Ο Κυριάκος Μητσοτάκης κάνει πάλι λόγο για «εισβολείς» και «υβριδικές απειλές» προκειμένου να δικαιολογήσει την ανάθεση του έργου για την κατασκευή φράχτη στον Έβρο σε ιδιωτικές εταιρίες, κατηγορεί την αξιωματική αντιπολίτευση για εθνική μειοδοσία με στόχο να διεγείρει τα αντανακλαστικά φόβου σε μερίδα της κοινής γνώμης και να δημιουργήσει ένα κλίμα τεχνητής έντασης ενόψει εκλογών, αλλά δεν μπορεί πλέον να κρύψει την απομόνωσή του στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σύμμαχοί του πλέον μόνον η ιταλίδα πρωθυπουργός, Τζόρτζια Μελόνι, που προέρχεται από το νεοφασιστικό κόμμα «Αδέλφια της Ιταλίας» (FdI) και ο ακροδεξιός Ούγγρος ομόλογός του, Βίκτορ Όρμπαν.

Και είναι αξιοσημείωτο πως τα κυρίαρχα ΜΜΕ στην χώρα μας διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα προκειμένου να εξυπηρετήσουν πολιτικές σκοπιμότητες με ό,τι αυτό συνεπάγεται: χαμηλός δείκτης αξιοπιστίας Μέσων, έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους δημοσιογράφους, χειραγώγηση της κοινής γνώμης, πόλωση στο εκλογικό σώμα.

Τα ψέματα καλά κρατούν

Ας δούμε, όμως, τις εξελίξεις βήμα προς βήμα. Τη φορά αυτή -και δεν είναι η πρώτη- στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου στην Ελλάδα βρίσκεται ο φράχτης στον Έβρο με αφορμή την αντίθεση της Επιτροπής Προϋπολογισμών (BUDG) του Ευρωκοινοβουλίου να χρηματοδοτήσει ανάλογα έργα ή/και να δώσει τη δυνατότητα σε κυβερνήσεις κρατών-μελών -μεταξύ αυτών σε Ελλάδα, Ιταλία και Αυστρία- να χρησιμοποιήσουν ευρωπαϊκά κονδύλια.

Η τροπολογία κατατέθηκε από την γαλλίδα ευρωβουλευτή Βαλερί Χαγιέ, που εκλέχτηκε με το κόμμα του Εμανουέλ Μακρόν και ανήκει στην ομάδα Renew Europe (Κέντρο) και όχι βεβαίως όπως διοχέτευσαν ψευδώς πηγές στο Μαξίμου και αναπαρήγαγαν άκριτα ελληνικά Μέσα από τον αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Δημήτρη Παπαδημούλη.

Κατά την ψηφοφορία δε η πλειοψηφία των ευρωβουλευτών, συμπεριλαμβανομένης μια μεγάλης μερίδας όσων ανήκουν στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) στο οποίο ανήκει η Νέα Δημοκρατία, τάχθηκε υπέρ. Αξιοσημείωτο είναι ακόμη ότι από όλη τη διαδικασία ήταν απούσα η μοναδική ευρωβουλευτής του κυβερνώντος κόμματος, Άννα-Μισέλ Ασημακοπούλου. Στη συνέχεια, η τροπολογία εντάχθηκε στην έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου για τον προϋπολογισμό της επόμενης χρονιάς. Ως είθισται η Κομισιόν προετοιμάζει το σχέδιο, το Συμβούλιο κάνει περικοπές, ενώ το Ευρωκοινοβούλιο ζητά αυξήσεις.  

Ο πρώτος που θορυβήθηκε ήταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Πιστός στην εφαρμογή του δόγματος «τάξη και ασφάλεια» που εξήγγειλε μόλις η Νέα Δημοκρατία ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας και δέσμιος μιας ακροδεξιάς πολιτικής στο προσφυγικό-μεταναστευτικό, που αδιαφορεί για το σεβασμό διεθνών συνθηκών, ο πρωθυπουργός, μετά το πρώτο ψέμα για «δάκτυλο της Αριστεράς», κατηγόρησε τον Αλέξη Τσίπρα ότι δεν θα συνέχιζε το έργο της επέκτασης σε περίπτωση που αναλάμβανε πρωθυπουργός.

«Αν δεν έχουμε φράχτη, τότε τι; Θα μπαίνει ο καθένας στη χώρα όπως θέλει, όποτε θέλει και θα κινδυνεύουμε να βρεθούμε αντικείμενο γεωπολιτικών πιέσεων, όχι από κατατρεγμένους ανθρώπους αλλά από κάποιους που τους εργαλειοποιούν… (Για αυτό ο φράχτης αν δεν χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκούς πόρους) θα κατασκευαστεί με εθνικούς πόρους» υπογράμμισε.

Και εδώ αρχίζει το δεύτερο ψέμα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να κατηγορείται από την Αριστερά για την απουσία μιας πολιτικής που σέβεται τα δικαιώματα προσφύγων και μεταναστών, για την δημιουργία μιας «Ευρώπης-φρούριο», αλλά ουδέποτε χρηματοδότησε την κατασκευή φρακτών, ή όπως αποκαλούνται επισήμως «τεχνητών εμποδίων».

Για την ελληνική κυβέρνηση, όμως, είναι σαφές -και το έχει αποδείξει με τις πρακτικές των άτυπων μαζικών επαναπροωθήσεων (pushbacks) που εφαρμόζει σε Αιγαίο και Έβρο- ότι δεν υπάρχουν όρια, ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές. Η λύση είναι μία και μόνο μία για την αντιμετώπιση του προσφυγικού-μεταναστευτικού: η υιοθέτηση ακροδεξιών πολιτικών τύπου Λεπέν και Σαλβίνι, η καταστολή με τη χρήση βίας.

Κοντολογίς, καλύτερα αυτό παρά, όπως υποστηρίζουν στο παρασκήνιο κυβερνητικοί αξιωματούχοι, να γίνει η Ελλάδα ξέφραγο αμπέλι και έρμαιο στα χέρια του κάθε αναθεωρητή ηγέτη (βλέπε Ερντογάν).

Κι αν υπάρχουν καταθέσεις αυτόπτων μαρτύρων που επιβεβαιώνουν εγκλήματα που διέπραξαν άνδρες του Λιμενικού ή της ΕΛ.ΑΣ, αν εκθέσεις διεθνών ανεξάρτητων οργανισμών κάνουν λόγο για συστηματική παραβίαση διεθνών συνθηκών από την Ελλάδα,  αν δημοσιογράφοι-ερευνητές και ευρωβουλευτές αναδεικνύουν αυτές τις παραβιάσεις, τότε η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν μπαίνει καν στον κόπο να τις εξετάσει. Απλώς αδιαφορεί, ή τις διαψεύδει εάν πάρουν διαστάσεις, ή ακόμη θεωρεί ότι όλοι αυτοί είναι «πράκτορες του εχθρού» και «προδότες».

Ο στόχος της είναι προφανής. Πίσω από την ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και την ακραία ρητορική για «εισβολείς» και «πράκτορες» της Τουρκίας, θέλει να κρύψει τις δικές της ευθύνες για την παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου.

Το αφήγημα του «εσωτερικού εχθρού» στα ΜΜΕ

Μετά τις ύβρεις του υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότη Μηταράκη περί δήθεν δυσφήμισης της χώρας από έλληνες ευρωβουλευτές (Κούλογλου, Αρβανίτης), επειδή είχαν υποβάλει κατεπείγουσα ερώτηση στην Κομισιόν για το δράμα των εγκλωβισμένων προσφύγων σε νησίδα του Έβρου, το σκηνικό της στοχοποίησης, η επιχείρηση συκοφάντησης περί δήθεν προδοσίας του ΣΥΡΙΖΑ, το επικίνδυνο για την ομαλότητα αφήγημα του «εσωτερικού εχθρού» αυτές τις μέρες επαναλαμβάνεται.

Όταν ο Παπαδημούλης, ανέβασε στο twitter ένα ηχητικό ντοκουμέντο στο οποίο ακούγεται ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, να λέει το 2018, ότι «εγώ δεν πιστεύω στον φράχτη… δεν πιστεύω στους φράχτες γενικά… αν σου καρφωθεί ένα παιδάκι από την έξω πλευρά του φράχτη, που είναι ούτως ή αλλιώς στο έδαφός σου, τότε τι ακριβώς θα κάνεις;», ουδείς σκέφτηκε το αυτονόητο: ο Δένδιας, πέρα από την άποψή του, που έρχεται σε σύγκρουση με την επίσημη θέση της κυβέρνησης, είχε εκφράσει τότε ένα πιθανό ενδεχόμενο, που δυστυχώς επαληθεύτηκε με τον πλέον τραγικό τρόπο λίγα χρόνια αργότερα (Μάρτιος 2020, Αύγουστος 2022).

Και εύλογα θα πει κάποιος, ενόψει εκλογών με αμφίρροπο αποτέλεσμα, προσωπικά ο υπουργός Εξωτερικών, να συντάσσεται με το αφήγημα  του κόμματός του και, επικαλούμενος τις δήθεν «υβριδικές απειλές», να ισχυρίζεται ότι άλλαξαν οι συνθήκες. Τα

Μέσα, όμως, αντί να παρουσιάσουν τα γεγονότα (τι αναφέρει η τροπολογία της Επιτροπής Προϋπολογισμών του Ευρωκοινοβουλίου, ποιο το σκεπτικό της, αν υποδηλώνει αλλαγή πλεύσης στην ευρωπαϊκή πολιτική για το προσφυγικό-μεταναστευτικό, κλπ.) ώστε να ενημερωθεί αυτή η έρμη η κοινή γνώμη, έσπευσαν να «γίνουν βασιλικότερα του βασιλέως».

Στο στόχαστρο βρέθηκε ο Παπαδημούλης που «έκανε δώρο στον Κυριάκο», που «αντέγραψε με τις διαδικτυακές παρεμβάσεις του τον Πολάκη», που «έκανε τους πολίτες να αναλογιστούν τι θα συνέβαινε στη χώρα εάν ήταν στα πράγματα ο ΣΥΡΙΖΑ», κλπ., κλπ.

Ο λαϊκισμός και η διαστρέβλωση της πραγματικότητας στο έπακρο για μια ακόμη φορά από ΜΜΕ τα οποία είτε σκοπίμως εξυπηρετούν πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα ή/και συντάσσονται με το αφήγημα της κυβέρνησης, είτε για λόγους εντυπωσιασμού τάσσονται υπέρ ενός τεράστιου φράχτη για να περιχαρακωθεί η Ελλάδα από κάθε «εισβολέα», ποντάροντας στον φόβο για τον Άλλο (τον ξένο, τον πρόσφυγα, τον μετανάστη), αναπαράγοντας γνωστά στερεότυπα. 

Πράγματι, στα «μάτια και στα αυτιά» πολλών ανθρώπων -και όχι μόνον ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας- σε μια εποχή οικονομικής κρίσης και πολέμου (στην Ουκρανία και όχι μόνον) και συνεπώς έντονης ανασφάλειας, η προσέγγιση φαντάζει απόλυτα λογικοφανής: προέχει η φύλαξη και επιτήρηση των συνόρων σε ξηρά και θάλασσα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, άλλωστε, παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις κρατών-μελών και ηγετών της (βλέπε Μέρκελ), κινείται εδώ και χρόνια προς την ίδια κατεύθυνση, ενώ η γειτονική Τουρκία, δια του Ερντογάν, φροντίζει να υπενθυμίζει πώς ένα κατ΄ εξοχήν ανθρωπιστικό θέμα μπορεί να μετατραπεί σε γεωπολιτικό ζήτημα, «υβριδική απειλή» όπως την χαρακτηρίζει ο Μητσοτάκης.

Σύμμαχοι του Μητσοτάκη ακροδεξιοί και οικονομικά συμφέροντα

Μόνον που τα πράγματα δεν είναι «άσπρο-μαύρο». Κατ΄ αρχήν, μια κυβέρνηση που σέβεται τους πολίτες της και τα δικαιώματα των προσφύγων -μεταναστών, θα μπορούσε και να εγγυηθεί την ασφάλεια των συνόρων και να εφαρμόσει τις διεθνείς συνθήκες. Και εάν αυτό θα ήταν -είναι- δύσκολο, θα ασκούσε πιέσεις και θα πρωταγωνιστούσε στους κόλπους της Ε.Ε. ώστε να αλλάξει το «Δουβλίνο ΙΙ», να διαμορφωθούν συνθήκες ώστε να σταματήσουν πλέον η Ελλάδα (κυρίως τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου), η Τουρκία, η Λιβύη να είναι «αποθήκες ψυχών», να περιοριστούν οι γενεσιουργές αιτίες που οδηγούν εκατομμύρια ανθρώπους στην προσφυγιά.

Ο Μητσοτάκης, όμως, ουδέποτε είπε κουβέντα για αυτά τα φλέγοντα ζητήματα και αποδεικνύεται κατώτερος των περιστάσεων στην υπηρεσία οικονομικών συμφερόντων που για αυτό, άλλωστε, τον στηρίζουν. Η δήθεν πυγμή του για να προστατευτούν τα σύνορα προφανώς υποδηλώνει αδυναμία διαχείρισης του προβλήματος και ταυτόχρονα έχει εκθέσει επανειλημμένα τη χώρα.

Στην προτελευταία σύνοδο κορυφής η πρότασή του για τον φράχτη απορρίφθηκε από όλους τους ευρωπαίους ηγέτες με εξαίρεση την Μελόνι και τον Όρμπαν.

Έχοντας αυτά υπόψη, η απόφαση του Μητσοτάκη να προεκτείνει τον ήδη υπάρχοντα φράχτη στον Έβρο ελήφθη από τον ίδιο πολύ πριν την υπερψήφιση της τροπολογίας από την επιτροπή του ευρωκοινοβουλίου. Και οι δηλώσεις του ότι ο φράχτης θα γίνει ούτως ή αλλιώς από εθνικούς πόρους εάν δεν συμφωνήσουν οι ευρωπαίοι εταίροι, κατηγορώντας ταυτόχρονα τον ΣΥΡΙΖΑ, είναι υποκριτικές με στόχο να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη σε μια ανούσια αντιπαράθεση κυβέρνησης αντιπολίτευσης.

Διότι μόλις τρεις μέρες μετά την ψηφοφορία στο Ευρωκοινοβούλιο και την έγκριση της έκθεσης που συμπεριλαμβάνει την τροπολογία, το ελληνικό Δημόσιο, δηλαδή το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, υπέγραψε συμφωνία ύψους 80 εκατ. ευρώ (συν ΦΠΑ) για την κατασκευή φράχτη, μήκους 35 χλμ. στην ευρύτερη περιοχή μεταξύ Ψαθάδων Διδυμότειχου και Κορνοφωλιάς Σουφλίου, με δύο από τις μεγαλύτερες κατασκευαστικές εταιρίες στην Ελλάδα: με τον Όμιλο ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ στον οποίο αντιπρόεδρος είναι ο Μιχάλης Γουρζής, πεθερός του υπουργού Επικρατείας, Γιώργου Γεραπετρίτη, και με την εταιρία INTRAKAT της πρώην βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας και  πρώην ευρωβουλευτή του ΛΑΟΣ, Νίκης Τζαβέλα.

Η δύναμη της απελπισίας

Δεύτερον. Το 2010, με αφορμή και τότε το δημόσιο διάλογο για τον φράχτη στον Έβρο, είχα γράψει το εξής που παραμένει επίκαιρο: «Στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, στην Ινδία, στο Ιράν, σε εμπόλεμες ζώνες, σε χώρες όπου κατάφωρα παραβιάζονται στοιχειώδεις πολιτικές ελευθερίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα, συνάντησα εκατοντάδες ανθρώπους  σαν τον Χαλίφ, την Ανιφέρ, τον Νταχάμπα, την Παχερέ (που είχαν αναζητήσει άσυλο στην Ελλάδα).

Μίλησα μαζί τους, άκουσα τις ιστορίες τους, επιχείρησα να τους αποτρέψω να έρθουν στην Ευρώπη. Γιατί πέφτουν θύματα άγριας εκμετάλλευσης από κυκλώματα διακίνησης ανθρώπων. Γιατί δεν είναι η Γη της Επαγγελίας που ονειρεύονται και δύσκολα μπορούν να βρουν δουλειά. Γιατί στους δρόμους της προσφυγιάς μπορεί να χάσουν τη ζωή τους.

Μάταιο. Καμία δύναμη δεν μπορούσε να τους σταματήσει. Όλοι ήθελαν να φύγουν μακριά από τη φρίκη του πολέμου, από τη μιζέρια, από τον εφιάλτη μιας ζωής χωρίς μέλλον, από το θάνατο. Έστω κι αν δεν θα ξανάβλεπαν ποτέ τον τόπο τους. Έστω κι αν θα ρισκάριζαν τη ζωή τους, κυνηγώντας το όνειρο.

Η δύναμη της απελπισίας των κατατρεγμένων είναι ισχυρότερη από οποιαδήποτε δύναμη αποτροπής, είτε αυτή είναι η Frontex, είτε ένας στρατός, είτε ένας φράχτης όσο ψηλός και νάναι. Όλοι αυτοί μόνον περιστασιακά μπορούν να αναχαιτίσουν την προσφυγιά».

Στην προκειμένη περίπτωση κάτοικοι της περιοχής όπου πρόκειται να κατασκευαστεί ο φράχτης σημειώνουν πως «ό,τι και να γίνει, οι διαδρομές όσων επιχειρούν να περάσουν τα σύνορα, θα παραμείνουν. Οι διακινητές πάντα βρίσκουν περάσματα. Ο φράχτης γίνεται για τα μάτια του κόσμου. Όσοι επιχειρούν να περάσουν τον Έβρο απλά θα κινδυνεύουν περισσότερο».

Τρίτο -και σημαντικότερο- σε ό,τι αφορά την απόφαση της αρμόδιας επιτροπής που έστειλε ένα ηχηρό όχι στην προέκταση του φράχτη στον Έβρο. Δεδομένου ότι η τροπολογία, όπως είναι γνωστό, υπερψηφίστηκε από τις πολιτικές ομάδες της Αριστεράς, των Σοσιαλιστών, των Πράσινων, του Renew Europe, και από ένα μεγάλο αριθμό ευρωβουλευτών του ΕΛΚ, το ερώτημα που θα έπρεπε να θέσουν κάποιοι δημοσιογράφοι φωστήρες στα κανάλια είναι εάν αυτή η απόφαση σηματοδοτεί μια αλλαγή πλεύσης από την πλευρά της Ε.Ε. Εάν είναι ένα μήνυμα από τις Βρυξέλλες ότι αλλάζουν πολιτική όπως θα επιθυμούσαν όσοι εναντιώνονται στην «Ευρώπη-φρούριο».

Η απάντηση είναι αρνητική. Απλώς το Ευρωκοινοβούλιο, στη βάση μιας αναπτυξιακής λογικής, όπως επισημαίνουν καλά ενημερωμένες πηγές, θέλει να δώσει έμφαση σε προγράμματα υποδοχής προσφύγων και όχι στις κατασκευές φραχτών τις οποίες, -το επαναλαμβάνω- ουδέποτε χρηματοδότησε.

Αυτά, όμως, είναι «ψιλά γράμματα» για την κυβέρνηση και τα «παπαγαλάκιά» της. Η υποκρισία περισσεύει και το θέμα είναι με όποιο κόστος να κερδίσουν τις …εντυπώσεις και τις εκλογές.
 
*Ο Παύλος Νεράντζης είναι δημοσιογράφος και παραγωγός ντοκιμαντέρ, διδάκτωρ του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, συγγραφέας του βιβλίου  «Η αλήθεια βομβαρδίζεται. Τα ΜΜΕ και ο Πόλεμος με το βλέμμα ενός πολεμικού ανταποκριτή», εκδ. Παπαζήση.