Η συζήτηση περί του «τέλους» της Μεταπολίτευσης έχει ενταθεί την τελευταία τετραετία, αποτελώντας μία «σταθερά» της δημόσιας συζήτησης. Η «έλευση» της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα συνδέεται με την αναβίωση μίας συζήτησης η οποία διεξάγεται την τελευταία δεκαετία. Τι ήταν όμως η Μεταπολίτευση; Τι σήμαινε η μετάβαση από την δικτατορία στη δημοκρατία και με ποίους όρους έγινε αυτή η μετάβαση; Ως Μεταπολίτευση ορίζεται η περίοδος που συνδέεται με την αποκατάσταση και την σταδιακή διεύρυνση και εμβάθυνση της δημοκρατίας και των δημοκρατικών θεσμών. Η Μεταπολίτευση ορίζεται και προσδιορίζεται συνάμα ως κοινωνική και πολιτική τομή με την μετεμφυλιακή πολιτική θέσμιση.

Σηματοδοτεί το πέρασμα σε μία μορφή δημοκρατίας «δυτικού» τύπου, καθώς και με την εμβάθυνση και εμπέδωση μίας προσίδιας πολιτικής «κανονικότητας», ή για να χρησιμοποιήσουμε δημοσιογραφικούς όρους, με την εμπέδωση μίας πολιτικής σταθερότητας, η οποία και όρισε το ευρύτερο πλαίσιο εισόδου της Ελλάδας σε  μία «νέα» εποχή. Η αποκατάσταση των δημοκρατικών και πολιτικών ελευθεριών, η  προσπάθεια σταδιακής οικοδόμησης ενός έστω και ατελούς  κοινωνικού κράτους (προσπάθεια που συνδέεται με το ΠΑΣΟΚ της «πρώιμης» δεκαετίας του 1980), η δημιουργία ενός πλέγματος προστασίας των εργατικών δικαιωμάτων και η προσπάθεια κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής σύγκλισης με την ανεπτυγμένη Δυτική Ευρώπη αποτελούν κρίσιμα πολιτικά χαρακτηριστικά που αναφέρονται στο ευρύτερο «χρονικό» και «χωρικό περιβάλλον» της πρώιμης Μεταπολίτευσης.

Είναι δε χαρακτηριστικό ότι οι κινητοποιήσεις και οι διαδηλώσεις της πρώτης Μεταπολιτευτικής περιόδου εντάσσονται στο ευρύτερο πλέγμα νοηματοδότησης και εκ νέου σημασιοδότησης του κοινωνικού και πολιτικού πράττειν, ή για να το διατυπώσουμε με άλλους όρους με την εμβάπτιση μίας σημαντικής μερίδας εργαζομένων στα «νάματα» του εργατικού-συνδικαλιστικού αγώνα.

 Την πρώιμη Μεταπολιτευτική περίοδο, η σταδιακή μετατόπιση της ισορροπίας δυνάμεων προς την πλευρά των μισθωτών εργαζομένων παράγει τους όρους για την ανάδυση μίας συμπαγούς εργατικής «σφαίρας» η οποία και θα διεκδικήσει αφενός μεν την υιοθέτηση πολιτικών που θα συμβάλλουν στην βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των μισθωτών εργαζομένων, αφετέρου δε την διεκδίκηση μέτρων εκδημοκρατισμού του συνδικαλιστικού κινήματος. Και είναι αυτές οι κατακτήσεις της πρώιμης Μεταπολιτευτικής περιόδου που συστηματικά τίθενται στο στόχαστρο φιλελεύθερων διανοούμενων και πολιτικών κομμάτων. 

Τα τελευταία 4 έτη της οικονομικής κρίσης, έχει ξεκινήσει μία συστηματική εκστρατεία αποδόμησης των κοινωνικών και πολιτικών κατακτήσεων της πρώιμης Μεταπολιτευτικής περιόδου, μία σταδιακή αποδόμηση που επιτυγχάνεται μέσω της αντιστροφής του προσίδιου νοήματος και της σημασίας των λέξεων. Η επικράτηση του λαϊκισμού και του κρατισμού, το πλέγμα των πελατειακών σχέσεων, η υιοθέτηση μαξιμαλιστικών και «συντεχνιακών» αιτημάτων και ένας πολιτικός βολονταρισμός που επικαλύπτει τις δομές του κομματικού-πολιτικού συστήματος αποτελούν, σύμφωνα με φιλελεύθερους διανοούμενους, τις «παθογένειες» της Μεταπολιτευτικής περιόδου.

 Σε αυτό το πλαίσιο, επιχειρείται η αποδόμηση μίας πολιτικής περιόδου, που με όλες τις αδυναμίες της, συνέβαλλε στον βαθύ εκδημοκρατισμό της χώρας. Οι διάφοροι πολιτικοί και δημοσιολογούντες φαίνεται να αγνοούν το βάθος των κοινωνικών συμμαχιών που οικοδομήθηκαν και συγκροτήθηκαν την Μεταπολιτευτική περίοδο. Βέβαια, αυτές οι κοινωνικές συμμαχίες κάθε άλλο παρά συμπαγείς ήταν. Οι δομικές μετατοπίσεις στο επίπεδο της κοινωνίας και την εκ νέου συγκρότησης κοινωνικών συμμαχιών συμφύονται οργανικά με την πολιτική εναλλαγή φάσεων της Μεταπολιτευτικής περιόδου.

Για παράδειγμα, αν η συγκρότηση της κοινωνικής συμμαχίας των «περιθωριοποιημένων» που ανέδειξε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1981 συνδέεται με το διακύβευμα της δημιουργίας ενός ευρύτερου κοινωνικού δικτύου προστασίας των εργαζομένων, καθώς και με την επιδίωξη συμμετοχής  των λαϊκών στρωμάτων στο πολιτικό παίγνιο, οι κοινωνικές συμμαχίες που αναδιατάσσονται και ανασυγκροτούνται την δεκαετία του 1990 και του 2000, σχετίζονται με την επιδίωξη μίας γρήγορης κοινωνικής ανόδου και κινητικότητας, στις συνθήκες συμμετοχής της χώρας στον στενό Ευρωπαϊκό «πυρήνα».

Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι κρίσιμος ο ρόλος της μικροαστικής τάξης, η οποία αν την πρώιμη Μεταπολιτευτική περίοδο λειτουργεί ως τάξη-σύμμαχος της εργατικής τάξης με στόχο την βελτίωση του βιοτικού επίπεδου συνολικά των λαϊκών τάξεων, την ενδιάμεση και την ύστερη Μεταπολιτευτική περίοδο (μετά το 1990) λειτουργεί ως τάξη-στήριγμα των αστικών στρωμάτων επιδιώκοντας την απόσπαση ενός σημαντικού μεριδίου από την ολοένα και διευρυνόμενη οικονομική «πίτα». Οι προτεραιότητες και τα διακυβεύματα αλλάζουν, ενώ η «διεύρυνση» της οικονομικής «πίτας» «γεννάει» και φαινόμενα διαφθοράς. Οι φιλελεύθεροι διανοούμενοι και δημοσιολογούντες φαίνεται να αγνοούν τις διεργασίες στο εσωτερικό της κοινωνίας, αποφεύγοντας να υποβληθούν στη βάσανο της κοινωνικής και πολιτικής ανάλυσης. Οι κοινωνικές κινήσεις και μετατοπίσεις, η οικοδόμηση κοινωνικών συμμαχιών ορίζουν κάθε φορά το επίδικο αλλάζοντας και τις πολιτικές προτεραιότητες της Μεταπολιτευτικής περιόδου.

Έτσι, διαγράφουν με μία μονοκονδυλιά τα κοινωνικά και πολιτικά επιτεύγματα της Μεταπολίτευσης, θεωρώντας ότι αποτελούν «βαρίδια» στην προσπάθεια υπέρβασης της οικονομικής κρίσης καθώς και στην προσπάθεια οικονομικού και πολιτικού εκσυγχρονισμού της χώρας.  Το «τέλος» της Μεταπολίτευσης που ευαγγελίζονται ισούται με την κατάργηση και των τελευταίων υπολειμμάτων κοινωνικής προστασίας, που αποτέλεσαν «ίδιο χαρακτηριστικό» της πρώιμης Μεταπολιτευτικής περιόδου, ως αποτέλεσμα της συγκρότησης ενός διευρυμένου κοινωνικού μπλοκ λαϊκών τάξεων, που την δεδομένη στιγμή, βρήκε πολιτική έκφραση.

 Η «νέα» Μεταπολίτευση που επαγγέλλονται οι συγκυβερνώντες, (απαλλαγμένη από κάθε είδους «λαϊκισμό» και «κρατισμό», όπως τόνισε εμφατικά ο πρωθυπουργός στο άρθρο του που δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της 20/7/2014) αποτελεί σύνθεση ενός ιδιότυπου αυταρχικού κρατισμού και της επιβολής νεοφιλελεύθερων οικονομικών μέτρων.

Το αμάλγαμα της «νέας» Μεταπολίτευσης εγγράφει οργανικά το  βασικό στοιχείο της απουσίας κοινωνικής και πολιτικής συμμετοχής του μπλοκ των  λαϊκών τάξεων.  Η «νέα» Μεταπολίτευση θα αποτελέσει έργο εκείνων των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που θα συμβάλλουν ταυτόχρονα στην ανασυγκρότηση του πληττόμενου και κατακερματισμένου εργατικού «σώματος».