Το σημερινό άρθρο αφορά στην αναλογία καθηγητών-φοιτητών στα Ελληνικά πανεπιστήμια, η οποία είναι η χειρότερη στην Ευρώπη και ίσως παγκοσμίως. Η παρακάτω εικόνα μιλά από μόνη της. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία στη διάθεση της Eurostat, η αναλογία Ελλήνων καθηγητών-φοιτητών δεν είναι απλά η χειρότερη στην Ευρώπη, είναι τραγικά χειρότερη από την δεύτερη χειρότερη χώρα, την γειτονική μας Τουρκία.  Στην Ελλάδα σε έναν καθηγητή αναλογούν 38.7 φοιτητές, όταν στην Τουρκία αναλογούν 25.1, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρώπη των 27 είναι 15.

Γράφημα 1. Αναλογία φοιτητών/καθηγητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε χώρες της Ευρώπης. Πηγή Eurostat.

Η εικόνα που διαμορφώνεται ως τώρα με βάση αποφάσεις και ανακοινώσεις της κυβέρνησης είναι όχι δραστική αύξηση των καθηγητών, αλλά η μείωση των φοιτητών στα πανεπιστήμια με την εισαγωγή βάσεων. Το τελευταίο ίσως ενισχύεται από το μύθο ότι έχουμε πολλούς φοιτητές. Τα στοιχεία του ΟΟΣΑ1 στο Γράφημα 2 δείχνουν ότι ως προς το ποσοστό πτυχιούχων το 2019 ήμασταν στο μέσο Ευρωπαϊκό όρο. Και το παρακάτω συμπέρασμα μιας άλλης έκθεσης του ΟΟΣΑ δηλώνει ότι η μείωση των φοιτητών θα είναι καταστροφική για τις επόμενες γενιές.
 
Γράφημα 2. Ποσοστό αποφοίτων πανεπιστημίων σε χώρες της Ευρώπης (σε πορτοκαλί χρώμα).

Στο κείμενο του ΟΟΣΑ αναγνωρίζεται το προφανές: «Higher levels of educational attainment are associated with several positive economic and social outcomes for individuals (see Indicators A2, A3, A4, A5, A6 and A7).» (Σελ. 39.) 1     Μετάφραση: « Τα υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης σχετίζονται με πολλά θετικά οικονομικά και κοινωνικά αποτελέσματα για τα άτομα (βλ. Δείκτες A2, A3, A4, A5, A6 και A7).  Πέρα απ’ αυτό, χωρίς υψηλά ποσοστά νέων με πανεπιστημιακή εκπαίδευση η ανεργία στη χώρα θα εκτιναχθεί στα ύψη.

Ο ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΣ και η 4η βιομηχανική εποχή σύντομα θα καταστρέψουν τα περισσότερα επαγγέλματα χωρίς υψηλό βαθμό εξειδίκευσης. ΕΙΔΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ που έχει καθυστερήσει στην εισαγωγή του αυτοματισμού, οι προβλέψεις του ΟΟΣΑ είναι θανάσιμες για εκατομμύρια εργαζόμενους, ιδιαίτερα για όσους δεν έχουν πανεπιστημιακές σπουδές 2 (Σελ. 45-47). Οι συντάκτες του κειμένου τοποθετούν την Ελλάδα στην πιο βαθιά κόκκινη ζώνη και δεν το αναφέρει κανείς σ’ αυτή τη χώρα!! Γράφουν λοιπόν: «In Norway, only 6% of all jobs have a risk of automation higher than 70%. However, 23% OF ALL JOBS IN GREECE ARE AT HIGH RISK».  Μετάφραση: «Στη Νορβηγία, μόνο το 6% όλων των θέσεων εργασίας έχει κίνδυνο αυτοματοποίησης υψηλότερο από 70%. Ωστόσο, το 23% όλων των εργασιών στην Ελλάδα βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο» (Σελ. 47).
Το επόμενο συμπέρασμα στο κείμενο του ΟΟΣΑ είναι σαφέστατο και ΑΠΟΛΥΤΟ: «Educational attainment shows a very clear pattern in relation to automatability: a higher educational attainment translates into a lower risk of automation» (p. 53). 2   Μετάφραση:  «Το επίπεδο εκπαίδευσης δείχνει ένα πολύ ξεκάθαρο μοτίβο σε σχέση με την αυτοματοποίηση: ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΖΕΤΑΙ ΣΕ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΟ ΡΙΣΚΟ ΑΠΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥ» (σελ. 53).

Αναρωτιέται λοιπόν κανείς γιατί επανατίθεται θέμα βάσεων εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Αφού δεν υπάρχει καμία μελέτη που να καταλήγει για παράδειγμα, ότι μαθητές που σε μια χρονιά εισήχθησαν με 10500 μόρια είχαν καλύτερη εξέλιξη από μαθητές που εισήχθησαν σε ΟΜΟΕΙΔΕΣ τμήμα με 8500 μόρια. Αποσιωπάται ότι τα πανεπιστήμια έχουν και πολλαπλή αποστολή, όπως απόκτηση γνώσεων για αποτελεσματικότερη συμπεριφορά στις κοινωνικές σχέσεις, στο χώρο εργασίας, στην οικογένεια, καλύτερη αγωγή των παιδιών, υιοθέτηση υγειών προτύπων ζωής, διαμόρφωση χαρακτήρα. Δεν αναφέρεται ότι οι πτυχιούχοι πανεπιστημίων έχουν καλύτερες δυνατότητες για δια βίου μάθηση και προσαρμογή στις νέες τεχνολογικές εξελίξεις απ’ ότι απόφοιτοι λυκείων και ενδεχομένως πτυχιούχοι ΙΕΚ κλπ., που δεν εκπαιδεύονται το ίδιο αποτελεσματικά στην αναζήτηση γνώσης και στην κριτική αξιολόγηση των πηγών. Αυτά αναγνωρίζονται ακόμη και σε Αγγλοσαξονικά πανεπιστήμια, τα οποία μάλιστα επιστρέφουν στον Αριστοτέλη για να εμπνευστούν στο πώς να διαμορφώσουν χαρακτήρες μέσα από τις πανεπιστημιακές σπουδές3. 

Πέρα απ’ αυτά τα ανθρωπιστικά ιδεώδη που δεν συγκινούν τους κυνικούς, τα ερωτήματα είναι:  Αν στο 20% των σημερινών ανέργων και στο 45% των ανέργων έως 25 ετών, προστεθούν και το 23% των υπαρχόντων επαγγελμάτων που θα χαθούν λόγω αυτοματοποίησης, τι θα γίνει;  Όλοι αυτοί που θα αποκλειστούν αιώνια στην ανεργία, τι θα κάνουν; Τι χώρα θα έχουμε κυρίες και κύριοι;  Ποιος θα συντηρεί όλους αυτούς τους ανθρώπους, τους οποίους κανείς δεν θα θέλει σε καμμιά χώρα του κόσμου γιατί ακόμη και οι Σαουδάραβες ενδιαφέρονται μόνο για επιστήμονες;  Πόσο βία θα προκύψει; Πόσες φυλακές ακόμη θα χτίσουμε δίπλα στα στρατόπεδα των προσφύγων; Οραματίζεστε τη νέα γενιά ως εγκληματίες, φυλακισμένους, αστυνομικούς και στρατιωτικούς;  Μα και τους αποτελεσματικότερους ρόλους αστυνομικών και στρατιωτικών θα τους πάρουν τα ρομπότ. Ποιος θα επενδύσει στη χώρα της βίας και της ανεργίας;
Αντί για δραματική αύξηση του αριθμού πανεπιστημιακών καθηγητών, το κυβερνητικό και το κυρίαρχο δημοσιογραφικό αφήγημα θέλει τους πανεπιστημιακούς και δαρμένους και κατηγορούμενους και μάλιστα εξανίσταται που δεν λένε κι ευχαριστώ.  Αναφέρουν λοιπόν: «ταμπού για τους καθηγητές η αστυνομία στα πανεπιστήμια».  Ας ξεπεράσουμε τον αμφισβητήσιμο ρόλο της αστυνομίας στην διαπαιδαγώγηση των φοιτητών για την προάσπιση της δημοκρατίας. Όμως τι ταμπού άνθρωπέ μου, όταν όλοι οι Σύγκλητοι γνωρίζουν το παραπάνω μαύρο χάλι της αναλογίας καθηγητών φοιτητών;  Πόσο χειρότερα να ξεφτιλιστούν αποδεχόμενοι ότι τα ελάχιστα χρήματα της χώρας θα διατεθούν σε αστυνομία αντί σε καθηγητές;  

Κατηγορούμενους έχουν τους Έλληνες πανεπιστημιακούς περισπούδαστοι δημοσιογραφούντες, τα στελέχη επιχειρήσεων που αναφέρουν στις εκθέσεις διεθνούς ανταγωνιστικότητας ότι τα Ελληνικά πανεπιστήμια είναι χειρότερα κι απ΄ τη Ρουάντα,4 και τελευταίως και οι ειδικοί της έκθεσης Πισσαρίδη5.  Επιστημονικά δεδομένα από Έλληνες6 και διεθνείς ερευνητές7 που αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες πανεπιστημιακοί είναι στην κορυφή της έρευνας παγκοσμίως6 και μάλιστα σε τεχνολογίες αιχμής 5, απλά δεν συζητούνται. Ίσως αν συζητούνταν όλο και περισσότεροι θα είχαν ευκαιρία να μάθουν γι’ αυτά.

Στην έκθεση Πισσαρίδη, ενώ αποσιωπάται ότι τα ελάχιστα ποσά για έρευνα κι ανάπτυξη πιάνουν καλύτερα τόπο στην Ελλάδα απ΄ ότι σ’ οποιαδήποτε άλλη χώρα παγκοσμίως, στο τέλος παρατίθεται, χωρίς σύνδεση με οποιοδήποτε στοιχείο, η κριτική «κανένα από τα Ελληνικά πανεπιστήμια δεν περιλαμβάνεται στα 100 καλύτερα» (Σελ. 74).  Χωρίς ν’ αναφερθούν πάρα πολλά, μεταξύ άλλων ότι οι διεθνείς λίστες αξιολόγησης των ΑΕΙ χρησιμοποιούν ως κριτήριο και τις αναλογίες καθηγητών φοιτητών, όπως η λίστα Τimes Higher Education, ή ότι αυτές οι λίστες προσμετρούν το συνολικό ερευνητικό έργο που προκύπτει από πανεπιστημιακά τμήματα. Πόσο πολύ παραπάνω μπορεί αυτό ν’ αυξηθεί με τους ελάχιστους καθηγητές στα Ελληνικά ΑΕΙ;  

H κυβέρνηση αποφασίζει να σπαταλήσει δημόσιους πόρους διορίζοντας πανεπιστημιακή αστυνομία αντί για καθηγητές. Πέρα από την συνολική προσφορά των καθηγητών στη μόρφωση των νέων και στην ανάπτυξη των επιστημών και της χώρας, ακόμη και για τους πλέον νεοφιλελεύθερους σαφής απάντηση στο ερώτημα: πόση περιουσία και χρήματα θα σώσουν αυτοί οι αστυνομικοί και πόσα χρήματα θα εισάγουν από το εξωτερικό οι καθηγητές; Στη διάρκεια των μνημονιακών ετών τα Ελληνικά πανεπιστήμια έφεραν εκατοντάδες εκατομμύρια στη χώρα από Ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά προγράμματα. Με τα χρήματα αυτά οι Έλληνες πανεπιστημιακοί κατάφεραν να μισθοδοτήσουν χιλιάδες νέους επιστήμονες.  Παραμένοντας αυτοί οι νέοι στη χώρα κάποιοι έφτιαξαν οικογένειες και οι περισσότεροι ξεκίνησαν δουλειές. Κάποιοι έκαναν νεοφυείς/start-ups επιχειρήσεις με τη βοήθεια των Ελλήνων καθηγητών τους και ορισμένοι πέτυχαν και κατάφεραν να φέρουν εκατομμύρια στη χώρα, κλπ.  Εννοείται ότι πέρα απ’ αυτά η προσφορά των πανεπιστημίων στην εκπαίδευση και έρευνα είναι πολύ μεγαλύτερη και πλατύτερη για την πρόοδο της χώρας.
Η αύξηση των δαπανών για περισσότερους καθηγητές έχει μεσοπρόθεσμα κόστος. Διότι απαιτεί περισσότερους φόρους, με το οποίο η κυβέρνηση διαφωνεί. Όμως υπενθυμίζονται τα στατιστικά του ΟΟΣΑ που λένε ότι:   «Οι χώρες διαφέρουν στο μερίδιο των συνολικών δημόσιων δαπανών που αφιερώνουν στην εκπαίδευση… με το χαμηλότερο 7% στην Ελλάδα» (Σελ. 308-310)1. Δεν αυξάνεις τις γνώσεις και ικανότητες του λαού σου και κατά συνέπεια την ανταγωνιστικότητα της χώρας, με το χαμηλότερο επίπεδο δημόσιων δαπανών για την παιδεία παγκοσμίως!  
 
Τα 10 χρόνια μνημονίων ήταν σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα ελλείματος καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας (δημοσίου και ιδιωτικών φορέων), που ξεκινούσε από την έλλειψη πόρων σε έρευνα και ανάπτυξη από το κράτος και τις επιχειρήσεις. Πληρώσαμε πολύ ακριβά την αντίληψη «δε με νοιάζει, ο καθένας ας βρει μόνος του πώς θα καινοτομήσει και πώς θ’ εκπαιδευθεί, ατομική ευθύνη». Όμως πλέον δεν είναι μόνο ότι οι πολλοί θα την πληρώσουν για άλλη μια φορά. Δεν είναι καν θέμα αριστερής πολιτικής. Η ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΟΛΩΝ ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ ΥΠΑΡΞΙΑΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ.  Διότι όσοι περισσότεροι άνθρωποι και εργαζόμενοι επιχειρήσεων μένουν πίσω σε γνώσεις και τεχνολογικές δεξιότητες, τόσο περισσότερο θα έχουμε τα ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΑ αποτελέσματα που περιγράφονται παραπάνω.  Όσο οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ δεν επενδύουν ΓΕΝΝΑΙΑ στα πανεπιστήμια, στους ερευνητές, στην εκπαίδευση του λαού και στην κατάρτιση του προσωπικού τους, το brain drain, ο φαύλος κύκλος της έλλειψης ανταγωνιστικότητας και η μείωση του πληθυσμού θα συνεχίζονται με βάση τις προβλέψεις των ειδικών. Οι συνέπειες θα είναι δραματικές.

Αναφορές

1.Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD) (2020). Education at a Glance 2020 : OECD Indicators. https://www.oecd-ilibrary.org/education/education-at-a-glance-2020_69096873-en

2. Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD) (2018).   Social, Employment and Migration Working Papers: Automation, skills use and training.  https://www.oecd-ilibrary.org/employment/automation-skills-use-and-training_2e2f4eea-en
3. University of Birmingham (2020). Character Education in Universities. A Framework for Flourishing.    https://oxfordcharacter.org/assets/images/general-uploads/Character-Education-in-Universities.pdf
4. Παπαϊωάννου Α. (2017).  Μα χειρότερη εκπαίδευση και από τη Ρουάντα;  https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/ma-xeiroteri-ekpaideysi-kai-apo-ti-royanta
5. Παπαϊωάννου Α. (2020). Έρευνα και Ανάπτυξη: Παραλήψεις και λαθεμένα μηνύματα της έκθεσης Πισσαρίδη.  https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/ereyna-kai-anaptyksi-paralipseis-kai-lathemena-minymata-tis-ekthesis-pissaridi  
6. Παπαϊωάννου Α. (2020). Οι δαπάνες για έρευνα σε Έλληνες πανεπιστημιακούς πιάνουν τόπο καλύτερα από οποιασδήποτε χώρας! https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/ereyna-oi-dapanes-gia-ereyna-pros-ellines-panepistimiakoys-pianoyn-topo-kalytera
7. Pastor, J. M., Serrano, L., & Zaera, I. (2015). The research output of European higher education institutions. Scientometrics, 102(3), 1867-1893.