Μια πρωτοφανής συμπεριφορά καταγράφηκε πρόσφατα από επιστήμονες στον Ειρηνικό, ανοικτά των ακτών των ΗΠΑ και του Καναδά. Φάλαινες όρκα (γνωστές και ως φάλαινες-δολοφόνοι) χρησιμοποιούν φύκια για να φροντίσουν η μία την άλλη, σε μια πρακτική που μοιάζει με αλληλοκαλλωπισμό.

Πρόκειται για την πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση με κοινωνικό χαρακτήρα στη θάλασσα. Δηλαδή μια συμπεριφορά που δεν στοχεύει μόνο στην επιβίωση αλλά και στη σύσφιξη κοινωνικών δεσμών, κάτι που μέχρι σήμερα θεωρείτο αποκλειστικό προνόμιο των πρωτευόντων θηλαστικών.

Η έρευνα έγινε σε μια ομάδα 73 ορκών που ζουν στο νότιο τμήμα της Θάλασσας Σάλις της Βρετανικής Κολομβίας. Χρησιμοποιώντας drones, οι επιστήμονες κατέγραψαν όρκες να κόβουν τμήματα από θαλάσσια φύκια, να τα ισορροπούν στο ρύγχος τους και να τα τρίβουν η μία στο σώμα της άλλης, τοποθετώντας τα συχνά και ανάμεσα στα σώματά τους. Το φαινόμενο αυτό, που ονομάστηκε «allokelping», φαίνεται να είναι συχνό και όχι μεμονωμένο.

«Αρχικά νομίσαμε ότι ήταν μια ιδιόρρυθμη συμπεριφορά μιας φάλαινας», δήλωσε ο Μάικλ Βάις, ερευνητικός διευθυντής του Κέντρου Έρευνας για τις όρκες και υπεύθυνος της μελέτης. «Όμως σύντομα διαπιστώσαμε ότι ήταν ευρέως διαδεδομένη συμπεριφορά στην ομάδα, κάτι που μας ενθουσίασε. Πρόκειται για μια συμπεριφορά που που ανακαλύπτουμε πρώτη φορά και μας ξάφνιασε».

Αν και στο παρελθόν έχουν παρατηρηθεί όρκες και δελφίνια να αφήνουν φύκια πάνω τους –μια συμπεριφορά γνωστή ως «kelping»– η χρήση τους με τόσο ενεργό, επιλεγμένο και συνεργατικό τρόπο είναι πρωτοφανής. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο σκοπός είναι πολλαπλός: αφαίρεση νεκρού δέρματος, απομάκρυνση παρασίτων και ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών μεταξύ τους.

Φροντίδα ανάμεσα σε συγγενείς και συνομήλικες

«Στα πρωτεύοντα θηλαστικά, η σωματική επαφή μειώνει το άγχος και ενδυναμώνει τις σχέσεις», επισημαίνει ο Ντάρεν Κροφτ από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ και εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου Έρευνας για τις Όρκες. «Γνωρίζουμε ότι οι όρκες έχουν έντονες κοινωνικές επαφές, αγγίζονται με τα σώματά τους και τα πτερύγιά τους, αλλά η χρήση των φυκιών ίσως συμβάλλει και στη φροντίδα του δέρματος».

Η συγκεκριμένη έρευνα έδειξε ότι η συμπεριφορά αυτή είναι συχνότερη ανάμεσα σε συγγενικά άτομα ή σε όρκες παρόμοιας ηλικίας, και σε εκείνες που είχαν εμφανή νεκρά κύτταρα στο δέρμα. Αυτό ενισχύει τη θεωρία της «κοινωνικής υγιεινής» –μια αντίστοιχη πρακτική με το καλλωπισμό που συναντάται σε πιθήκους ή ανθρώπους.

Η παρατήρηση έγινε εφικτή χάρη στη χρήση drones, που επέτρεψαν στους επιστήμονες να δουν με μεγάλη λεπτομέρεια τις κινήσεις των ζώων από απόσταση. Οι κάμερες κατέγραψαν τα φύκια να τοποθετούνται ανάμεσα στα κορμιά δύο ορκών και να τρίβονται ρυθμικά κίνηση που τους θύμισε εκείνη του υδρόβιου σφουγγαριού.

Το εύρημα προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον στην επιστημονική κοινότητα. Η Μόνικα Βίελαντ Σιλντς, διευθύντρια του Ινστιτούτου Συμπεριφοράς Ορκών, δήλωσε ότι η ανακάλυψη είναι εξαιρετική και υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλες μορφές τέτοιας συμπεριφοράς.

Η νέα αυτή ανακάλυψη προστίθεται στις ήδη γνωστές πολιτισμικές συμπεριφορές των φαλαινών, όπως οι τραγουδιστικές «διάλεκτοι» διαφορετικών ειδών που έχουν ανακαλυφθεί σε διάφορα σημεία των ωκεανών.

Οι επιστήμονες τώρα θέλουν να διαπιστώσουν αν η συγκεκριμένη πρακτική παρατηρείται μόνο στις φάλαινες της Θάλασσας Σάλις ή αν εντοπίζεται και αλλού.

Οι «τρυφερές φάλαινες» απειλούνται με εξαφάνιση

Ωστόσο, η επιβίωση των συγκεκριμένων ορκών –γνωστών ως «J Pod»– απειλείται. Ο πληθυσμός τους δεν αναπαράγεται με άλλες ομάδες, γεγονός που καθιστά το είδος γενετικά απομονωμένο. Επιπλέον, η βασική τους τροφή –ο σολομός chinook– βρίσκεται σε έλλειψη εξαιτίας της υπεραλίευσης, της κλιματικής κρίσης και της καταστροφής των ποταμών όπου γίνεται η αναπαραγωγή.

Παράλληλα, το ίδιο το φύκι bull kelp, που ευδοκιμεί σε ψυχρά νερά, απειλείται από την υπερθέρμανση των θαλασσών, με μεγάλες εκτάσεις να εξαφανίζονται στον βορειοδυτικό Ειρηνικό.

«Οι φάλαινες αυτές βρίσκονται σε κίνδυνο», υπογραμμίζει ο Βάις. «Και μαζί τους κινδυνεύει να χαθεί αυτή η μοναδική συμπεριφορά. Αν χαθούν, δεν χάνουμε μόνο 73 ζώα – χάνουμε μια γνώση και κουλτούρα που εξελισσόταν επί χιλιάδες χρόνια».

Το εύρημα ωστόσο έρχεται να επιβεβαιώσει το πόσα ακόμα έχουμε να μάθουμε από τη ζωή των θαλάσσιων θηλαστικών αλλά και να υπογραμμίσει την ανάγκη να προστατεύσουμε το περιβάλλον τους, ώστε να συνεχίσουμε να ανακαλύπτουμε τα πολύπλοκα και εντυπωσιακά μοτίβα της συμπεριφοράς τους.

Πηγή: The Guardian