Θεσσαλονίκη 1990 και κάτι. Το μαγαζί – ορόσημο της underground φάσης της Θεσσαλονίκης, το θρυλικό Berlin, είναι γεμάτο. O προτζέκτορας παίζει Joy Division και το «Atmosphere» με τις dark-wave νότες του απογειώνει την ήδη σκοτεινή ατμόσφαιρα. Σιωπηλός και μόνος ένας θαμώνας που δεν θα περίμενε κανείς να δει εκεί, μπαίνει στο μαγαζί. Κινείται χωρίς να τραβάει τα βλέμματα. Είναι ο Θόδωρος Αγγελόπουλος που συνήθιζε να συχνάζει στο Berlin αναζητώντας τις ιδιαίτερες κινηματογραφικές του φιγούρες ανάμεσα στους γκοθάδες και τους πανκς της συμπρωτεύουσας. Αν είχε συμπέσει κάποιο βράδυ με τον Γιώργο Αλισάνογλου, τον dark ποιητή της γενιάς των ποιητών του ’90, θα τον είχε επιλέξει σίγουρα…

Το tvxs.gr τον επέλεξε για να μιλήσει μαζί του για την ποίηση στον καιρό της κρίσης και για να του ζητήσει να μας οδηγήσει ως «μετανάστες» στα ερείπια ενός κόσμου που κατά κάποιο τρόπο θυμίζει… «Παιχνιδότοπο».

Ψηλός και λιγνός, ντυμένος στα μαύρα, ο Αλισάνογλου θυμίζει κάτι από Nick Cave. Από τη δεκαετία του ’90 έχουν περάσει 20 χρόνια. Ο Γιώργος Αλισάνογλου όμως είναι παρών στο σήμερα, πιο ώριμος και μεστός από ποτέ, επιβεβαιώνοντας τον λόγο που τον έκανε να επιβιώσει μέσα από μία γενιά ποιητών και συγγραφέων, από την οποία στα αλήθεια δεν έχεις να θυμάσαι πολλούς.
Αντλώντας έμπνευση από την εσωτερική και εξωτερική του επικαιρότητα, ο σκοτεινός ποιητής της Θεσσαλονίκης και ιδρυτής του νέου τόπου συνάντησης της διανόησης της συμπρωτεύουσας, των εκδόσεων και του βιβλιοπωλείου ΣΑΙΞΠΗΡΙΚόΝ, εκδίδει αυτό τον καιρό τη νέα του ποιητική συλλογή «Παιχνιδότοπος – Τραύμα για 9 μήνες & 3 εποχές ».

«Παιχνιδότοπος»: Μία μετανάστρια και ο γιος της στα ερείπια του κόσμου

Ο «Παιχνιδότοπος» -πιο επίκαιρος από ποτέ – είναι μια αλληγορία για τον άνθρωπο  – «μετανάστη», (ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό) στην σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, γραμμένο με γλώσσα ρεαλιστική και επείγουσα. Πρόκειται για ένα βιβλίο που αναγάγει τον δημιουργό, το ποιητικό υποκείμενο σε κοινωνικό και εν τέλει σε πολιτικό υποκείμενο.

Η ποιητική σύνθεση είναι  χωρισμένη σε τρεις ενότητες: Πόλεμος, Μνήμη και Λάφυρα. Η γυναίκα μετανάστης κυοφορεί τον γιο της -που είναι ο αφηγητής – περιδιαβαίνοντας στα ερείπια της Ευρώπης και αλλού, αναπαριστώντας τις εσωτερικές μάχες, τις καθημερινές μάχες, τους διπλανούς «Πολέμους». «Μνήμη» είναι η σχέση του γράφοντος με την τέχνη αλλά και με την ιστορία. «Λάφυρα» είναι ό,τι απομένει από την διαμάχη μας με το άλλο και τον άλλον μας εαυτό, πάντα σε σχέση με την συνειδητοποίηση της τραγικής φύσης του ανθρώπου.

Ο «Παιχνιδότοπος» που θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Κίχλη, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια συνομιλία με την ιστορία, την μνήμη, το τραύμα της μνήμης, της γραφής και… του ονείρου.  

ΣΑΙΞΠΗΡΙΚόΝ: Ένα βιβλιοπωλείο με άρωμα ξύλου και καλού βιβλίου


Το βιβλιοπωλείο και οι εκδόσεις ΣΑΙΞΠΗΡΙΚόΝ δημιουργήθηκαν τον Νοέμβριο του 2005. Στόχος ήταν και είναι η δημιουργία ενός χώρου ζεστού και βιβλιοφιλικού- που θα δίνει «στέγη» με διάφορους τρόπους σε νέους (αλλά και σε παλαιότερους) ποιητές και συγγραφείς της Θεσσαλονίκης και θα δημιουργεί μέσω μιας άτυπης «λογοτεχνικής κολεκτίβας» νέους δρόμους έκφρασης, με διάθεση να αναδείξει το βιβλίο και τον δημιουργό. Πρόκειται για έναν χώρο ανοιχτό σε απόψεις-προτάσεις πάνω στο βιβλίο και στη λογοτεχνική αναζήτηση γενικότερα.

Αυτό συμβαίνει μέσα από διάφορα δρώμενα, διαδραστικές παρουσιάσεις βιβλίων, ποιητικά πάρτυ, σεμινάρια για τη λογοτεχνία, κ.α. Το εκδοτικό τμήμα, λειτουργεί τυπώνοντας επιλεκτικά, βιβλία ξένων και Ελλήνων ποιητών, δοκίμια, πεζά και θεατρικά έργα, έχοντας πάντα ως πρόταγμα «το βιβλίο ως γραφή αλλά και ως αντικείμενο» – κατασκευάζοντάς το με φίνα τυπογραφία και χαρτιά και λειτουργώντας υπέρ της λεπτής αισθητικής.

Μπαίνοντας άλλωστε μέσα στο ΣΑΙΞΠΗΡΙΚόΝ αυτό που θα ερεθίσει πρώτα όχι μόνο την αισθητική αλλά και τις αισθήσεις του είναι το άρωμα ξύλου, αλλά και καλού βιβλίου. Πώς όμως σε μία εποχή κρίσης -οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής –  που η ποσότητα και η μάζα υπερισχύουν της ποιότητας, ένα τόσο επιλεκτικό εγχείρημα μπορεί να επιβιώνει για περισσότερα από 10 χρόνια;

«Η καλή λογοτεχνία δεν χάνεται ποτέ. Η γνήσια τέχνη  δεν έχει σχέση με το χρήμα, αλλά με το “χρίσμα”, εκείνο το πρωτογενές αίσθημα μιας ανάγκης ποιοτικής τελείωσης, σε αισθητικό, νοητικό, συγκινησιακό επίπεδο, είτε πρόκειται για την σύλληψη της ιδέας ενός βιβλίου, για την συγγραφή του ή για την έκδοσή του. Όλα αυτά είναι κομμάτια ενός  ανυπολόγιστου χρόνου που θέλει να καταλήξει σε “ποίημα”», θα πει στο tvxs.gr ο Γιώργος Αλισάνογλου.

Ποιός θα «ποιήσει» όμως το μέλλον αυτού του κόσμου, που καταρρέει υπό τη μορφή που τον ξέρουμε, γύρω μας; Οι νέοι καλούνται για άλλη μια φορά να πάρουν την ρεβάνς κι αυτός είναι ένας δρόμος τόσο μοναχικός και τόσο συλλογικός παράλληλα.

«Ο δρόμος του δημιουργού είναι πρωτίστως μοναχικός. Όταν όμως μέσω της τέχνης του -όποια κι αν είναι αυτή – καταφέρνει και αναγάγει αυτό το ατομικό σε συλλογικό,  τότε ανοίγει δρόμους, κοινωνεί, συνδιαλέγεται με τον “άλλον” και το “άλλο” – η “φωνή” του αντηχεί μέσα στον χρόνο. Πολλές “φωνές” ηχούν σε πολλούς χρόνους. Το ΣΑΙΞΠΗΡΙΚόΝ εξ’ αρχής είναι συνοδοιπόρος αυτών των νέων φωνών που συνεχώς πληθαίνουν. Δεν έχουμε παρά να συνεχίσουμε», θα πεί από την πλευρά του ο Γιώργος.

Η ποίηση σε καιρό κρίσης και η σχέση της με την πολιτική

Πολλές φορές η διαδοχή των γεγονότων με κάνει να νιώθω ότι ζούμε μια τραγική εποχή που παράγει περισσότερη ιστορία από αυτή που μπορεί να καταναλώσει. Είναι σαν να τρέχεις με 200 σε μία λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας, και να έρχεται να κολλάει από πίσω σου κάποιος (ή κάτι) που θέλει να σε προσπεράσει, ξανά και ξανά. Απεγνωσμένος ζητάς να βρεθεί στον ορίζοντα ένα φασματοσκόπιο, που θα σου επιτρέψει να περάσεις σε μία άλλη διάσταση πέραν των γνωστών τριών – απαλλαγμένος από μήκη, πλάτη και όγκους που φέρουν οι σκέψεις σου – και θα σου δώσει την δυνατότητα να εξαϋλωθείς σε έναν χωροχρόνο, από όπου θα μπορείς να παρατηρήσεις τα όσα συμβαίνουν φωτισμένα από την καθαρή ακτινοβολία της απόστασης.

«Η τέχνη τρόπων τινά είναι ένα φασματικό όργανο διάρθρωσης του χρόνου. Μόνο που χρειάζεται μια ιστορική – χρονική απόσταση, μια αναμονή για να δευτερολογήσει πάνω σ’ αυτά τα καθημΆερινά γεγονότα ζωής», λέει ο Γιώργος απαντώντας στον προβληματισμό μου.

Άνεργοι, άστεγοι, άνθρωποι που ζουν την κάθε μέρα με τον φόβο της κρίσης σαν «δαμόκλειο σπάθη» πάνω από το κεφάλι τους συνθέτουν καθημερινές γεγονότα ενός εύθραυστου κοινωνικού ιστού που δεν αφήνει περιθώρια σε πολλές πολυτέλειες. Όταν μία ολόκληρη ιστορική περίοδος μυρίζει μιζέρια, είναι άραγε πολυτέλεια εσύ να αφήνεις τα εγκόσμια και να ασχολείσαι με την Τέχνη; Είναι άραγε πολυτέλεια να είσαι ποιητής στην εποχή της σημερινής κόλασης;

«Κάθε άλλο. Ποιητής είναι ένας ιερέας της εποχής του που φέρει και καταγράφει το ανυπόφορο της ανθρώπινης συνθήκης. Οφείλει να αποτελεί μια απροκάλυπτη δημόσια ομολογία, απογυμνώνοντας και εκθέτοντας την τραγικότητα του ανθρώπου, δοκιμάζοντας την διαδρομή της γλώσσας προς ένα λουλούδι που θα μπορεί να πει Εγώ», παρατηρεί ο Γιώργος Αλισάνογλου.

Και αφού είναι έτσι τα πράγματα που είναι, λοιπόν, οι μεγάλοι ποιητές και λοιποί καλλιτέχνες που την περίοδο της Κατοχής, του Εμφυλίου, της Δικτατορίας κι όχι μόνο όρθωσαν το ανάστημα τους και πήραν στις πλάτες τους το κάθε προσωπικό Εγώ δείχνοντας ότι τα πράγματα αλλάζουν με το Εμείς, θα τον ρωτήσω.

«Δυστυχώς, σήμερα η εποχή μας είναι πιο ατομικιστική. Ο προσωπικός μύθος λειτουργεί σε βάρος του συλλογικού. Από την άλλη, εδώ και αρκετές δεκαετίες διανύουμε μια εποχή μετάβασης που κάπου θα καταλήξει. Ας αναλογιστούμε, ότι η λογοτεχνία μιας εποχής, δεν δίνει λύσεις, ούτε απαντήσεις εν θερμώ. Ο δημιουργός σήμερα εκφράζει την δική του ένδεια, τον δικό του αποτροπιασμό απέναντι στην κατάσταση που βιώνουμε ίσως με μια διαφορετική αντιμετώπιση αξιών», θα σχολιάσει ο Γιώργος.

Εκείνος όμως τι κάνει για τη σημερινή κατάσταση; «Σήμερα, αν έγραφα μια ενότητα θα μιλούσε για τους “εσωτερικούς” αλλά και τους “εξωτερικούς” πολέμους που βιώνει ο άνθρωπος στο σύγχρονο αστικό τοπίο, καθώς και για την μετανάστευση, αυτό που αποκαλώ πολιτική οικονομία διακίνησης “ψυχών”, ως αποτέλεσμα της ανισομερούς διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης. Αυτό άλλωστε έχω προσπαθήσει να κάνω στον Παιχνιδότοπο», λέει.

Και κάπως έτσι η ποίηση γίνεται πολιτική. «Η πολιτική αντίστροφα μπορεί να γίνει ποίηση;», αναρωτιέμαι. «Δεν θα έλεγα ότι η πολιτική είναι ποίηση (ίσως με την έννοια του ποιώ να είναι), όμως σίγουρα η ποίηση είναι και οφείλει να είναι πολιτική είτε με την λειτουργία της γλώσσας ως ρεαλιστική αντίληψη της πραγματικότητας, είτε με την μυθοποιητική κατεργασία της αντίληψης του κόσμου», θα υπογραμμίσει ο Θεσσαλονικιός ποιητής.

«Γεννιέσαι ή γίνεσαι ποιητής;», θα πω… Απερίφραστα και χαμηλόφωνα, «Γεννιέσαι», θα πει.

Heart and soul one will burn

Heart and soul one will burn. Ψυχή τε και σώματι θα καεί ο καθένας. Ο στίχος από το Closer των Joy Division είναι το επιστίχιο που διαβάζει κανείς στην σελίδα 3 του Παιχνιδότοπου – την σελίδα του ψευδότιτλου όπως την λένε στα λογοτεχνικά – και με γυρίζει στα βράδια του Berlin. Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο, στις τελευταίες σελίδες το μάτι μου στέκεται στην ενότητα SOUNDTRACK. Κάθε ενότητα συνοδεύεται από ένα προτεινόμενο τραγούδι!
                                                            
«Τα μουσικά θέματα που πλαισιώνουν το Soundtrack του βιβλίου, είναι θραύσματα, εχέγγυα, εναρμονίσεις, που λειτουργούν συνοδευτικά, αντιστικτικά ή σιωπηρά με τα νοήματα της ποιητικής σύνθεσης, προερχόμενα από τα μουσικά – καταγωγικά σημάδια του γράφοντος», είναι οι τελευταίες λέξεις του Παιχνιδότοπου.

«Η λογοτεχνία και δη η ποίηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τον ρυθμό, την μελωδία, την προφορικότητα, την σιωπή, δηλαδή με βασικά στοιχεία της μουσικής. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η σύνθεση μια ποιητικής ενότητας που πρόκειται να δημιουργήσω, δομείται στο μυαλό μου με την μορφή παρτιτούρας. Είναι σαν μια σιωπηλή φωνή οργανικής μουσικής να προηγείται της μορφής στην οποία η γραφή μετέπειτα, δίνει την δυνατότητα να υπάρξει ως  ποίημα», θα μου εξηγήσει.

Ο αγαπημένος του ποιητής;
Εκείνος ο πιτσιρικάς που είπε: Το εγώ είναι ένας άλλος.

Αγαπημένο του ποίημα;
Το «Μια εποχή στην κόλαση».

Και αγαπημένο του τραγούδι;
«I had a dream, Joe», του Nick Cave.

Τώρα εξηγούνται πολλά…

Μια πρώτη γεύση

Αυτό που ξεχώρισα από τον Παιχνιδότοπο ήταν η Μεμβράνη. Διαβάστε το ακούγωντας το Membrane του Jun Miyake (Lost Memory Theatre, 2014).

[ Μεμβράνη ]

Το παιδί αγαπά να κρύβεται  σε απαλή μεμβράνη ενώ η τηλεόραση παίζει σκηνές από το Ολοκαύτωμα επαναφέροντας στον χώρο μια επιθανάτια αγωνία

Πέρασαν δεκαετίες  από εκείνη την ασφυκτική βροχή της ντροπής και το παιδί πέθανε ξανά και ξανά πιο πολύ από την εποχή του   Έζησε με δρασκελιές μεσ’ στα ποιήματα που αγάπησε  και δεν θέλει πια να γεννηθεί στα σκοτεινά νερά αυτής της πόλης με τις σύνθετες  γεωμετρικές μορφές που ξεπετάγονται  ξεδοντιασμένοι κίονες μέσα απ’ την ελεγχόμενη σιωπή των σημερινών στίχων

Δεν κατέχει πια τον εαυτό του Aποτελεί το σώμα του μια μεγάλη απουσία μεταξύ εκείνου κι εκείνου – του μωσαϊκού κενού Ασθμαίνοντας σε αίθουσες αναμονής γίνεται μέρος της ιστορίας

Ένα χνούδι ζεστό μα αραιωμένο στην κοιλιά της μητέρας έτσι όπως κείται θαρρείς σφυρήλατη στο χώμα από φιλάργυρη μανία του καιρού Ετοιμόγεννη εδώ και χρόνια  πλάι στο Κινέζικο λούνα – παρκ, στους προμαχώνες του  θανάτου

Ποιός είναι ο Γιώργος Αλισάνογλου

Γεννήθηκε στην Καβάλα το 1975. Σπούδασε κοινωνιολογία και πολιτική. Ζει στην Θεσσαλονίκη. Από τον Νοέμβριο του 2005 διατηρεί τις εκδόσεις και το βιβλιοπωλείο  «Σαιξπηρικόν». Επίσης, ασχολείται με την μετάφραση.

Ποιητικές συλλογές:

«Άηχες κραυγές», εκδ. Κατσάνος, 2001
«Ακάνθινη πόλη», εκδ. Κατσάνος, 2006
«Συνέδριο Αναισθησιολογίας», εκδ. Σαιξπηρικόν, 2007 (μαζί με Ν.Αργυρόπουλο και Α.Χασάνδρα)
«Το παντζάρι και ο διάβολος», εκδ. Τυπωθήτω – Λάλον ύδωρ, 2008
«Jesu Christiana- Μια μελλοντική προσευχή», εκδ. Μαγικό κουτί, 2011 (Υποψηφιότητα για βραβείο ποίησης του περιοδικού «Διαβάζω», 2012)
«ERO(S)» 7 βήματα  / 7 λεύγες εντός, εκδ. Σαιξπηρικόν, 2012
«Πρός αυτή την αλόγιστη κατεύθυνση», Εκδ. Σαιξπηρικόν, 2013 (μαζί με Δ.Δημητριάδη)
«Παιχνιδότοπος – Τραύμα για 9 μήνες & 3 εποχές» (υπό έκδοση από τις εκδόσεις Κίχλη)