Είναι σχεδόν σίγουρο ότι λαός που επιβιώνει επί 5.000 χρόνια μπορεί να οικοδομήσει σχέσεις εμπιστοσύνης και συναίνεσης κατά την κρίση του και να ξαναανακαλύπτει, κάθε φορά, την ηθική τής ευθύνης.

Ads

Είναι επίσης φανερό ότι η σύγχρονη οικονομία στην Ελλάδα καλείται να αντιμετωπίσει τρία πράγματα ταυτόχρονα: την τακτοποίηση των στρεβλώσεων της λειτουργίας του κράτους, τη στήριξη των τραπεζών και την τόνωση της κατανάλωσης. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιορίσει κάποιος ex ante τα προβλήματα και να τα αντιμετωπίσει πριν παρουσιαστούν.

Βέβαια, η Ν.Δ. του κ. Σαμαρά ισχυρίζεται ότι έχει τη λύση. Ενα τυπικά αυτοματοποιημένο σύστημα «δράσης», που στη διαδικασία του δημοκρατικού παιχνιδιού παράγει προτάσεις σωτηρίας εντός δεκαοκταμήνου. Αλήθεια, γιατί δεν συζητεί το σχέδιό της με τους δανειστές; Ουδείς δανειστής θα είχε, υποθέτω, αντίρρηση για διακανονισμό των δανείων εντός δεκαοκταμήνου. Εξάλλου, θα το επέβαλλαν εν ακαρεί και στον κ. Παπακωνσταντίνου, αλλάζοντας εν τάχει και το Μνημόνιον, ενώ θα οδηγούντο σε ομαδική αυτοκτονία όλα τα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας οικονομολόγων, με ταυτόχρονο κλείσιμο όλων των διάσημων οικονομικών σχολών του πλανήτη (του Σικάγου, του LSE κ.ά.). Αλλά, φευ, όλα τα αξιώματα που παράγονται από την προσέγγιση της Ν.Δ. οφείλουν να είναι αληθή. Η εξέταση της αληθείας είναι το δυστύχημα.

Ολόγος που λέγονται όλα αυτά είναι για να αναιρεθούν, για να μπορεί ο ψηφοφόρος να γευθεί το άλλοθι ενός φαντασιακού που θα δώσει στη Ν.Δ. μερικούς δήμους. Η αρχή «ο καθένας για τον εαυτό του» καιρός είναι να αποπεμφθεί. Δεν θα πρέπει δε να ξεχάσουμε ότι, παρά την ανάπτυξη της οικονομικής επιστήμης, ώς έναν βαθμό και εξαιτίας αυτής, η παγκόσμια οικονομική κρίση δεν είχε προβλεφθεί. Οπως γράφει ο D. Kohen, στη «νέα οικονομία το δαπανηρό είναι η παραγωγή της πρώτης μονάδος… και στη γλώσσα του Μαρξ θα έλεγε κανείς ότι η πηγή της υπεραξίας δεν έγκειται πια στην εργασία που πληρώνεται για να παραχθεί το αγαθό, αλλά στο χρόνο που πέρασε για να συλλάβει κανείς την ιδέα». Οπότε το «λεπίδι στο λαιμό του καπιταλιστή», που επικαλούνται πολλοί θέλοντας να τονίσουν μια ενδεχόμενη ρήξη της κοινωνικής συνοχής, θα ήταν και λεπίδι της ιδέας, εκτός εάν κάποιος παράγει μόνον από αγάπη ή ταξική συνείδηση και χάριν μιας θυσιαστικής προσφοράς στο σύνολο, πράξη που δεν απαντά ούτε εις τα παλαιά κομμουνιστικά κράτη ούτε και εις αύτην την ορθόδοξον εκκλησίαν, κρίνοντας από την περίπτωση του Βατοπεδίου.

Μάλλον η επερχομένη δικτατορία του προλεταριάτου, μετά και την άνοδον του ΚΚΕ, θα σπεύσει να ανακαλέσει εις την πατρίδαν όλες τις εκπατρισθείσες προς τα γειτνιάζοντα πρώην κομμουνιστικά κράτη-εταιρείες -1.500 Α.Ε. και ΕΠΕ μετέφεραν τας έδρας των- για να τις κρατικοποιήσει αθροίζοντάς τες στις πάντα ανθούσες ΔΕΚΟ της ελληνικής επικράτειας. Παρά το παιγνιώδες της αναφοράς, οφείλουμε να μη λησμονούμε ότι ο άνθρωπος γίνεται πολλές φορές ο ίδιος αντικείμενο της επιθυμίας του. Ο κομμουνισμός ως «περιεκτική ιδέα» υπήρξε πολλάκις το placebo της έλλειψης πολιτικής.

Φυσικά, ακούστηκαν και διαμαρτυρίες από το βαθύ ΠΑΣΟΚ τώρα που η αναδιοργάνωση πλησιάζει τις ΔΕΚΟ, ως ανεμένετο. Ομως αναδιοργάνωση σημαίνει και ισχυρά πανεπιστήμια προσανατολισμένα στην καινοτομία. Ωστόσο, κανένα πανεπιστήμιό μας στα 200 καλύτερα, ενώ το υπουργείο Παιδείας ακόμα περιμένει τα στοιχεία περί οικογενειοκρατίας στα Ανώτατα Ιδρύματα. Σήμερα εμείς -τουλάχιστον αρκετοί ακόμη- θεωρούμε τη σύνδεση των πανεπιστημίων με την οικονομία απευκταία, μας δίνει και τη δικαιολογία να ηθικολογήσουμε ολίγον, εξάλλου. Ταυτόχρονα, η κρατική φορολογική πολιτική χτυπά την αποταμίευση φορολογώντας κάθε τι που αποκτάται με κόπο, ενώ η Κίνα, που αγοράζει τα ομόλογά μας, στήριξε μεγάλο μέρος της ανάπτυξής της στην αποταμίευση (ακαθάριστο ποσοστό προσωπικής αποταμίευσης στο 20% του ΑΕΠ).

Στους καιρούς μας όμως δεν είναι αναγκαίο να λέγονται αλήθειες. Εξάλλου, οι ελληνικές λέξεις ήταν λέξεις «συνδεδεμένες με αληθινά πράγματα». Τώρα πλέον κατασκευάζουμε λέξεις-συμβάσεις. Ας σερφάρουμε, λοιπόν, λίγο κι ας τριπάρουμε προς τα εκλογικά μας κέντρα. Εκεί μπορούμε να διαλέξουμε. Μπορούμε ασφαλώς να απέχουμε, υπενθυμίζοντας στους άλλους την ευθύνη τους, αλλά παραιτούμενοι εμείς από τη δική μας, κρυπτόμενοι πίσω από το γυάλινο παραπέτασμα «πάνω στο οποίο χαράξαμε λέξεις κατά το δοκούν, προκειμένου να αντιστοιχούν με τα πράγματα που λαμπυρίζουν πίσω τους στο βάθος».

Άρθρο του Δ.Κ. Παπαϊωάννου για τη «Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία», 13/11/2010