Οι κυβερνήσεις αλλά και η παγκόσμια κοινότητα συνολικά απαιτείται να αλλάξουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον πλανήτη μας» λέει στο tvxs η Ζέφη Δημαδάμα, Αντιπρόεδρος Γυναικών Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος, Διδάσκουσα, Τμημα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, Παντειο Παν/μιο με αφορμή το νέο της βιβλίο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και τους 17 Στόχους του ΟΗΕ (Εκδόσεις Παπαζήση).

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, σχολιάζει επίσης το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων υπογραμμίζοντας ότι «η προσπάθεια να υποβαθμιστεί η υπόθεση των υποκλοπών με θύματα πολιτικούς και δημοσιογράφους θα γίνει σταδιακά ο μοχλός που μαζί με τις βαθιές κοινωνικές ανισότητες  θα οδηγήσουν την κυβέρνηση της ΝΔ σε εκλογές», αλλά και τη συμμετοχή της ως ηθοποιός στην παράσταση στην οποία υποδύθηκε τον εαυτό της.

Το βιβλίο ολοκληρώθηκε πριν την  έναρξη του πολέμου κι όμως μοιάζει προφητικό το ότι ασχολείται μεταξύ άλλων και με έναν από τους στόχους του ΟΗΕ που είναι η αναγκαιότητα της ειρήνης; Αναρωτιέται κανείς με αφορμή της εξελίξεις μήπως τελικά οι στόχοι αυτοί διαχρονικά παραμένουν ένα ευχολόγιο. Ποιο είναι το σχόλιο σας;

Το βιβλίο μου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και τους 17 Στόχους του ΟΗΕ -εκτός από επιστημονικό εγχειρίδιο- είναι μια προσπάθεια να αναδειχθεί η ανάγκη να αλλάξουμε ρότα. Να ασχοληθούμε με την κοινωνία, το περιβάλλον και την οικονομική ευημερία προς όφελος όλων. Δυστυχώς ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί μια μεγάλη ανατροπή που μας οδηγεί σε επισιτιστική φτώχεια και ενεργειακή κρίση την οποία θα πληρώσουν κατεξοχήν οι λιγότερο προνομιούχοι, οι ευάλωτες ομάδες αλλά και οι φτωχότερες χώρες. Όπως είχα αναφέρει και στην εισαγωγή του βιβλίου οι 17 Στόχοι είναι αλληλένδετοι και δυστυχώς η σημερινή συγκυρία του πολέμου συμπαρασύρει πολλές από τις επιδιώξεις για έναν καλύτερο κόσμο.

Το κεντρικό ζήτημα της παρούσας επιστημονικής συμβολής επικεντρώ­νεται στην σχέση οικονομίας και περιβάλλοντος και ειδικά στα εργαλεία οικονομικής αξιολόγησης. Στο σημείο που βρίσκεται ο πλανήτης είναι δυνατόν να σωθεί αν δεν προχωρήσουμε σε γενναία αναδιανομή του πλούτου η οποία μοιραία θα πλήξει τα συμφέροντα του 1% που παράγουν το μεγαλύτερο μέρος των ρύπων διεθνώς;

“Ένας κόσμος ανάποδα”, έγραφε ο σπουδαίος Ουρουγουανός συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο με βάση τα στοιχεία έρευνας για την κλιματική κρίση της Οxfam-2021  καθώς το φτωχότερο 50% του παγκόσμιου πληθυσμού (περίπου 3,5 δισ. άνθρωποι) είναι υπεύθυνο για το 10% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που οφείλονται στην ιδιωτική κατανάλωση. Αντίθετα, το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται περίπου για το 50% των εκπομπών αυτών! Άρα επιβεβαιώνεται και πάλι ότι η βιώσιμη ανάπτυξη είναι μονόδρομος καθώς η οικονομία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την κοινωνική ισότητα και την περιβαλλοντική προστασία. Όσο γρηγορότερα το κατανοήσουμε τόσο καλύτερα. Και όσο περισσότερο δυναμώνουν οι προοδευτικές πολιτικές που μιλούν για αναδιανομή του πλούτου, πλήρη απασχόληση, ισότητα και δικαιοσύνη τόσο θα είμαστε κοντά στους Στόχους. Απαραίτητο εργαλείο μας για τα παραπάνω η οικονομική αξιολόγηση που αποτιμά με υποδείγματα ότι τελικά ο δρόμος της βιώσιμης ανάπτυξης μπορεί και να είναι κερδοφόρος για όλους σε μεσο-μακροπροθεσμο διάστημα, όχι όμως από τη μια μέρα στην άλλη, ούτε για την ευκαιριακή επιχειρηματικότητα.

Το διεθνές «Κίνημα για περιβαλλοντική Δικαιοσύνη» βλέπει την αποανάπτυξη ως τη μόνη λύση και την χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας ως μονόδρομο την ώρα που οι κυβερνήσεις επιμένουν στην ανάπτυξη που καταστρέφει την βιοποικιλότητα και επιμένει στα ορυκτά καύσιμα. Ποια είναι η άποψη σας; Μπορεί όντως να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη;

Όπως ήδη προανέφερα η βιώσιμη ανάπτυξη είναι μονόδρομος. Για την επίτευξη της όμως χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας, παιδεία και επαναπροσδιορισμό των πολιτικών. Δυστυχώς ο άκρατος καπιταλισμός μας οδήγησε σε αυτό το αδιέξοδο. Άποψή μου είναι ότι δεν είναι καθόλου εύκολο και εφικτό να φτάσουμε στην αποαναπτυξη αν και παρακολουθώ πολύ στενά τις θεωρίες που αναπτύσσονται σχετικά. Χρειαζόμαστε άμεσα έναν ενδιάμεσο δρόμο τον οποίο θα συνδιαμορφώσουμε όλες και όλοι, ενισχύοντας τις αρχές της διακυβέρνησης. Αν καθυστερήσουμε, πολύ φοβάμαι ότι θα οδηγηθούμε σε δύσκολες καταστάσεις που όχι μόνο θα απέχουν απο τον σύγχρονο τρόπο ζωής μας, ο οποιος δυστυχώς είναι εξαιρετικά σπάταλος και δίχως μέτρο, αλλά θα πλήξουν και πάλι τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του πλανήτη. Σε αυτόν τον σχεδιασμό οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε μικρο επίπεδο και οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν να δώσουν λύσεις.

Οι κυβερνήσεις δίνουν έμφαση σε μέτρα που έχουν σχέση με την ατομική ευθύνη, όπως η μείωση των μετακινήσεων ή η χρήση του χαρτιού αντί για το πλαστικό, την ώρα που οι εταιρείες που είναι υπεύθυνες για την επιβάρυνση του περιβάλλοντος αρνούνται να συμμορφωθούν. Ποιες πρωτοβουλίες πρέπει να παρθούν θεσμικά κατά τη γνώμη σας;

Οι κυβερνήσεις αλλά και η παγκόσμια κοινότητα συνολικά απαιτείται να αλλάξουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον πλανήτη μας. Η ανάπτυξη χωρίς σεβασμό στους φυσικούς πόρους, τη βιοποικιλότητα, τους ωκεανούς, τους υδάτινους πόρους, χωρίς ειρήνη, δημοκρατία και ισότητα δεν μπορεί να υπαρξει. Για αυτό και χρειάζεται η εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου όπως είναι οι 17 Στόχοι του ΟΗΕ, οι οποίοι αποτελούν ένα συστηματικό Οδικό Χάρτη. Όχι, δεν αρκούν οι μεμονωμένες πολιτικές που απευθύνονται μόνο στους πολίτες αλλά είναι χρήσιμες και “εκπαιδευτικές”. Η στόχευση πρέπει να είναι προς τις επιχειρήσεις, δημόσιες και ιδιωτικές, με κίνητρα για υιοθέτηση μέτρων αλλά και αυστηρές ποινές -που θα εφαρμόζονται- για τους παραβάτες. Οι επιχειρήσεις εχουν τη δυνατότητα χρήσης τεχνολογίας, μέσω υιοθέτησης για παράδειγμα συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης, η οποία θα περιορίσει αισθητά τη ρύπανση, θα εξοικονομήσει νερό και θα αποφέρει και κέρδη με μακροπρόθεσμο χρόνο. Αυτά τα μέτρα θα πρέπει να γίνουν υποχρεωτικά και όχι εθελοντικά όπως είναι τώρα. Τα οφέλη δεν μπορεί να είναι μόνο για τους λίγους αλλά για τους πολλούς ή για όλους.

Πρόσφατα ανεβήκατε στη θεατρική σκηνή υποδυόμενη μια πολιτικό σε ένα έργο της Αγγελικής Σπανού. Πως ήταν η εμπειρία και πόσο εξοικειωμένοι-ες είμαστε με τους πολλαπλούς ρόλους των πολιτικών αλλά και των γυναικών σε αυτή τη χώρα;

Υποδύθηκα τον εαυτό μου. Μια γυναίκα πολιτικό, φεμινίστρια που υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, δίνει μάχες αλλά αντιμετωπίζει έναν κόσμο με στερεότυπα. Ταυτόχρονα, συνυπάρχει και συνομιλεί με γυναίκες που δεν είναι φεμινίστριες αλλά έχουν και αυτές τον τρόπο τους να συμπορεύονται.  Η κοπέλα που γνωρίζω στον προθάλαμο του γυναικολόγου, η σκηνή που έπαιξα στο θέατρο, βλέπει «μεσημεριανάδικα» ασχολείται με το instagram αλλά είναι κατά βάθος φεμινίστρια με τον τρόπο της. Πιστεύω ότι σχεδόν κάθε γυναίκα είναι (και ας μην το ξέρει) φεμινίστρια με τους πολλαπλούς ρόλους που έχουμε, με την πατριαρχία πάνω από το κεφάλι μας και τις συνεχόμενες απαιτήσεις που πρέπει να ικανοποιούμε. On alert 24 ώρες το 24ωρο. Η Αγγελική Σπανού ήταν αυτή που με “ξεκλείδωσε” και ανέβηκα στη σκηνή με τη βοήθεια της εξαιρετικής σκηνοθέτιδας Ελένης Σκοτη. Για μένα ήταν ευκαιρία να βγω από τα «κλισέ», να “τσαλακωθώ”, να γίνω και στην πολιτική περισσότερο ανθρώπινη…

Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα είναι αρκετά ενεργό τελευταία. Είδαμε τον τρόπο που οργανώθηκε το ελληνικό me too αλλά και το πως πλαισιώθηκε, οργανώθηκε και εκφράστηκε πρόσφατα με αφορμή τη δίκη Λιγνάδη την ώρα που η υπεράσπιση του κατεδάφιζε κάθε κατάκτηση με λόγο σεξιστικό ομοφοβικό και μισογυνικό. Πως βλέπετε την εξέλιξη του κινήματος στην Ελλάδα και που βρισκόμαστε θεσμικά;

Η  πατριαρχία είναι εδώ, παρά τα βήματα που έχουν γίνει όλα αυτά τα χρόνια, με το ΠΑΣΟΚ να έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ισότητα των φύλων. Όμως εξακολουθούμε και με τα στοιχεία του 2021  από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) να υπολειπόμαστε σε πολλούς τομείς. Μιλώντας όμως συγκεκριμένα για το ερώτημα σας σχετικά με το ελληνικό #metoo σίγουρα άνοιξαν στόματα και ήρθε στο φως η βάναυση κακοποίηση γυναικών που για δεκαετίες κρυβόταν. Όπως έλεγε η Φώφη Γεννηματά όταν ανοίξαμε το δημόσιο διάλογο για τις γυναικοκτονιες και την εμφυλη βια το #metoo απελευθέρωσε τις γυναίκες γιατί επικρατούσε το δόγμα «τα εν οίκω μη εν δήμω». Τώρα όμως χρειάζεται θεσμική θωράκιση. Όπως πρόσφατα αναδείξαμε σε άρθρο μας με τον καθηγητή Στ. Στυλιανίδη απαιτείται επικαιροποίηση του Εθνικού Σχεδίου για την εξάλειψη της έμφυλης βίας με ουσιαστικές διακομματικές παρεμβάσεις χωρίς όμως την αναποτελεσματική ξύλινη κομματική γλώσσα, με παρακολούθηση της εφαρμογής των νόμων και την ανάδειξη και υιοθέτηση καλών πρακτικών απο ευρωπαϊκές χώρες. Παράδειγμα η πορτογαλική κυβέρνηση που προχώρησε σε εναρμόνιση και συντονισμό των υπηρεσιών και των επαγγελματιών που συνδέονται με τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία.

Πως σχολιάζετε το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων και πως επηρέασε το ΚΙΝΑΛ η παρακολούθηση του Ν. Ανδρουλάκη;

Η δημοκρατία δεν είναι δευτερεύον ζήτημα. Οι υποκλοπές και οι παρακολουθήσεις αφορούν στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δεν είναι αμελητέο ζήτημα για τους πολίτες. Η προσπάθεια να υποβαθμιστεί η υπόθεση των υποκλοπών με θύματα πολιτικούς και δημοσιογράφους θα γίνει σταδιακά ο μοχλός που μαζί με τις βαθιές κοινωνικές ανισότητες  θα οδηγήσουν την κυβέρνηση της ΝΔ σε εκλογές.