Αγνοώντας ή υποτιμώντας την προφανή ανάγκη του ανθρωπίνου οργανισμού για ξεκούραση, ιδίως κατά τη διάρκεια της νύχτας, αυξάνουμε κατακόρυφα τον κίνδυνο εμπλοκής μας σε τροχαίο ατύχημα.
 
Γράφει ο Δρ. Φραγκισκος Καπιτσιμαδης, Γενικός Οικογενειακός Ιατρός
 
Ο ύπνος αποτελεί μια φυσιολογική κατάσταση ηρεμίας για τους οργανισμούς που διαθέτουν κεντρικό νευρικό σύστημα, κατά τη διάρκεια της οποίας σημειώνεται προσωρινή μεταβολή της συνείδησης του εξωτερικού κόσμου. Οι διαταραχές του ύπνου είναι μια σειρά συμπτωμάτων που χαρακτηρίζονται από μεταβολές στην ποσότητα, την ποιότητα, το χρονοδιάγραμμα του ύπνου και εκδηλώνονται με διαταραχή της προσοχής, της απόδοσης της εργασίας και του συναισθήματος
 
Καλός ύπνος και υγεία
Πιο συγκεκριμένα η διαταραχή μπορεί να αναφέρεται στη δυσκολία του ατόμου να το πάρει ο ύπνος (αϋπνία τύπου επέλευσης), ή στη δυσκολία του ατόμου να διατηρήσει τον ύπνο του (αϋπνία τύπου πρώιμης αφύπνισης), ή να κοιμάται πολλές ώρες (υπερυπνία) ή να κοιμάται την ημέρα και να είναι ξύπνιος την νύχτα (διαταραχή του κιρκάδιου ρυθµού του ύπνου), με αποτέλεσμα αρνητικές επιπτώσεις στην σωματική και ψυχική υγεία του.

Πολύ συχνά η διαταραχή του ύπνου μπορεί να είναι πρόδρομο σύμπτωμα ψυχικής νόσου [αγχώδους νεύρωσης και κατάθλιψης] ή σύμπτωμα σωματικής νόσου όπως ρινίτιδας, παραρινοκολπίτιδας, άσθματος, χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, παθήσεων του γαστρεντερικού, ενδοκρινοπάθειων, χρόνιου πόνου και παθήσεων του ουροποιητικού
Εκτιμάται ότι τουλάχιστον το ένα τρίτο των ανθρώπων κοιμούνται λιγότερες ώρες, από αυτές που είναι αναγκαίες για την ξεκούρασή τους γεγονός που καθιστά πολλούς από αυτούς πιο επιρρεπείς σε τροχαίο ατύχημα. Όμως τί εννοούμε καλό ύπνο;

Με τον όρο «καλός ύπνος», εννοούμε τον ύπνο ικανοποιητικής χρονικής επάρκειας (6-8 ώρες), αλλά και ποιότητας, χωρίς δηλαδή αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας. Τον καλό ύπνο τον αντιλαμβανόμαστε και εμείς οι ίδιοι, γιατί είναι αναζωογονητικός, και μας δίνει την ενέργεια για να αντιμετωπίσουμε και να ανταπεξέλθουμε στους στόχους και τις δραστηριότητες όλης της ημέρας
Η μακροχρόνια έλλειψη ενός καλού ύπνου μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία μας.

Ο ύπνος είναι πολύ σημαντικός για την σωστή λειτουργία του εγκεφάλου. Καθώς κοιμόμαστε ο εγκέφαλος προετοιμάζεται για τις απαιτήσεις της επόμενης ημέρας. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο καλός ύπνος βελτιώνει την ικανότητα για μάθηση, καθώς επίσης, βοηθά στην προσοχή, στην λήψη αποφάσεων και στην δημιουργικότητα. Η έλλειψη ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε έντονο στρες, κατάθλιψη, επιθετικότητα ακόμη και σε τάσεις αυτοκτονίας.
 
Η σχέση ύπνου και οδήγησης
Ο αμερικανικός οργανισμός “AAA Foundation for Traffic Safety” (Ίδρυμα Οδικής Ασφάλειας) διερεύνησε διεξοδικά τον ρόλο της αϋπνίας στην οδήγηση. «Η μελέτη εξέτασε δεδομένα από σχεδόν 4.600 σοβαρά τροχαία ατυχήματα που είχαν αναφερθεί στην αστυνομία και είχε απαιτηθεί η συνδρομή ιατρικού προσωπικού, ενώ τουλάχιστον ένα από τα οχήματα είχε απομακρυνθεί με γερανό.
Η αμερικανική τροχαία κατέγραψε τα χαρακτηριστικά των οδηγών και την ποσότητα του ύπνου τις τελευταίες 24 ώρες πριν από το ατύχημα, καθώς και τυχόν αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου τις προηγούμενες ημέρες. Όσο λιγότερο κοιμόταν ένας οδηγός τόσο περισσότερο κινδύνευε να προκαλέσει τροχαίο.

Ο επικεφαλής της έρευνας Brian Tefft, επιστημονικός συνεργάτης του αμερικανικού Ιδρύματος Οδικής Ασφάλειας, αναφέρει ότι οι κίνδυνοι από την οδήγηση υπό την επήρεια κόπωσης και υπνηλίας είναι μεγάλοι». Καταλήγει λοιπόν ότι ο ανεπαρκής ύπνος επιβραδύνει το χρόνο αντίδρασης, μειώνει την ακρίβεια των αντιδράσεων και οδηγεί σε παρατεταμένη διαταραχή της προσοχής. Αν κάποιος κοιμηθεί λιγότερες από 4 ώρες το βράδυ, έχει πάνω από 11 φορές περισσότερες πιθανότητες να προκαλέσει τροχαίο ατύχημα σε σχέση με τους οδηγούς που κοιμούνται επαρκώς.

Η έκθεση διαπίστωσε ότι για μια περίοδο 24 ωρών, ο κίνδυνος τροχαίου ατυχήματος για τους οδηγούς που στερούνται ύπνου σε σχέση με αυτούς που κοιμούνται επαρκώς τη νύχτα, δηλαδή 7-8 ώρες, είναι:

• 6-7 ώρες ύπνος: 1,3 φορές αυξημένος κίνδυνος ατυχήματος
• 5-6 ώρες ύπνος: 1,9 φορές αυξημένος κίνδυνος ατυχήματος
• 4-5 ώρες ύπνος: 4,3 φορές αυξημένος κίνδυνος ατυχήματος
• Λιγότερο από 4 ώρες: 11,5 φορές φορές αυξημένος κίνδυνος ατυχήματος

Ο Tefft ανέφερε ότι τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν ότι οι οδηγοί που συνήθως κοιμούνται λιγότερο από 5 ώρες την ημέρα, οι οδηγοί που έχουν κοιμηθεί για λιγότερο από 7 ώρες τις τελευταίες 24 ώρες, και οι οδηγοί που έχουν κοιμηθεί έστω και 1 ώρα λιγότερο από το συνηθισμένο χρόνο τις τελευταίες 24 ώρες έχουν αυξημένα ποσοστά για τροχαίο ατύχημα.

Ο εκτιμώμενος κίνδυνος για τροχαίο ατύχημα μετά από 4-5 ώρες ύπνου ήταν παρόμοιος με τον κίνδυνο που προκύπτει όταν κάποιος οδηγεί έχοντας στο αίμα του ποσότητα αλκοόλ λίγο παραπάνω από το νόμιμο όριο στις ΗΠΑ.

Σημειώνουμε ότι η έλλειψη ύπνου είναι εξαιρετικά επικίνδυνη τη νύχτα, κατά την οποία οι θάνατοι σε τροχαία είναι τριπλάσιοι απ’ ό,τι την ημέρα.
Η μελέτη κατέληξε στη διαπίστωση ότι οι νέοι και οι μεγαλύτερης ηλικίας οδηγοί ήταν αυτοί που εμπλέκονταν συχνότερα σε τροχαία λόγω υπνηλίας. Οι οδηγοί που δεν ευθύνονταν για τα τροχαία ήταν κυρίως οι μεσήλικες.

 
Τί να κάνουμε
Όταν η δυσκολία επέλευσης του ύπνου ή ο διακοπτόμενος ύπνος ή διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού του ύπνου εμφανίζονται συχνά, τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας – και πολύ περισσότερο όταν μονιμοποιούνται – τότε εξελίσσονται σε πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Ακολουθείστε λοιπόν πρώτα τις παρακάτω οδηγίες:

• Πηγαίνετε για ύπνο μόλις νυστάξετε.
• Φροντίστε το περιβάλλον του υπνοδωματίου (θόρυβος, φωτισμός, θερμοκρασία, ενοχλήσεις).
• Βγάλτε από το υπνοδωμάτιο τις ηλεκτρονικές συσκευές και μη χρησιμοποιείτε το κινητό δύο ώρες πριν την κατάκλιση
• Τρώτε ελαφρά το βράδυ – αποφεύγετε τα «βαριά» φαγητά
• Περιορίστε, ιδίως το βράδυ, τα αλκοολούχα και καφεϊνούχα ποτά
• Να ασκείστε τακτικά, αλλά τουλάχιστον 4 ώρες πριν την κατάκλιση

Αν δεν παρατηρήσετε βελτίωση τότε πρέπει να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας γιατί η αϋπνία μπορεί να αντιμετωπιστεί, αφού διαγνωστεί το αίτιό της, με πολλούς τρόπους, όπως η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία.
Η διαταραχή στον ύπνο αν εξαιρέσουμε τα περιβαλλοντικά αίτια όπως ο θόρυβος η θερμοκρασία κλπ. αποτελεί από άποψη υγείας την κορυφή του παγόβουνου ψυχικών και σωματικών προβλημάτων και σαφώς συσχετίζεται με τις πιο συνήθεις αιτίες τροχαίων ατυχημάτων όπως η διάσπαση προσοχής, η υπερβολική ταχύτητα, η επιθετική οδήγηση, η παραβίαση ερυθρού σηματοδότη και η παραβίαση πινακίδας “stop”.
Δώστε λοιπόν την απαραίτητη προσοχή στο πόσο σας έχει ξεκουράσει βραδινός ο ύπνος πριν οδηγήσετε και αν δεν είστε επαρκώς ξεκούραστοι ας οδηγήσει κάποιος άλλος.

Η υπνηλία «προειδοποιεί»
Ενδείξεις ότι πρέπει να σταματήσετε να ξεκουραστείτε, ενώ οδηγείτε:

• Δυσκολία στην εστίαση, συχνά ανοιγο-κλεισίματα των ματιών ή «βαριά» βλέφαρα
• Ονειροπόληση, σκέψεις περιπλάνησης / αποσύνδεσης
• Δυσκολία να θυμηθείτε τα τελευταία χιλιόμετρα που διανύσατε
• Προσπέρασμα κόμβων χωρίς να το καταλάβετε και αδυναμία παρατήρησης σημάτων κυκλοφορίας
• Επανειλημμένα χασμουρητά ή/και τρίψιμο των ματιών
• Δυσκολία να κρατήσετε το κεφάλι σας ψηλά
• Αδυναμία να κρατηθείτε στη λωρίδα σας
• Αίσθημα ανησυχίας και ευερεθιστότητα

Ο Κίνδυνος της Υπνηλίας
33,3 μέτρα το δευτερόλεπτο διανύει ένα αυτοκίνητο που ταξιδεύει με ταχύτητα 120 km/h. Το να κλείσουν, λοιπόν, τα μάτια του οδηγού έστω και ελάχιστα σημαίνει τυφλή πορεία δεκάδων μέτρων με απρόβλεπτες συνέπειες.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Ευρωβαρόμετρου, η υπνηλία αναγνωρίζεται από το 33% των Ελλήνων (38% των Ευρωπαίων) ως μία από τις βασικές αιτίες των θανατηφόρων ατυχημάτων στους αυτοκινητοδρόμους. Είναι δε σημαντικό ότι το 25% των Ελλήνων (και το ίδιο ποσοστό των Ευρωπαίων) πιστεύει ότι έχει αποκοιμηθεί για μερικά δευτερόλεπτα στο τιμόνι, ενώ το 9% (Ευρώπη: 14%) παραδέχεται ότι μπήκε στη λωρίδα έκτακτης ανάγκης ή ότι «καβάλησε» κάποιο κράσπεδο λόγω της υπνηλίας ή/και απροσεξίας. Ανησυχητικό στοιχείο αποτελεί το ότι το 48% των οδηγών στη χώρα μας (41% των Ευρωπαίων) παραδέχονται ότι έχουν οδηγήσει σε κατάσταση αυξημένης κόπωσης.

Στην περίπτωση, λοιπόν, που νιώσετε τα ανησυχητικά συμπτώματα της υπνηλίας, σταματήστε στο κοντινότερο πάρκινγκ ή στη χειρότερη περίπτωση σε κάποια άκρη του δρόμου – σε σημείο που δεν εμποδίζετε την κυκλοφορία – για να ξεκουραστείτε για όσο χρόνο χρειαστεί.

Πηγή: ΕΘΝΟΣ