Χρόνια τώρα έμεναν κλειδωμένα, μακριά από το φως της δημοσιότητας, τα αρχεία της περιόδου της Πολιτιστικής Επανάστασης. Ωστόσο πέρισυ, η Κίνα άνοιξε – αθόρυβα – τα αρχεία επιλεγμένων αποχαρακτηρισμένων κυβερνητικών φακέλων της εποχής, στο Πεκίνο, τη Σαγκάη και την Ξιάν, χωρίς όμως να καταστήσει εμφανείς τους λόγους για τους οποίους προχώρησε σε αυτή την ενέργεια.

Τα αρχεία – που δημοσιεύθηκαν σε τέσσερις ξεχωριστές εκδόσεις, το 1996, το 1997, το 2001 και το 2009 – αποκαλύπτουν πτυχές της Πολιτιστικής Επανάστασης που αφορούν σε παραβιάσεις δικαιωμάτων και ξαναθέτουν το ερώτημα της πραγμάτωσης ή μη των σοσιαλιστικών αρχών, αναδεικνύοντας παράλληλα τη διαφορά μεταξύ του κόσμου που πρωτοστάτησε στην επανάσταση και της ηγεσίας.

Ωστόσο, τα εν λόγω αρχεία διαφωτίζουν ελάχιστα τα «μελανά» σημεία εκείνης της περιόδου που – παρά τις προσδοκίες των μαζών που εξεγέρθηκαν – συνοδευόταν από καταπίεση δικαιωμάτων αλλά και από μια κατευθυνόμενη προσωπολατρία απέναντι στον Μάο. Περιπτώσεις όπως το να μην μπορείς να απαγγείλεις απέξω αποσπάσματα από το «Κόκκινο Βιβλιαράκι» (ένα ανθολόγιο από φράσεις του Μάο), αποτελούσε απόδειξη απειθαρχίας.

Ασαφής ωστόσο παραμένει ο λόγος για τον οποίο δημοσιοποιήθηκαν εξ αρχής τα αρχεία της περιόδου, καθώς οι αξιωματούχοι της δημοτικής υπηρεσίας ιστορικών αρχείων έχουν αρνηθεί να παραχωρήσουν συνεντεύξεις. Σύμφωνα με ειδικούς, οι φάκελοι που είδαν το φως της δημοσιότητας εκθέτουν ελάχιστα – αν όχι καθόλου – την κυβέρνηση.

Ωστόσο, όπως διευκρινίζει ο ιστορικός και πρώην ερευνητής στην Κινεζική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών, Xu Youyu, «για ανθρώπους σαν κι εμένα που μελετούν την Πολιτιστική Επανάσταση εξ επαγγέλματος, είναι προτιμότερο από το να μην έχεις τίποτα. Αλλά τα πράγματα που θα ήθελα να μάθω είναι, για παράδειγμα, σε πόσα σπίτια εισέβαλλαν οι Κόκκινοι Φρουροί και τι πήραν από κάθε σπίτι. Δεν υπάρχει περίπτωση να βρεθούν τέτοια πράγματα σ’ αυτά τα έγγραφα». Παράλληλα προσθέτει: «αν βγάλεις στη φόρα αυτά τα πράγματα, ο κόσμος θα αρχίσει να ρωτάει γιατί συνέβησαν. Και αυτό δεν είναι ένα ερώτημα που στρέφεται μόνο στο 1966, αλλά μπορεί να στραφεί και να τεθεί αναφορικά με την τωρινή κατάσταση στην Κίνα».

Παρ’ όλα αυτά, η μελέτη των αρχείων βοηθά στο να αποκτήσει κανείς μια καλύτερη εικόνα για τη ζωή στην Κίνα 40 και 50 χρόνια πριν. Τα αρχεία περιλαμβάνουν χειρόγραφα προσχέδια λόγων, στίχους τραγουδιών, λίστες ποσοστώσεων παραγωγής, κυβερνητικούς κανονισμούς και πρακτικά ομάδων που μελετούσαν τους λόγους του Μάο, παρέχοντας ουσιαστικά τη δυνατότητα στον μελετητή να σκιαγραφήσει το πολιτικό κλίμα και τη ρητορική της περιόδου, έστω κι αν στους φακέλους απουσιάζουν οποιαδήποτε στοιχεία αναφορικά με θανάτους ή φυλακίσεις.

Ενδεικτικά ως προς την κατευθυνόμενη προσωπολατρία απέναντι στον Μάο, είναι τα στοιχεία που παρουσιάζουν τα αρχεία του 1972 ενός σχολείου έξω από το Πεκίνο. Σύμφωνα με αυτά, οι μαθητές μαθηματικών ήταν υποχρεωμένοι να τραγουδούν δύο επαναστατικά τραγούδια, καθώς επίσης να μελετούν και να συζητούν έξι φράσεις του Μάο για 25 λεπτά σε κάθε διδασκαλία. Επίσης, το 1967, μια αναφορά παρότρυνε τη δημιουργία ειδικών ομάδων στην επαρχία αλλά και την πόλη που θα «χρησιμοποιήσουν κάθε πιθανό τρόπο για την εγγύηση της παραγωγής», 13000 τόνων ετησίως ενός ειδικού πλαστικού κόκκινου χρώματος, που χρησίμευε ως εξώφυλο για το «Κόκκινο Βιβλιαράκι» με τις φράσεις του Μάο.