Τα ξημερώματα της Κυριακής 31 Μαρτίου θα γίνει η αλλαγή ώρας για το 2024. Με τη λήξη του χειμερινού ωραρίου θα πρέπει μετακινήσουμε τους δείκτες των ρολογιών μία ώρα μπροστά.

Κάθε τέλος Μαρτίου, όταν ανοίγει ο καιρός, μεγαλώνει η μέρα και αλλάζει η ώρα, πολλοί  αναρωτιόμαστε γιατί θα πρέπει κάθε χρόνο να διαταράσσουμε την καθημερινή ρουτίνα και τον βιολογικό μας ρυθμό μας βάζοντας τα ρολόγια μας μια ώρα μπροστά και άρα να ξυπνάμε μια ώρα νωρίτερα, να κοιμόμαστε αργότερα.

Ωστόσο οι επιπτώσεις στην υγεία μας δεν αφορούν απλά την ταλαιπωρία» του πρωϊνού ξυπνήματος. Σύμφωνα με τους ερευνητές η αλλαγή ώρας κάθε Μάρτιο συνδέεται με σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία,  όπως η αύξηση των καρδιακών προσβολών και η έλλειψη ύπνου στους εφήβους, σε αντίθεση με τη φθινοπωρινή αλλαγή.

Γιατί ο οργανισμός μας αποπροσανατολίζεται από τη θερινή αλλαγή ώρας;

Η Beth Ann Malow καθηγήτρια νευρολογίας και παιδιατρικής και διευθύντρια του τμήματος ύπνου του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Vanderbilt υποστηρίζει ότι η μετάβαση στη θερινή ώρα κάθε άνοιξη επηρεάζει την υγεία μας όχι μόνο αμέσως μετά την αλλαγή του ρολογιού αλλά και για τους σχεδόν οκτώ μήνες μέχρι την επόμενη αλλαγή στη χειμερινή ώρα που είναι και η πραγματική.

Η πραγματική, ώρα συμπίπτει με την παρουσία του φυσικού φωτός, με τον ήλιο να βρίσκεται ακριβώς πάνω από το κεφάλι μας το μεσημέρι ή κοντά στο μεσημέρι. Αντίθετα, κατά τη διάρκεια της θερινής ώρας από τον Μάρτιο έως τον Νοέμβριο, βλέπουμε τον ήλιο να ανατέλλει μία ώρα αργότερα το πρωί και να δύει μία ώρα αργότερα το βράδυ.

Το πρωινό φως είναι απαραίτητο για να βοηθήσει στη ρύθμιση των φυσικών ρυθμών του σώματος. Μας ξυπνάει και βελτιώνει την εγρήγορση. Επίσης ενισχύει τη διάθεση.  Αν και οι ακριβείς λόγοι για τους οποίους το φως μας ενεργοποιεί και ωφελεί την ψυχολογία μας δεν είναι ακόμη γνωστοί, σύμφωνα με την Mallow, αυτό μπορεί να οφείλεται στις επιδράσεις του φωτός στην αύξηση των επιπέδων της κορτιζόλης, μιας ορμόνης που ρυθμίζει την αντίδραση στο στρες, ή στην επίδραση του φωτός στην αμυγδαλή, ένα τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με τα συναισθήματα.

Οι έφηβοι μπορεί επίσης να πάσχουν από  χρόνια έλλειψη ύπνου λόγω της πρωινής αφύπνισης για το σχολείο, τις αθλητικές και κοινωνικές δραστηριότητες. Για παράδειγμα, πολλά παιδιά ξεκινούν το σχολείο γύρω στις 8 το πρωί ή νωρίτερα, πράγμα που σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της θερινής ώρας σηκώνονται για να πάνε στο σχολείο στο απόλυτο σκοτάδι. Το ίδιο ισχύει και για πολλούς εργαζόμενους.

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της θερινής ώρας είναι ότι παρέχει μια επιπλέον ώρα φωτός αργά το απόγευμα ή το βράδυ, ανάλογα με την εποχή του έτους, για αθλητισμό, ψώνια ή διασκέδαση. Ωστόσο και εδώ υπάρχει κάποιο τίμημα. Αυτό το παρατεταμένο βραδινό φως καθυστερεί την απελευθέρωση της μελατονίνης, της ορμόνης του ύπνου από τον εγκέφαλο, πράγμα που μας κάνει να κοιμόμαστε λιγότερο.

Επειδή κατά τη διάρκεια της εφηβείας, η μελατονίνη απελευθερώνεται πιο αργά το βράδυ, οι έφηβοι αργούν να αποκοιμηθούν. Σύμφωνα με την Malow οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε προβλήματα ύπνου από την παράταση του βραδινού φωτός.

Το φαινόμενο της «δυτικής άκρης»

Η γεωγραφία επίσης παίζει ρόλο στο πώς επηρεάζει η θερινή ώρα τους ανθρώπους. Μια μελέτη έδειξε ότι οι άνθρωποι που ζουν στο δυτικό άκρο μιας ζώνης ώρας, όπου ο ήλιος ανατέλλει αργότερα το πρωί και δύει αργότερα το βράδυ, κοιμούνται λιγότερο από εκείνους τους στο ανατολικό άκρο μιας ζώνης ώρας.

Σύμφωνα με μελέτη οι κάτοικοι του δυτικού άκρου έχουν υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας, διαβήτη, καρδιακών παθήσεων και καρκίνου του μαστού, καθώς και χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα και υψηλότερες δαπάνες για υγειονομική περίθαλψη.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτά τα προβλήματα υγείας μπορεί να οφείλονται σε έναν συνδυασμό χρόνιας έλλειψης ύπνου και «κιρκαδιανού αποπροσανατολισμού».  Ο κιρκάδιος, κιρκαδικός ή κιρκαδιανός ρυθμός είναι μία βιολογική διαδικασία που έχει παρατηρηθεί τόσο στον άνθρωπο, όσο και σε πολλούς άλλους ζωντανούς οργανισμούς και την οποία θα μπορούσαμε να περιγράψουμε με κάποιον τρόπο ως το βιολογικό μας ρολόι.

Επηρεάζεται σημαντικά και από συγκεκριμένους εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι το ηλιακό φως, η αλλαγή της θερμοκρασίας, οι φάσεις της σελήνης και ενδεχομένως και άλλους παράγοντες, τους οποίους δε γνωρίζουμε.

Όταν μιλάμε για κιρκαδιανό αποπροσανατολισμό αναφερόμαστε στην αναντιστοιχία των βιολογικών μας ρυθμών με το εξωτερικό περιβάλλον. Με άλλα λόγια, όταν ο συγχρονισμός της καθημερινής εργασίας, του σχολείου ή της ρουτίνας του ύπνου βασίζεται στο ρολόι και όχι στην ανατολή και τη δύση του ήλιου.

Γιατί αλλάζει η ώρα;

Η πραγματική ώρα είναι η χειμερινή ώρα. Ο λόγος που υιοθετήθηκε η πρακτική της αλλαγής ώρας ήταν ανάγκη για εξοικονόμηση ενέργειας και εφαρμόζεται καθολικά σε όλες τις χώρες της Ε.Ε από το 1996.

Στην Ευρώπη θεσπίστηκε για πρώτη φορά το 1916, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου όταν η Γερμανία, ήθελε να μειώσει την κατανάλωση άνθρακα για να τροφοδοτήσει τα πολεμικά της εργοστάσια. Εμφανίστηκε ξανά στο Β’ Παγκόσμιο ενώ μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973 καθιερώθηκε στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης συμπεριλαμβανόμενης και της Ελλάδας όπου για πρώτη φορά είχε εφαρμοστεί δοκιμαστικά το 1932.

Η ιδέα εκείνη την εποχή ήταν ότι η ύπαρξη επιπλέον φωτός αργότερα το απόγευμα θα εξοικονομούσε ενέργεια μειώνοντας την ανάγκη για ηλεκτρικό φωτισμό. Αυτό, ωστόσο έχει αποδειχθεί σε μεγάλο βαθμό ανακριβές, αφού οι ανάγκες θέρμανσης το χειμώνα μπορεί να αυξηθούν το πρωί, ενώ οι ανάγκες κλιματισμού μπορεί επίσης να αυξηθούν αργά το απόγευμα το καλοκαίρι.

Τον Μάρτιο του 2019 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε ψηφίσει υπέρ του τερματισμού της της αλλαγής ώρας την άνοιξη και το φθινόπωρο από το 2021.  Μάλιστα ο τότε επικεφαλής της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ  είχε τοποθετηθεί θετικά απέναντι στην κατάργηση της αλλαγής της ώρας ήδη από το 2018, όταν σε σχετική διαδικτυακή έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ήδη από το 2018 το  84% των  ευρωπαίων πολιτών είχε συμφωνήσει με την κατάργηση αυτής της πρακτικής.

Ωστόσο, η πανδημία κορονοϊού και στη συνέχεια ο πόλεμος στην Ουκρανία πήγαν πίσω αυτόν τον σχεδιασμό και πλέον, είναι άγνωστο αν και πότε η ΕΕ θα απαλλαγεί από την πρακτική αυτή.