Ημέρα μνήμης της Αρμενικής γενοκτονίας από την Τουρκία η 24η Απριλίου, με την τελευταία να εισαγάγει πρώτη στον 20ο αιώνα την πρακτική της εθνοκάθαρσης. Η μαύρη αυτή πρωτιά της Τουρκίας όχι μόνο δεν αντιμετωπίζεται κριτικά από την ίδια, αλλά η σιωπή των ισχυρών χωρών την “θεσμοποιεί” στην συνέχεια ως πολιτική λογική για όλες τις μειονότητες που απομένουν στην επικράτεια της.  
 
Οι Αρμένιοι αποτελούν εξαιρετικό παράδειγμα απόλυτης δομικής ανικανότητας ενός συστήματος, όχι μόνο να δώσει τα ελάχιστα δικαιώματα σε μια κατηγορία πολιτών του, αλλά και να στρέψει εναντίον του ανθρώπους που έχουν ουσιαστικά αφομοιωθεί σε αυτό. Ο Τούρκος ιστορικός Καράλ αναφέρει ότι μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα οι Αρμένιοι «είχαν υιοθετήσει τους τουρκικούς τρόπους και δεν σκόπευαν στην ανεξαρτησία όπως άλλες οθωμανικές κοινότητες».  
 
Το αρμενικό  ζήτημα διεθνοποιείται με την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου η οποία αφήνει στη Ρωσία τα εδάφη που έχει κατακτήσει στον Ρωσσοτουρκικό πόλεμο του  1877-1878,  μέχρι η Τουρκία να προχωρήσει  σε μεταρρυθμίσεις για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Αρμενίων. Η επέμβαση της Μεγάλης Βρετανίας που βλέπει τα συμφέροντα της στην περιοχή να αμφισβητούνται από τους Ρώσους, φέρνει τη Συνθήκη του Βερολίνου το 1878 η οποία καταργεί αυτό το άρθρο, και επαναφέρει τους Αρμένιους στα χέρια των Τούρκων δίνοντας τους σαν μοναδικό αντάλλαγμα κάποιες αόριστες εγγυήσεις περί  προστασίας των δικαιωμάτων τους.

Η αντίστροφη μέτρηση γι αυτούς έχει ξεκινήσει, κάτι που επιβεβαιώνει και ο μετέπειτα Άγγλος πρωθυπουργός  Λόυδ Τζορτζ : «Χωρίς την ολέθρια επέμβασή μας, η μεγάλη πλειοψηφία των Αρμενίων θα είχε τεθεί με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου του 1878, υπό την προστασία της ρωσικής σημαίας. Η ενέργεια της βρετανικής κυβέρνησης οδήγησε αναπόφευκτα στις τρομερές σφαγές του 1895-97, του 1909, και στο τέλος στο ολοκαύτωμα του 1915, το χειρότερο απ’ όλα». 
 
Η διάψευση των Αρμενικών προσδοκιών για εθνική απαγκίστρωση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, οδηγεί στη δημιουργία των πρώτων επαναστατικών οργανώσεων και το ξεκίνημα του εθνικοαπελευθερωτικού τους αγώνα. Οι συμφωνίες με τις τότε Μεγάλες Δυνάμεις δεν τηρούνται, γιατί οι δεύτερες καλυμμένες πίσω από τον τύπο των συμφωνιών δεν στρέφουν το βλέμμα τους στην εφαρμογή τους, ακόμα και όταν ξεκινούν οι πρώτες εκκαθαρίσεις. «Καμία διεθνής συμφωνία δεν αθετήθηκε και δεν αγνοήθηκε τόσο συστηματικά και ανοιχτά εκ μέρους των ιδίων δυνάμεων που την υπέγραψαν όσο η συνθήκη Βερολίνου του 1878», γράφει ο δούκας Ντ’ Αρλύζ. 
 
Την διετία 1894-1896 οι τουρκικές θηριωδίες υπό την ηγεσία του αδίστακτου σουλτάνου Αβδούλ Χαμμίτ Β έχουν ως αποτέλεσμα τον αφανισμό αγνώστου αριθμού Αρμενίων (υπολογίζονται σε τουλάχιστον 150.000 άτομα όλων ηλικιών) χωρίς σε αυτούς να περιλαμβάνονται οι εκτοπισμένοι και οι βίαια εξισλαμισμένοι. Το σημαντικότερο πολιτικό  συμπέρασμα αυτής της «πρώτης γενοκτονίας» είναι η συνειδητοποίηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ότι μπορεί να εφαρμόζει ατιμώρητα  εθνοκαθάρσεις, αρκεί τα πτώματα να μην βρίσκονται μέσα στα σπίτια των Ευρωπαίων.   
 
Παρά τα τραγικά γεγονότα οι Αρμένιοι, πιστεύοντας ακόμα ότι μπορούν να λύσουν τα προβλήματα με την Οθωμανική Αυτοκρατορίας εντός της, εντάσσονται στο κίνημα των Νεότουρκων, το οποίο μεταφέρει όλες τις ευθύνες για την σφαγή τους στο διεφθαρμένο σουλτάνο Χαμίτ, ενώ παράλληλα διακηρύσσει ισότητα και σεβασμό όλων των θρησκευτικών μειονοτήτων. Το 1908 οι Νεότουρκοι ανεβαίνουν στην εξουσία, εξορίζουν τον Χαμίτ στη Θεσσαλονίκη, και επαναφέρουν το Σύνταγμα του 1876 που αναγνωρίζει αυξημένα δικαιώματα στις μειονότητες.

Οι ελπίδες των Αρμενίων για καλύτερο μέλλον, διαψεύδονται μόλις ένα χρόνο μετά, τον Απρίλιο του 1909, με το ολοκαύτωμα των Αδάνων. Τουλάχιστον 15.000 Αρμένιοι σφάζονται εκείνες τις ημέρες ενώ τα συμμαχικά πλοία επτά κρατών που βρίσκονται έξω από στο λιμάνι των Αδάνων δεν ρίχνουν ούτε μια κανονιά για να προφυλάξουν τα θύματα, πρακτική που επαναλαμβάνουν 13 χρόνια μετά στην καταστροφή της Σμύρνης.
 
Η ευθύνη των νέων σφαγών ρίχνεται πάλι σε οπαδούς του προηγούμενου καθεστώτος, ενώ κάποιες καταδίκες ενόχων από τουρκικά δικαστήρια, δεν αλλάζουν πια την βεβαιότητα των Αρμενίων, ότι είναι πλέον ανεπιθύμητοι στην καταρρέουσα Αυτοκρατορία. Η πεποίθηση αυτή επιβεβαιώνει ένα χρόνο μετά η μυστική σύσκεψη των Νεότουρκων στη Θεσσαλονίκη, όπου χαράζεται η «γραμμή» στο ζήτημα των μειονοτήτων που ουσιαστικά ισχύει μέχρι σήμερα : Οθωμανοποίηση όλων των Τούρκων υπηκόων, ή εξαφάνισή τους με οποιοδήποτε τρόπο από τα γεωγραφικά όρια της χώρας.

Η ομιλία του υπουργού Εσωτερικών της εποχής Ταλαάτ είναι χαρακτηριστική: “Γνωρίζεται ότι σύμφωνα με τους όρους του Συντάγματος, δηλώνεται επίσημα η ισότητα μουσουλμάνων και γκιαούρηδων αλλά όλοι σας καταλαβαίνεται πολύ καλά ότι είναι ένα απραγματοποίητο ιδανικό. Η σαρία, το ιστορικό μας παρελθόν και τα αισθήματα εκατοντάδων χιλιάδων μουσουλμάνων, καθώς και αυτά των ίδιων των γκιαούρηδων, εμφανίζουν ένα αξεπέραστο εμπόδιο στην εγκαθίδρυση μιας πραγματικής ισότητας. Δεν μπορεί να τίθεται ζήτημα ισότητας όσο δεν θα έχουμε πραγματοποιήσει την οθωμανοποίηση της Αυτοκρατορίας”.
 
Η έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου προσφέρει στην Τουρκία την «ευκαιρία» πραγματοποίησης εκείνου που πολλά χρόνια αργότερα θα ονομαστεί «τελική λύση». Χρησιμοποιώντας το εύρημα ότι κάποιοι Αρμένιοι πολεμούν εθελοντικά στο πλευρό των Ρώσων, κατηγορείται σύσσωμος ο Αρμενικός πληθυσμός ως προδότες, και μέσα σε λίγες ημέρες δολοφονείται όλη η πολιτική και θρησκευτική ηγεσία του, αφοπλίζονται οι Αρμένιοι στρατιώτες και αρχίζουν οι ατέλειωτες πορείες των αμάχων στις νοτιοανατολικές ερήμους της Ανατολίας.

Υπολογίζεται ότι στην πορεία αυτή του θανάτου, που ξεκινά τον Απρίλιο του 1915 και συνεχίζεται μέχρι το τέλος του 1916, υπάρχουν περίπου ενάμιση εκατομμύριο θύματα, το 70% του συνολικού πληθυσμού των Αρμενίων εκείνη την εποχή στην Τουρκία. Όσοι ξεφεύγουν φυγαδεύονται  στη Ρωσία, οπού πολλοί εξ αυτών χάνουν την ζωή τους από τις κακουχίες, ενώ άλλοι για να γλιτώσουν την ζωή τους επιλέγουν τον εξισλαμισμό. Το αρμενικό πρόβλημα «λύνεται» για την Τουρκία, και τώρα μπορεί να στρέψει απερίσπαστη την προσοχή της στο «ελληνικό ζήτημα».
 
Η κεντρική ιδέα του Αρμενικού ολοκαυτώματος, μαζί με την παντελή αδιαφορία των ισχυρών χωρών να αποτρέψουν ελάχιστα από τα τετελεσμένα, αποτελεί λίγα χρόνια μετά ισχυρό κίνητρο για τον Χίτλερ να ακολουθήσει τα ίδια βήματα. Στα «επιχειρήματά» του για την εξόντωση των Εβραίων, επικαλείται την σφαγή των Αρμενίων: «Ποιος μιλάει ακόμη σήμερα για την εξολόθρευση των Αρμενίων;». 

Πάνω από έναν αιώνα μετά η τουρκική πολιτεία όχι μόνο δεν ζητά συγνώμη από τους απογόνους των θυμάτων, αλλά όταν δεν αρνείται την ύπαρξη της Γενοκτονίας, προσπαθεί να αντιστρέψει την ιστορία μετατρέποντας τα θύματα σε θύτες.

► Διαβάστε επίσης: Γενοκτονία των Αρμενίων: Η ματωμένη «αυγή» των νεότουρκων

Ο “αιμοδιψής” σουλτάνος Χαμίτ πάνω στα κρανία των θυμάτων του.  

Κρεμασμένοι Αρμένιοι στο Χαλέπι.

Χωρίς λόγια…

Εξαθλιωμένοι Αρμένιοι εκλιπαρούν για ένα κομμάτι ψωμί.

Δημοσίευμα της περιόδου περιγράφει τις σφαγές χωρίς να είναι ακόμα γνωστή η έκτασή τους.