Η συζήτηση της Πρωτοβουλίας για την Υπεράσπιση της Κοινωνίας και της Δημοκρατίας κινείται σε δύο άξονες.
 

Ads

Στον πρώτο (σχηματικά είναι ο άξονας «η δικαιοσύνη στην κρίση»), τίθεται προς έρευνα η εξής θέση: Η δικαιοσύνη, και με τη χρήση του όρου εδώ εννοείται η συνδικαλιστική και υπηρεσιακή δικαστική ηγεσία κυρίως στην ποινική και πολιτική δικαιοδοσία, όχι μόνο δεν αντιλήφθηκε το μέγεθος της επερχόμενης δημοσιονομικής και πολιτικής κρίσης, αλλά συνειδητά επιχείρησε να αποτελέσει οργανικό τμήμα του πολιτικού συστήματος που λίγο μετά κατέρρευσε.

Εξηγούμαι: Η δικαστική ηγεσία εξασφαλίζει στο πολιτικό σύστημα εκτεταμένη ατιμωρησία της διαφθοράς και ανοχή σε κάθε είδους πελατειακές πρακτικές (είτε αυτές προέρχονται από τα πάνω είτε από τα κάτω ως δίκαια αιτήματα επέκτασης παροχών) με αντάλλαγμα ασυνήθιστα υψηλές αποδοχές, φοροαπαλλαγές και κομβικές θέσεις εξουσίας για επιλεγμένα στελέχη της. Συγχρόνως φροντίζει για τη χειραγώγηση του δικαστικού σώματος με την ανεπίτρεπτη συγκέντρωση στα ίδια πρόσωπα της συνδικαλιστικής ιδιότητας και της πειθαρχικής και υπηρεσιακής δικαιοδοσίας. Μόνο που οι συνέπειες τέτοιων συμφωνιών σπάνια μπορούν να περιοριστούν στην κορυφή. Αντίθετα αργά ή γρήγορα διαχέονται στο σύνολο του κοινωνικού σώματος.

Κατά τη γνώμη μου, αυτή είναι η εξήγηση φαινομένων εκτεταμένης διαφθοράς που φτάνει μέχρι το χαμηλότατο επίπεδο των κρατικών λειτουργιών, ατιμωρησίας και πλήρους απαξίας κάθε είδους κυρωτικής διαδικασίας (και εδώ δεν αναφέρομαι στην ποινική καταστολή) που χαρακτηρίζουν το τέλος της προ κρίσης εποχής. Σπεύδω να προλάβω την παρεξήγηση. Κατά το τέλος της προ κρίσης εποχής κρίσιμο και χαρακτηριστικό είναι ότι τα φαινόμενα αυτά αφορούν στο main stream τμήμα του κοινωνικού σώματος. Τελείως διαφορετική είναι η αντιμετώπιση  περιθωριακών πολιτικών συμπεριφορών και κυρίως αλλοδαπών.  Εδώ η εικόνα είναι η ακριβώς ανάποδη. Μια δικαιοσύνη που εξαντλεί την αυστηρότητά της με αποτέλεσμα η Ελλάδα είναι η πρώτη αναλογικά χώρα στην ισόβια κάθειρξη στην ΕΕ ενώ καθείρξεις πέντε και δέκα ετών θεωρούνται από τα ποινικά δικαστήρια ρουτίνα.
 
Στο δεύτερο άξονα (σχηματικά «η δικαιοσύνη σε κρίση») πρέπει να αναζητήσουμε πειστικές αντιπροτάσεις απέναντι στη βαθιά πεποίθηση του πολίτη ότι η δικαιοσύνη όχι μόνο δεν τον υπηρετεί, αλλά και προκλητικά λειτουργεί με αυταρέσκεια και ιδιοτέλεια χάριν των επαγγελματικών/συντεχνιακών συμφερόντων δικαστών, δικηγόρων, υπαλλήλων και επιμελητών –εσχάτως και χάριν της συλλογής κρατικών εσόδων. Χωρίς περιστροφές, την αίσθηση της αυτάρεσκης ιδιοτέλειας παγίωσε η πρόσφατη απεργιακή κινητοποίηση των δικαστών –κι αυτό είναι το τραύμα που πολύ δύσκολα θα επουλωθεί.

Χρειάζονται λοιπόν πειστικές προτάσεις που να εξασφαλίζουν ταχύτητα και ποιότητα της δικαιοδοτικής κρίσης.

Κατά τη γνώμη μου, η επίτευξη αυτών των στόχων δεν επιτυγχάνεται με την τρέχουσα κυβερνητική συνταγή, δηλαδή πχ με τις δικονομικές αλλαγές μεταφοράς αρμοδιοτήτων από πρωτοδικεία σε ειρηνοδικεία και τούμπαλιν ή με διατάξεις δικονομικού ευχολογίου (σε τόσες μέρες να γίνεται ο προσδιορισμός και σε τόσες η έκδοση της απόφασης κλπ).

Αντίθετα είναι αναγκαίες -από τη μια- βαθιές οργανωτικές αλλαγές που θα αξιοποιούν πλήρως τους ανθρώπινους πόρους (πχ ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας με συγχώνευση σε μια βαθμίδα του ειρηνοδικείου και του πρωτοδικείου, επαναχάραξη του δικαστικού χάρτη της χώρας με κατάργηση δικαστικών σχηματισμών -υπάρχουν νομοί με τρία πρωτοδικεία!-, ενοποίηση σε ένα των δύο ανώτατων διοικητικών δικαστηρίων, καθιέρωση στο Συμβούλιο της Επικρατείας και το Ελεγκτικό Συνέδριο μονομελών συνθέσεων). Στις οργανωτικές αλλαγές πρέπει να εντάξουμε την ολοκλήρωση της ψηφιακής δίκης και την καθιέρωση δυνατότητας διεξαγωγής «τηλεδίκης».
 
Από την άλλη, χρειάζονται βαθιές τομές στο ουσιαστικό δίκαιο που θα απαλλάσσουν τον πολίτη από περιττή προσφυγή στο δικαιοδοτικό μηχανισμό. Προσπερνώ το γεγονός ότι η μνημονιακή νομοθεσία είναι και κακής νομοτεχνικής ποιότητας, που επιτείνει αντί να λύνει προβλήματα, και φέρνω λίγα παραδείγματα: Αντί να συζητούμε για την αρμοδιότητα μεταξύ ειρηνοδικείου και πρωτοδικείου της εκδίκασης των προσημειώσεων, ας αναρωτηθούμε για την εν γένει χρησιμότητα του θεσμού. Δεν διασφαλίζει τίποτα η δικαστική κρίση στη συναινετική λύση ενός γάμου. Δεν χρειάζεται δικαστική απόφαση για να δημοσιευτεί μια διαθήκη. Τα παραδείγματα δεν έχουν τέλος. Στο ίδιο μοτίβο και στο χώρο του μεγάλου ασθενούς που είναι η διοικητική/φορολογική δικαιοσύνη, πρέπει με τόλμη να καθιερώσουμε μια διαιτητική διαδικασία χωρίς συμμετοχή εφοριακών, η οποία θα μπορεί να κλείσει όλες τις εκκρεμείς υποθέσεις εξωλογιστικών ελέγχων και προστίμων από πλαστά και εικονικά τιμολόγια.
 
Κλείνω με το σημαντικότερο, που ας μου επιτραπεί αποτελεί την τομή των δύο αξόνων. Η κρίση δοκιμάζει τις αντοχές του ελληνικού συστήματος ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων. Με αφορμή τη μνημονιακή νομοθεσία ο έλεγχος από διάχυτος συγκεντρώνεται γρήγορα στα ανώτατα δικαστήρια και, ιδίως στο ΣτΕ, άτυπα γίνεται κυρίως και όχι παρεμπιπτόντως, μοιραία δε αφηρημένος και λιγότερο συγκεκριμένος. `Αρα και πάλι η δικαιοσύνη παραμένει στο κέντρο του πολιτικού συστήματος. Η συζήτησή μας θα αναδείξει το όριο προσδοκιών της κοινωνίας από τη δικαιοδοτική λειτουργία. `Ισως ο πραγματισμός επιβάλλει να παραδεχτούμε έναν αναγκαίο διαχωρισμό μεταξύ του δικαστικού ακτιβισμού, που διεξάγεται στα ακροατήρια των ανώτατων δικαστηρίων, και μιας επίπονης υπεράσπισης από εξατομικευμένες προσβολές. Η τελευταία αφορά στα δικαστήρια της ουσίας και δεν μπορεί παρά να γίνει με τα παραδοσιακά εργαλεία του ελέγχου συνταγματικότητας.
 
Αυτά τα ζητήματα θα απασχολήσουν το ΚΡΙΣΗ-ΜΟ σεμινάριο της Τρίτης 2ης Απριλίου 2013
 

Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΣΤΗΝ/ΣΕ  ΚΡΙΣΗ
 
Εισηγήσεις:
Χριστόφορος ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ (δικηγόρος, Ένωση Ποινικολόγων)
Δημήτρης ΣΑΡΑΦΙΑΝΟΣ, (διδ. Νομικής, δικηγόρος Αθηνών)
Μιχάλης ΠΙΚΡΑΜΕΝΟΣ (Συμβούλιο Επικρατείας, ΑΠΘ)
 
Συντονισμός:
Γιάννης ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ (δικηγόρος Θεσσαλονίκης)

 
Τo σεμινάριo θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη στις 19.15, στο αμφιθέατρο «Αντώνης Τρίτσης» του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων, Ακαδημίας 50 με την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων.