Το πρώτο δεκαπενθήμερο Φεβρουαρίου 1945, οι δυνάμεις της Αριστεράς βιώνουν σε διπλωματικό επίπεδο αυτό που έζησαν σε στρατιωτικό ένα μόλις μήνα πριν. Δηλαδή, να μην μπορούν αρχικά να διασώσουν  μια θέση άμυνας, εν συνεχεία ν’ αναζητούν έναν οποιοσδήποτε συμβιβασμό και τελικά να συζητούν για τα λάθη που έγιναν. Αυτό καταδεικνύει την έλλειψη ενός συνολικότερου σχεδιασμού της Αριστεράς έναντι ενός πανίσχυρου στρατιωτικά και διπλωματικά βρετανικού μηχανισμού, που γνωρίζει τι θέλει και πως θα το κατακτήσει.

Τι επέρχεται στη διάσκεψη που ετοιμάζεται για τον τερματισμό των εχθροπραξιών, διαφαίνεται ήδη από τους όρους που καθορίζουν τη συνάντηση κορυφής.  Κυβέρνηση και Βρετανοί, όντας σε θέση ισχύος,  συμπεριφέρονται υπεροπτικά στην αντιπροσωπεία της Αριστεράς. Άλλοτε μη απαντώντας καν στην πρόταση του ΕΑΜ να στείλει πενταμελή επιτροπή -αναγκάζοντας την αντιπροσωπεία που ξεκινά από τα Τρίκαλα να επιστρέψει άπρακτη χωρίς να φτάσει ποτέ στην Αθήνα- και άλλοτε απαιτώντας η ΕΑΜική αντιπροσωπεία ν’ αποτελείται μόνο από μέλη του ΚΚΕ. Ο στόχος προφανής. Η ταύτιση το κινήματος ΕΑΜ- ΕΛΑΣ με το ΚΚΕ  με  ότι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο προπαγάνδας.

Η ιστορική διάσκεψη ξεκινά την Παρασκευή 2 Φεβρουαρίου. Η ΕΑΜική αντιπροσωπεία αποτελείται από τους Γιώργο Σιάντο (γραμματέα του ΚΚΕ), Μήτσο Παρτσαλίδη (γραμματέας του ΕΑΜ), Ηλία Τσιριμώκο (γραμματέας του ΕΛΔ και μέλος της Κ.Ε του ΕΑΜ) και τον Στέφανο Σαράφη (στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛΑΣ). Την κυβερνητική πλευρά εκπροσωπούν οι Ιωάννης Σοφιανόπουλος (υπουργός Εξωτερικών), Περικλής Ράλλης (υπουργός Εσωτερικών), Ιωάννης Μακρόπουλος (υπουργός Γεωργίας) και οι Κατσώτας, Παυλόπουλος, Παπαθανασιάδης (στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες).

Η…χωροταξία του δωματίου στη βίλα του επιχειρηματία Πέτρου Κανελλοπούλου στην οποία γίνονται οι συζητήσεις, δίνεται από την εφημερίδα  “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ” : “Εισήλθον πρώτοι οι κυβερνητικοί αντιπρόσωποι. Έλαβον θέσιν εις ένα παραλληλεπίπεδον τραπέζι, καλυπτόμενον από απλούν έγχρωμων τραπεζομάνδηλον και περιστοιχιζόμενον από αναπαυτικά καθίσματα. Εις την γωνίαν αι αναλαμπαί ενός τζακιού προσέδιδον μίαν, συμβολικήν ίσως θαλπωρήν εις την ατμόσφαιραν. Παραπλεύρως δύο μικρότερα τραπεζάκια παρεχωρήθησαν εις τους στενογράφους. Αμέσως εκλήθησαν οι εαμικοί αντιπρόσωποι. Εισήλθε πρώτος ο Σιάντος, ακολουθούμενος από τους άλλους δύο”.

Όμως τα σημαντικότερα γεγονότα της πρώτης ημέρας εξελίσσονται αρκετά μακριά από τη βίλα Κανελλόπουλου, και προκαθορίζουν το επερχόμενο μεταδεκεμβριανό τοπίο:Ξεκινούν τα έκτακτα στρατοδικεία με πέντε θανατικές καταδίκες, ενώ η αγόρευση του βασιλικού επιτρόπου “δείχνει” την επόμενη ημέρα :“Η σημερινή έναρξις των συνεδριάσεων του δικαστηρίου, αποτελεί τον πρόλογο μιας σειράς παρελάσεων ανθρωπόμορφων τεράτων. Οι άνθρωποι αυτοί, ή μάλλον τα τέρατα αυτά δεν επολέμησαν εναντίον των κατακτητών, αλλά εβοηθήθησαν από αυτούς για να επιτεθούν εναντίον των Ελλήνων”.

Πίσω στις διαπραγματεύσεις, η μεγάλη διαφορά των δύο πλευρών, είναι ότι οι μεν βρίσκονται εκεί για να συμφωνήσουν, ενώ οι δε για να κυριαρχήσουν. Η τελευταία γραμμή άμυνας της αντιπροσωπίας της Αριστεράς, είναι η, με κάθε τρόπο, έκδοση γενικής αμνηστίας για τα τεκταινόμενα μετά τον Δεκέμβρη, θέση που επικυρώνεται  από την Κ.Ε του ΚΚΕ στα τέλη του Ιανουαρίου.

Στην πράξη όμως τίποτα από αυτά δεν συμβαίνει. Όταν συζητείται το τελευταίο ζήτημα η κυβερνητική αντιπροσωπεία είναι ανένδοτη, οι διαπραγματεύσεις ναυαγούν, μέχρι που τη «λύση» δίνει ο Ηλίας Τσιριμώκος με κινήσεις που προκαλούν συζητήσεις μέχρι σήμερα. Ο τελευταίος έχει το ίδιο διάστημα  συναντήσεις με τον επικεφαλής της Ιντέλιτζεν Σέρβις στην Αθήνα Ντέιβιντ Μπαλαφούρ (γνωστός ως πατήρ Δημήτριος στο παρεκκλήσι του Ευαγγελισμού), τον στενό συνεργάτη του Δαμασκηνού καθηγητή Ιωάννη Γεωργάκη, και, τέλος με τον Δαμασκηνό. Για να γίνει μάλιστα η τελευταία συνάντηση, χρειάζεται να παιχτεί ένα ολόκληρο θέατρο μεταξύ Τσιριμώκου και Εγγλέζων, όπου ο πρώτος ζητά να φύγει το βράδυ από την διάσκεψη για να δει την άρρωστη μητέρα του, οι Άγγλοι αρχικά αρνούνται και τελικά κάμπτονται για ανθρωπιστικούς λόγους…

Το τι συζητά ο Τσιριμώκος σε αυτές τις συναντήσεις αποκαλύπτει το τηλεγράφημα του Φόρειν Όφις προς τον Τσόρτσιλ στις 3 Φεβρουαρίου, διάστημα που ο τελευταίος βρίσκεται στη Γιάλτα :“Ο κ. Λίπερ αναφέρει ότι συζητήσεις σχετικά με τη συμμετοχή του Τσιριμώκου ανέβαλαν την έναρξη της Διάσκεψης μέχρι το απόγευμα της 2 Φεβρουαρίου. Ο αντιβασιλιάς κάλεσε τον Τσιριμώκο, ο οποίος, όχι μόνο του είπε ότι οι συνάδελφοί του είχαν έρθει για να επιτύχουν μια συμφωνία, αλλά αποκάλυψε τους όρους που προτίθονταν να θέσουν και δεσμεύτηκε να ψηφίσει εναντίον τους στα δύο βασικά σημεία, δηλαδή τη γενική αμνηστία και την είσοδο των κομμουνιστών στην κυβέρνηση…”.

Ανεξαρτήτως της μεθοδολογίας που οδηγεί στην υποχώρηση, το αποτέλεσμα είναι ότι η επανέναρξη των συζητήσεων, μετά από διήμερη διακοπή για διαπραγματεύσεις, η ΕΑΜική αντιπροσωπία κάνει πίσω στο αίτημα περί γενικής αμνηστίας για να μην υπάρξει αδιέξοδο “που θα οδηγήσει τον τόπο σε συμφορά” όπως αναφέρει επιστολή της προς την κυβέρνηση.

Στις 12 Φεβρουαρίου 1945 φτάνει  η ώρα της οριστικής συμφωνίας που περιλαμβάνει εννέα άρθρα, δύο με υποχρεώσεις του ΕΑΜ, και επτά της κυβέρνησης. Το μέλλον όμως δείχνει ότι ουσιαστικά η αντιπροσωπεία της Αριστεράς έχει συμφωνήσει σε ποια ζητήματα θα υποχωρήσει και η κυβερνητική ποια δεν θα τηρήσει…

Το πρώτο άρθρο της συμφωνίας δεσμεύει την κυβέρνηση να καταργήσει όλους τους ανελεύθερους νόμους που δεν επιτρέπουν “την ελευθέραν εκδήλωσιν των πολιτικών φρονημάτων» και να εξασφαλίσει τις “ατομικές ελευθερίες του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι και της δια του Τύπου εκφράσεως των στοχασμών”. Στο δεύτερο υπάρχει άρση του στρατιωτικού νόμου, και στο τρίτο, η αμνηστία των πολιτικών αδικημάτων που τελέστηκαν μετά τις 3 Δεκεμβρίου, αλλά εξαιρώντας “τα συναφή κοινά αδικήματα κατά της ζωής και της περιουσίας, τα οποία δεν ήσαν απαραιτήτως αναγκαία δια την επιτυχίαν του πολιτικού αδικήματος”. Αυτό το απόσπασμα αποτελεί το σημείο που “νομιμοποιεί” τις μεταδεκεμβριανές διώξεις, οδηγώντας έναν ολόκληρο κόσμο σε πολιτική παρανομία και κοινωνική περιθωριοποίηση .

Στο τέταρτο άρθρο, το ΕΑΜ δεσμεύεται για την απελευθέρωση ομήρων, στο πέμπτο προβλέπεται η συγκρότηση εθνικού στρατού με συμμετοχή πρώην ανταρτών και αξιωματικών του ΕΛΑΣ, και στο έκτο επιβάλλεται η διάλυση του ΕΛΑΣ με παράλληλη παράδοση του οπλισμού. Παρακάτω αναφέρονται τα όπλα που υποχρεώνεται να παραδώσει ο ΕΛΑΣ, και στην παρένθεση αυτά που τελικά παραδίδει που είναι πολύ περισσότερα: “Τυφέκια 41.400 (48.953), Οπλοπολυβόλα 1.050 (1412), Αυτόματα τυφέκια 650 (713), Βαρέα πυροβόλα 315, Όλμοι ομαδικοί 55 (81) Όλμοι ατομικοί 107 (138), πυροβολικόν όλων των τύπων  32, Συσκευαί ασυρμάτου 15 (17)”.

Στα άρθρα επτά και οκτώ η κυβέρνηση υποχρεώνεται να εκκαθαρίσει δημόσιες υπηρεσίες και σώματα ασφαλείας από κατοχικά και 4αυγουστιανά κατάλοιπα, και, τέλος, το ένατο προβλέπει διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το πολιτειακό μέσα στο 1945.

Αντί άλλου σχολίου για τα αποτελέσματα της Συμφωνίας της Βάρκιζας, αναφέρουμε ένα αντιπροσωπευτικό απόσπασμα από τη βιογραφία του Χαρίλαου Φλωράκη,  “Κι ‘σέν’ πώς σ’ λέν’; Χαρίλαος Φλωράκης”. Εκεί, ο ιστορικός ηγέτης του ΚΚΕ περιγράφει μια σκηνή στη δίκη του που γίνεται το 1960 στο Στρατοδικείο, όπου  μάρτυρες κατηγορίας λένε πως οι κομμουνιστές στη δράση τους δεν διεξάγουν εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, αλλά αγώνα για κατάκτηση της εξουσίας. Θυμωμένος από τις πολλές φορές που ακούει την ίδια έκφραση, ο Φλωράκης πετάγεται πάνω έξαλλος. Η συνέχεια στον ίδιο:“Θύμωσα καθώς τους άκουγα να το επαναλαμβάνουν. Πετάχτηκα κι εγώ επάνω από τη θέση που καθόμουνα: “Επιτέλους, κύριε πρόεδρε”, είπα, “εμείς ποια εξουσία να καταλάβουμε; Εμείς την είχαμε την εξουσία…”. “Ας μην τη δίνατε τότε”, μου απάντησε ο πρόεδρος Φραδέλος Ανδρεόπουλος τ’ όνομά του, συνταγματάρχης της στρατιωτικής δικαιοσύνης. “Αυτό ήτανε και το λάθος μας”, του λέω. “Κάθισε τότε κάτω, Φλωράκη, και πλήρωνε…”.