Σαν  σήμερα, στις 17 Απριλίου 1961, ο Μάνος Χατζιδάκις τιμάται από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου με το Όσκαρ  Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού της ταινίας “Τα Παιδιά του Πειραιά”.

Παρότι τα προγνωστικά τον θεωρούν ως ένα από τα φαβορί για το αγαλματάκι, ο ίδιος φαίνεται να αιφνιδιάζεται για την βράβευση γι αυτό άλλωστε στην αίθουσα απονομής δεν βρίσκεται ούτε ο ίδιος ούτε κάποιος εκπρόσωπός του να το παραλάβει, κάτι πρωτότυπο για μια τέτοια εκδήλωση. Έτσι, οι παρουσιαστές της βραδιάς φανερά αμήχανοι, αναμένοντας κάποιον να εμφανιστεί, προσπαθούν να καλύψουν το χρόνο με χιούμορ :“Είναι ο κύριος Μάνος Χατζιδάκις στην αίθουσα;” ρωτά η παρουσιάστρια για να λάβει απάντηση λίγο αργότερα από τον κωμικό Μπομ Χόουπ: “Έρχεται με λεωφορείο από τη Γιουγκοσλαβία…”, μπερδεύοντας προφανώς τη χώρα καταγωγής του συνθέτη. Εν συνεχεία ο Χόουπ, βασικός παρουσιαστής της βραδιάς, παίρνει τελικά στα χέρια του το Όσκαρ του Χατζιδάκι, λέγοντας χαρούμενος: “Περίμενα πάντα αυτή τη στιγμή…”

Ένα Όσκαρ που χάνεται με το ταχυδρομείο …

Λίγες μέρες αργότερα η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου στέλνει ταχυδρομικά το Όσκαρ στον Χατζηδάκι αλλά αυτό χάνεται κάπου στη διαδρομή. Όταν ο κορυφαίος συνθέτης καλείται να βγάλει τις κλασικές αναμνηστικές φωτογραφίες αγκαλιά με το αγαλματάκι, ελλείψει  Όσκαρ, επιστρατεύεται η Κατίνα Παξινού, η οποία το έχει κερδίσει για την ερμηνεία της στην ταινία “Για ποιον χτυπάει η καμπάνα”. Έτσι, στις φωτογραφίες αγκαλιά με το βραβείο ο Χατζιδάκις κρατά το Όσκαρ που έχει πάνω το όνομα Κατίνα Παξινού… Χρειάζεται να περάσει ένα διάστημα ώστε η Ακαδημία Κινηματογράφου στείλει  τελικά αντίγραφο. 

Παρότι στην πορεία γράφονται πολλά για τη σχέση του Χατζιδάκι τόσο με τη μουσική για τα “Παιδιά του Πειραιά”, όσο και με το ίδιο το κερδισμένο Όσκαρ και την αδιαφορία του γι αυτό, το πρώτο διάστημα τουλάχιστον ο συνθέτης εμφανίζεται αιφνιδιασμένος με την βράβευσή και όχι αρνητικός για αυτό,  θεωρώντας το ένα μέσο διεθνούς προβολής του έργου του.  

Στην πρώτη του συνέντευξη για το θέμα αναφέρει :“Νοιώθω μια απέραντη  συγκίνηση για την τιμή που έγινε στα “Παιδιά του Πειραιά”, που παρ’ όλες τις φήμες και τα προγνωστικά, δεν περίμενα ότι θα μου έφερναν το Όσκαρ. Τώρα όμως που η φήμη παραχώρησε τη θέση της στην πραγματικότητα, με ξεχωριστή χαρά μοιράζομαι το βραβείο με την Ελλάδα, αφού έχει αυτό το δικαίωμα τη στιγμή που και εγώ είμαι ένας Έλληνας”. Στην ερώτηση του δημοσιογράφου αν το Όσκαρ τον κάνει ευτυχισμένο απαντά :“Με έχει κάνει προσεκτικό. Η καριέρα μου αρχίζει μόλις τώρα. Είμαι βέβαιος θα αντιληφθείτε το νόημα των λόγων μου. Το Όσκαρ δεν είναι μόνο ένα μικρό αγαλματάκι. Είναι μια μεγάλη και βαριά υποχρέωση”. 

Από το κόκκινο χαλί στα σκουπίδια

Τι αλλάζει στην πορεία και εκτοξεύει το Όσκαρ στα σκουπίδια; Αρχικά  η μουσική του για τα “Παιδιά του Πειραιά” ακολουθεί  αυτόνομη πορεία που μετατρέπεται γρήγορα σε ελληνικό φολκλόρ, κάτι που όχι μόνο δεν αντιπροσωπεύει τον ίδιο τον δημιουργό, αλλά απομακρύνει το κοινό από αυτό που εκείνος θεωρεί μουσική δημιουργία. Γρήγορα η αποδοχή του Όσκαρ μετατρέπεται σε αντιπάθεια προς αυτό, σε σημείο μάλιστα που ελάχιστα χρόνια μετά πουλά τα δικαιώματα του, απ’ ότι λέγεται, για να φτιάξει τα δόντια του… Όμως πέρα από τη διαφορετική μουσική πορεία που ακολουθεί η μουσική της ταινίας, αλλάζει και ο ίδιος.   

Χαρακτηριστικό είναι, ότι ένα βράδυ του 1963 όπου δειπνεί με τη Μαρία Κάλλας στο Παρίσι, τέσσερις μουσικοί φτάνουν στο τραπέζι τους παίζοντας τα “Παιδιά του Πειραιά”. Η Κάλλας τους ακολουθεί τραγουδώντας χαμηλόφωνα, αλλά όταν το τραγούδι τελειώνει δέχεται τις παρατηρήσεις του Χατζιδάκι:“Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι η μεγαλύτερη τραγουδίστρια του κόσμου θα τραγουδούσε τόσο μέτρια, αυτό το μέτριο τραγούδι”. 

“Αδιαφορώ για την δόξα. Με φυλακίζει μέσα στα πλαίσια που καθορίζει εκείνη κι όχι εγώ”, λέει, έμμεσα για το Όσκαρ, λίγα χρόνια αργότερα, ενώ σε κείμενο του την δεκαετία του 80 αναφέρει :“Και το επίσημο κράτος με γιόρτασε για το Όσκαρ που πήρα ερήμην μου και έξω απ’ τα δικά μου σχέδια. Πάλεψα χρόνια για ν’ αφαιρέσω αυτό τον “τίτλο τιμής” από την πλάτη μου”.

Ο ίδιος σνομπάρει “Τα παιδιά του Πειραιά”, με την αυθεντική σνομπαρία ενός ανθρώπου που δεν θέλει να τον θυμούνται για τα εύκολα. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ο Χατζιδάκις πετά  το Όσκαρ στα σκουπίδια του σπιτιού του στο Παγκράτι, όπου το διασώζει από τον …ατιμασμό η οικιακή του βοηθός, παραδίδοντάς  στην αδερφή του Μιράντα. Εκείνη διασώζει το χρυσό αγαλματίδιο στο σπίτι της και το επιστρέφει ένα χρόνο μετά τον θάνατό του.

Σήμερα, το ταλαιπωρημένο αγαλματάκι, βρίσκεται σε μια προθήκη του σαλονιού του σπιτιού του στην οδό Ρηγίλλης την οποία ο θετός γιος του, Γιώργος Χατζιδάκις, διατηρεί ακριβώς όπως ήταν όταν εκείνος βρισκόταν στη ζωή. Το Όσκαρ κοιτάει προς τον τοίχο αντανακλώντας την απαξίωση του Χατζηδάκι προς αυτό… 

Μάνος Χατζιδάκις – Ζυλ Ντασέν κάποια χρόνια μετά τη συνεργασία τους στα “Παιδιά του Πειραιά”.

Μάνος Χατζιδάκις – Κατίνα Παξινού, ελλείψει πρωτότυπου, φωτογραφίζονται με το Όσκαρ της δεύτερης, με τον πρώτο να κοιτά το πολυπόθητο αγαλματάκι με περισσή αμηχανία.

Η Μελίνα Μερκούρη στην κλασικότερη σκηνή της ταινίας όπου τραγουδά το “οσκαρικό” τραγούδι. Στην τελευταία συνάντηση των δύο μεγάλων καλλιτεχνών, η Μελίνα του λέει ότι το “παιδί αυτό είναι ορφανό από πατέρα, αλλά έχει μια μάνα”, με τον Χατζιδάκι να την συγχαίρει για την υιοθεσία…