΠ σε Ε&Α, από τη θέση 30 που ήταν το 2001 στην ανταγωνιστικότητα στην κατάταξη των 42 χωρών του Πίνακα 1, το 2019 έπεσε στη θέση 39 ! Κι αυτό παρά τις τεράστιες μειώσεις σε μισθούς και τις περίφημες αναδιαρθρώσεις για αύξηση της ανταγωνιστικότητας που έγιναν τα τελευταία 10 χρόνια των μνημονίων!

Και εδώ είναι το παράδοξο. Συνεχώς ακούμε για πολιτικές για αύξηση της ανταγωνιστικότητας που συνήθως έχουν δυσμενείς επιπτώσεις σε πολλές κατηγορίες εργαζόμενων. Ωστόσο, στο δημόσιο διάλογο καμία αναφορά δεν γίνεται για την συνεισφορά της επένδυσης του 3% του ΑΕΠ σε Ε&Α στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας! Παρά το γεγονός ότι αυτή η μεταβλητή από μόνη της εξηγεί το 63% της ανταγωνιστικότητας των αναπτυγμένων χωρών. Αν η κυβέρνηση θέλει να κάνει αποτελεσματικό διεθνές μάρκετινγκ για να προσελκύσει διεθνείς εταιρείες σε οποιοδήποτε τομέα, χρειάζεται να πείσει ότι σχεδιάζει σοβαρά για καινοτομία και ανταγωνιστικότητα, αυξάνοντας την επένδυση του ΑΕΠ σε Ε&Α στο 3%. Αυτά τα μετρήσιμα στοιχεία εξετάζουν οι διεθνείς επενδυτές (όπως και την διαφθορά!).

Το τραγικό αποτέλεσμα είναι ότι ενώ η Ελλάδα το 2000 ήταν στην θέση 25 στο κατά κεφαλή ΑΕΠ μεταξύ των χωρών του Πίνακα 1, το 2021 βρέθηκε στη θέση 39. Χώρες που το 2000 ήταν φτωχότερες από την Ελλάδα, όπως η Ν. Κορέα, η Τσεχία, η Σλοβενία, ή χώρες όπως η Ταϊβάν με ίδιο σχεδόν κατά κεφαλή ΑΕΠ με την Ελλάδα το 2000, σήμερα έχουν 30%-100% υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ από την Ελλάδα. Κοινό χαρακτηριστικό της Ν. Κορέας, Ταϊβάν, Σλοβενίας, Τσεχίας, ήταν ότι επένδυσαν από διπλάσιο έως πενταπλάσιο ποσοστό του ΑΕΠ σε Ε&Α σε σχέση με τη χώρα μας. Φυσικά αυτό δεν ήταν η μόνη αιτία, αλλά σίγουρα ήταν μία από τις πολύ σημαντικές αιτίες γι’ αυτή την εξέλιξη.

Αν η κυβέρνηση θέλει να πείσει ότι νοιάζεται για τους νέους και ότι θα κάνει το καλύτερο δυνατό για να αναχαιτίσει το brain drain, χρειάζεται να επενδύσει σοβαρά σε Ε&Α, να σχεδιάσει για μια αλματώδη τεχνολογική ανάπτυξη, να ενισχύσει την καινοτομία νέων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, να προάγει πολύ περισσότερα έργα Ε&Α που αποσκοπούν στην απορρόφηση των νέων Ελλήνων ερευνητών απ’ αυτά που ξεκίνησαν με το ΕΛΙΔΕΚ του Φωτάκη-ΣΥΡΙΖΑ και οδήγησαν το % του ΑΕΠ σε Ε&Α στο 1,29% το 2019. Διότι κορυφαίοι νέοι Έλληνες επιστήμονες αποφοιτούν διαρκώς από τα Ελληνικά ΑΕΙ, οι οποίοι μεταναστεύουν κατά πολλές δεκάδες χιλιάδες ετησίως ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία.

Εννοείται ότι πέρα από την αύξηση της επένδυσης του ΑΕΠ σε Ε&Α χρειάζονται αρκετοί νέοι θεσμοί, μηχανισμοί και εργαλεία για προώθηση της καινοτομίας, οι οποίοι, για παράδειγμα:

1. Σταθερά θα παρατηρούν πόσο καλά η επένδυση σε Ε&Α πιάνει τόπο.
2. Θα προωθούν και θα διευκολύνουν την ανάπτυξη πατεντών και την σχετική εκπαίδευση επιχειρήσεων και επιστημόνων.
3. Θα προωθούν πολιτικές για ανάπτυξη προσωπικού και εξειδικευμένων συμβούλων που θα διευκολύνουν την συνεργασία ΑΕΙ και επιχειρήσεων, την προσέλκυση κεφαλαίων που στοχεύουν στην καινοτομία, θα συμβουλεύουν στη διαχείριση έργων καινοτομίας, στην προώθηση, επίδραση και βιωσιμότητα και εξέλιξη των καινοτομιών, των επιχειρήσεων, των ΑΕΙ, κλπ.

Όμως τα παραπάνω και πολλά άλλα έχουν νόημα μόνο αν αυξηθεί η επένδυση του ΑΕΠ σε Ε&Α από το 1,29% του 2019 στο 3%. Διαφορετικά όχι μόνο δεν φέρνουν κανένα αποτέλεσμα, αλλά ακόμη χειρότερα αποπροσανατολίζουν, ενώ ταυτόχρονα αποθαρρύνουν και οδηγούν στη μιζέρια την πλειοψηφία των στελεχών και επιστημόνων που πραγματικά ενδιαφέρονται να καινοτομήσουν.

Τα δεδομένα που παρουσιάστηκαν εδώ επιβεβαιώνουν πόσο πρόσκαιρη σημασία έχουν οι συνήθεις εξαγγελίες στις ΔΕΘ για κατασκευαστικά έργα και αυξομειώσεις φορολογικών συντελεστών που δεν περιλαμβάνουν επιστημονικά τεκμηριωμένες πολιτικές για την ανάπτυξη της καινοτομίας. Αλλά και ο λαός γνωρίζει πλέον, ότι οι συνήθεις εξαγγελίες στη ΔΕΘ έχουν πρόσκαιρη σημασία γιατί μετά από 2-3 χρόνια θα αλλάξουν από τον επόμενο υπουργό οικονομικών ή δημοσίων έργων. Και βέβαια δεν θα αλλάξει το κοινό αίσθημα στη χώρα ότι ΟΛΑ ΤΑ ΙΔΙΑ ΜΕΝΟΥΝ, αν η κυβέρνηση δεν επενδύει σταθερά στην ανάπτυξη της καινοτομίας με μετρήσιμο τρόπο: 3% του ΑΕΠ σε Ε&Α.

Τα παραπάνω αφορούν και στην αντιπολίτευση. Τόσο ο πλούτος της χώρας, όσο και η αύξηση του δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης, η μείωση των ανισοτήτων, η προστασία του περιβάλλοντος κλπ., συνδέονται με την επένδυση στην καινοτομία και στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Για παράδειγμα, από το 2011 έως το 2019, στα χρόνια των μνημονίων, η Ελλάδα έπεσε 5 θέσεις στον δείκτη ανισότητας φύλων μεταξύ των χωρών του Πίνακα 1. Φυσικά υπάρχουν ενδιάμεσες μεταβλητές που αλληλοεπιδρούν μεταξύ επένδυσης σε Ε&Α και αύξησης ανισοτήτων, όπως η αύξηση και η διάχυση της γνώσης και η εφαρμογή της με αποτελεσματικές πολιτικές που έχουν αυτό τον στόχο.

Στο παρόν δείγμα των 42 χωρών βρέθηκε επίσης ότι το επίπεδο διαφθοράς των χωρών το 2001 επηρέαζε το μελλοντικό ποσοστό επένδυσης του ΑΕΠ σε Ε&Α και όχι το αντίθετο. Υπάρχουν παραδείγματα διεφθαρμένων στελεχών σε μεγάλες εταιρείες που υπονόμευαν την παραγωγή ανταγωνιστικών καινοτόμων προϊόντων για ν’ αντλήσουν πρόσκαιρα προσωπικά κέρδη από τρίτους που εμπλέκονταν στην παραγωγή καινοτομίας. Σε τέτοιο περιβάλλον κάθε προοπτική για ανάπτυξης καινοτομίας και ανθρώπινου κεφαλαίου εκμηδενίζεται. Ενδεχομένως η διαφθορά να συνδέεται και με την πολιτική και τα ΜΜΕ μιας χώρας που ίσως έχουν λόγους να μην τονίζουν την αναγκαιότητα επένδυσης του ΑΕΠ σε Ε&Α.

Η αντιπολίτευση χρειάζεται να ενημερώνει διαρκώς το λαό γι’ αυτά τα στοιχεία, να δεσμευθεί ότι θ’ αυξήσει την επένδυση του ΑΕΠ σε Ε&Α στο 3%, να παρακολουθεί από κοντά και να ενημερώνει διαρκώς για το αν τα 31,5 δις Ευρώ επενδύονται αποτελεσματικά για προώθηση της καινοτομίας, ν’ αναπτύξει σοβαρά επιστημονικά σχέδια-εκθέσεις για τις στρατηγικές για ανθρώπινη ανάπτυξη, για τη μείωση ανισοτήτων, για μείωση διαφθοράς κλπ., με τη συνδρομή τόσο Ελλήνων όσο και διεθνών ερευνητών και οργανισμών.

Τέλος, όλα τα παραπάνω αφορούν πρωτίστως στους νέους ερευνητές και στους πανεπιστημιακούς. Είναι ευθύνη τους να πάρουν την τύχη της χώρας στα χέρια τους, κοινοποιώντας αυτή την πληροφορία στο λαό και παράγοντας και διακινώντας εύκολα κατανοήσιμη πληροφορία που σχετίζεται με την Ε&Α, την ανάπτυξη, τη διαφθορά, τις ανισότητες και άλλους δείκτες που έχουν κοινωνική σημασία. Ώστε ο λαός να πάψει ν’ αφήνει ατιμώρητους κόμματα και πολιτικούς που δεν επενδύουν ουσιαστικά στην γνώση, στη νέα τεχνολογία και στην καινοτομία, που είναι προϋποθέσεις ζωής ή θανάτου της χώρας στα επόμενα χρόνια της 4ης βιομηχανικής εποχής.

Πίνακας 1 Επένδυση ΑΕΠ σε Ε&Α, ΑΕΠ/κεφαλή (σε ισοτ. Αγορ. Δύν.), Ανταγωνιστικότητα, Διαφθορά, Ανθρώπινη Ανάπτυξη, Ανισότητα Φύλων και αριθμός Επιστημονικών Δημοσιεύσεων ανά 1000 κατοίκους σε 42 χώρες που παρακολουθούνται από τον Ο.Ο.Σ.Α.

Σημ. Το χρώμα απεικονίζει την κατηγοριοποίηση κάθε χώρας ως προς την κάθε μεταβλητή/στήλη. Με κόκκινο οι χώρες στην χαμηλότερη κατηγορία, με καφέ οι χώρες στη μεσαία κατηγορία, με πράσινο οι χώρες στην υψηλότερη κατηγορία εντός κάθε μεταβλητής/στήλης αντίστοιχα. 

Χαμηλότερα σκορ στο Δείκτη « Όχι Διαφθορά» δείχνουν υψηλότερη διαφθορά

Αναφορές

    1. Coccia, M. (2009). What is the optimal rate of R&D investment to maximize productivity Growth? Technological Forecasting & Social Change, 76, 433-446. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2008.02.008
    2. Nekrep, A., Strašek, S., & Boršič, D. (2018). Productivity and economic growth in the European Union: Impact of investment in research and development. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/206250/1/ngoe-2018-0003.pdf
    3. Coccia, M. (2012). Political economy of R&D to support the modern competitiveness of nations and determinants of economic optimization and inertia. Technovation, 32(6), 370-379.
    4. OECD (2021) Gross domestic spending on R&D. https://data.oecd.org/rd/gross-domestic-spending-on-r-d.htm
    5. Wikipedia (2021). List of countries by GDP (PPP) per capita. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(PPP)_per_capita
    6. World Economic Forum: The Global Competitiveness Report (2019). https://www3.weforum.org/docs/WEF_TheGlobalCompetitivenessReport2019.pdf
    7. Transparency International Corruption Index (2020).   https://www.transparency.org/en/cpi/2020/index/nzl 
    8. United Nations development program Human Development Report (2020). https://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf
    9. United Nations development program Gender Inequality Index (2019)  https://hdr.undp.org/en/composite/GII 
    10. Scimago journal and country rank (2021). https://www.scimagojr.com/countryrank.php 

*Ο Αθανάσιος Παπαϊωάννου είναι καθηγητής του πανεπιστημίου Θεσσαλίας