της Τζέην Βέρνερ, από τη Μηνιαία Επιθεώρηση, τεύχος 12

Ένα από τα καθιερωμένα εταιρικά διαφημιστικά στα κείμενα σύνταξης των New York Times, εκείνο της 30ής Απριλίου από τη United Technologies, αναφερόταν στο ζήτημα του Βιετνάμ. Καθώς του έριχνα μια ματιά, αντιλήφθηκα ότι ισχυριζόταν πως ο πρώτος Αμερικανός που σκοτώθηκε στον «πόλεμο του Βιετνάμ» ήταν το 1959. Αυτό είναι αρκετά σαφές, αλλά δεν αληθεύει και παραμορφώνει τη φύση του «πολέμου στο Βιετνάμ». Επιπλέον, πιστεύω ότι επιδεικνύει ένα από τα προβλήματα που έχουμε εμείς οι Αμερικανοί στο να σκεφτόμαστε τον πόλεμο. Στην πραγματικότητα, ο πρώτος Αμερικανός που σκοτώθηκε στο Βιετνάμ, ήταν το 1946 – εν μέσω εχθροπραξιών ανάμεσα στους Βιετμίνχ και στις συμμαχικές δυνάμεις κατοχής. Το θύμα ήταν ο συνταγματάρχης Α.Ο. Ντιούη (A.O. Dewey), ανιψιός του κυβερνήτη της Νέας Υόρκης, ο οποίος βρισκόταν σε μια αποστολή στο νότιο Βιετνάμ με το OSS (Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών) – πρόδρομο της σημερινής CIA. Σκοτώθηκε σε μια ενέδρα από αντάρτες Βιετμίνχ.

Ο πόλεμος του Βιετνάμ και μαζί η αμερικανική εμπλοκή έχουν μακρά ιστορία. Αυτή η διαπίστωση δεν αποτυπώνεται στα πρόσφατα άρθρα για το Βιετνάμ στον Τύπο και στους ισχυρισμούς κάποιων καινούριων ακαδημαϊκών μελετών. Το 1945 ο πρόεδρος Ρούσβελτ ήταν ιδιαίτερα ανήσυχος ως προς την κατάσταση στην Ινδοκίνα, ύστερα ο Τρούμαν ενεπλάκη ακόμα πιο πολύ και όλοι οι μεταγενέστεροι πρόεδροι μέχρι και τον πρόεδρο Νίξον ενέπλεξαν τη χώρα ολοένα και περισσότερο.

Ποιοι ήταν οι Βιετμίνχ; Υπό την ηγεσία του Χο Τσι Μινχ, η Βιετναμέζικη Ένωση Ανεξαρτησίας ή Βιέτ Μινχ ήρθε στην εξουσία στο Βιετνάμ τον Αύγουστο του 1945, διακηρύσσοντας τη χώρα ανεξάρτητη από τον αποικιακό έλεγχο της Γαλλίας και ανακηρύσσοντάς τη σε Λαϊκή Δημοκρατία του Βιετνάμ. Το Βιετνάμ υπήρξε η πρώτη χώρα στην Ασία που κατέκτησε την ανεξαρτησία της από την αποικιακή κυριαρχία – νωρίτερα ακόμα και από την Ινδία. Το 1945, όλο το Βιετνάμ από το βορρά έως το νότο ήταν ενωμένο υπό το καθεστώς των Βιετμίνχ (μελών της οργάνωσης), οι οποίοι είχαν ανέλθει στην εξουσία στο πλαίσιο ενός λαϊκού εθνικιστικού κινήματος που είχε σημαντικά ερείσματα στην κοινωνία. Όμως οι Γάλλοι αντιτάχθηκαν στο καθεστώς και επεδίωξαν να ανακατακτήσουν την Ινδοκίνα μέσα από έναν αποικιακό πόλεμο. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 οι Ηνωμένες Πολιτείες στήριζαν την πολεμική προσπάθεια των Γάλλων, διοχετεύοντας χρήματα στη Γαλλία μέσω ενός μυστικού ταμείου προορισμένου για την Ινδοκίνα. Από το 1954 το 80% με 90% του γαλλικού πολέμου χορηγούνταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Για εννέα χρόνια, από το 1945 μέχρι το 1954, οι Γάλλοι επεδίωκαν να εκδιώξουν τους Βιετμίνχ από την εξουσία και τελικά απέτυχαν. Το 1954 η Γαλλία αναγκάστηκε να έρθει σε συμφωνία για τον πόλεμο, μετά και την ήττα στο Ντιενμπιενφού. Ο διακανονισμός που ακολούθησε έμεινε γνωστός ως «Συμφωνίες της Γενεύης». Βάσει των συμφωνιών, τέθηκε σε ισχύ εκεχειρία, ενώ οι γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις αποσύρθηκαν από το Βιετνάμ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αρνήθηκαν να προσυπογράψουν αυτές τις συμφωνίες, παρόλο που κάτι τέτοιο μας ζητήθηκε και είχαμε αποστείλει εκπροσώπους στο Βιετνάμ. Ο Τζων Φόστερ Ντάλλες (John Foster Dulles), ο οποίος είχε διατελέσει υπουργός Εξωτερικών επί Αϊζενχάουερ, πίστευε ότι οι συμφωνίες ήταν μειοδοτικές· αργότερα επιχείρησε να τις υπονομεύσει. Υπό το καθεστώς του Αϊζενχάουερ οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέπτυξαν την πολιτική του περιορισμού του κομμουνιστικού κινήματος στο Βιετνάμ μέσω της δημιουργίας ενός ξεχωριστού αντικομμουνιστικού κράτους στο νότο. Αυτό το ξεχωριστό κράτος στο νότο είναι πολύ πιθανό ότι ποτέ δεν θα διαμορφωνόταν χωρίς τη συμβολή της αμερικανικής βοήθειας.

Οι συμφωνίες της Γενεύης προέβλεπαν την προκήρυξη εθνικών εκλογών στο Βιετνάμ το 1956. Ουσιαστικά, ποτέ δεν πραγματοποιήθηκαν, λόγω της αντίστασης που πρόβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ έγραψε αργότερα στα απομνημονεύματά του ότι αν γίνονταν εκλογές, ο Χο Τσι Μινχ θα εισέπραττε το 80% των ψήφων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρείχαν την απαραίτητη στήριξη στο καθεστώς του νότου –το καθεστώς του Νγκο Ντιν Ντίεμ (Ngo Dinh Diem)– για να επιτρέψουν στον Ντίεμ να αρνηθεί τη συμμετοχή στις εκλογές, οι οποίες αποτελούσαν μέρος της συμφωνίας με τη Γαλλία και για τις οποίες όλοι οι παρατηρητές –η πλειονότητα των Βιετμίνχ– πίστευαν πως θα επικύρωναν αυτό που οι Βιετμίνχ είχαν κερδίσει στο έδαφος.

Ο αμερικανικός στόχος στο Βιετνάμ ήταν να εμποδίσει το κομμουνιστικό καθεστώς να εδραιώσει την εξουσία του σε μια χώρα που θεωρούσαμε στρατηγικής σημασίας για τα συμφέροντά μας. Όμως το κομμουνιστικό καθεστώς αποτελούσε τη νομικά διαμορφωμένη και νόμιμη κυβέρνηση του Βιετνάμ. Επιπλέον, ήταν ανεξάρτητη – είχε έλθει στην εξουσία ύστερα από μακρύ αντιαποικιακό αγώνα έναντι μιας ανένδοτης αποικιακής δύναμης και προτιμούσε να μείνει ανένταχτη. Ακόμα και αν, σε μια προχωρημένη εκδοχή, η κυβέρνηση του Χο Τσι Μινχ θεωρούνταν ότι απειλεί την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών, αυτό θα γινόταν μόνο αν διευρύνονταν οι συνέπειες της λεγόμενης θεωρίας του ντόμινο – δηλαδή, αν οι κομμουνιστές νικούσαν στο Βιετνάμ, οι γειτονικές χώρες θα έπεφταν κι εκείνες σαν μια παρτίδα από ντόμινο και ούτω καθεξής μέχρι που θα έφταναν στις ακτές της Καλιφόρνιας. Κατά την άποψή μου αυτός ο συλλογισμός ήταν σαθρός και η Ιστορία δείχνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες απλώς αντιτίθεντο στην ύπαρξη ενός κομμουνιστικού καθεστώτος στο Βιετνάμ και πίστευαν ότι διέθεταν την ισχύ και τα μέσα για να αποτρέψουν κάτι τέτοιο. Σε κάθε ιστορική φάση εφαρμόζονταν νέες μέθοδοι για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Ως πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας τη δεκαετία του 1960, ο γερουσιαστής Ουίλλιαμ Φούλμπραϊτ (William Fulbright) βρήκε την κατάλληλη φράση για να χαρακτηρίσει αυτή τη στάση, την απέδωσε ως «αλαζονεία της εξουσίας».

Οι αιτιολογήσεις για τις αμερικανικές επεμβάσεις συχνά κατασκευάζονταν εκ των υστέρων. Θα ήθελα, εντούτοις, να εξετάσω μόνο τρεις από τους ισχυρισμούς που προβάλλονταν εκείνη την εποχή, εξακολουθούν να προβάλλονται και πιστεύω ότι είναι σημαντικό να τους αντιπαραβάλουμε με την ιστορική πραγματικότητα. Αυτοί είναι οι εξής: (1) Ο πόλεμος του Βιετνάμ ήταν μια «ανταρσία» ή μια εξέγερση έναντι μιας ανεξάρτητης, κυρίαρχης κυβέρνησης, την οποία υποβοηθούσαμε. (2) Ο πόλεμος στο Βιετνάμ ήταν ένας πόλεμος ανάμεσα στο βορρά και το νότο. (3) Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν υπεύθυνες για την κλιμάκωση του πολέμου – ο νότος ήταν.