Τις τελευταίες εβδομάδες όλοι μας βρισκόμαστε αντιμέτωποι με κινητοποιήσεις εναντίον των συγχωνεύσεων σχολείων που εξήγγειλε η υπουργός Παιδείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι έντονες αντιδράσεις μπορεί να συναντήσει κανείς από την καρδιά των αστικών κέντρων μέχρι και σε απομακρυσμένα χωριά της επαρχίας. Οι ενστάσεις που εκφράζονται είναι ποικιλόμορφες.

Ads

Οι κάτοικοι των μεγάλων πόλεων φοβούνται ότι, ακόμα κι αν τα παιδιά τους μεταφερθούν σε σχολεία που βρίσκονται κοντά στην κατοικία τους, θα προκύψουν υπερπληθείς τάξεις και κατ’ επέκταση θα πληγεί η αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. H ένσταση αυτή είναι βάσιμη τη στιγμή που είναι γνωστό ότι σε πολλά σχολεία φιλοξενούνται υπεράριθμοι μαθητές και εφαρμόζεται ακόμα το σύστημα της διπλοβάρδιας. Παράλληλα, οι γονείς που ζουν σε μη αστικές περιοχές τονίζουν ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να μετακινούν καθημερινά τα παιδιά τους σε γειτονικές περιοχές (είτε για πρακτικούς είτε για οικονομικούς λόγους). Εκφράζεται ο κίνδυνος ότι στις περιοχές αυτές θα επέλθει μείωση του αριθμού των μαθητών, παρά τη δέσμευση του υπουργείου ότι θ’ αναλάβει την καθημερινή μεταφορά των μαθητών στα νέα τους σχολεία.

Την ίδια στιγμή, δεν πρέπει να λησμονείται το γεγονός ότι το σχολείο –ειδικά στις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας- δεν είναι μόνο κέντρο εκπαίδευσης και πολιτισμού γενικότερα αλλά έχει κι έναν σαφώς συμβολικό ρόλο. Αποτελεί το πιο δημιουργικό κύτταρο της κρατικής λειτουργίας σε μέρη που η πολιτεία είναι -σε πολλούς τομείς- απούσα. Κι όμως, οι αρμόδιοι πρεσβεύουν ότι το κλείσιμο των σχολείων (προφανώς ο όρος «κλείσιμο» περιγράφει την προτεινόμενη λύση αντί του εύηχου «συγχώνευση» που σκόπιμα προβάλλεται απ’ το υπουργείο) δε θα οδηγήσει στην περαιτέρω υποβάθμιση των περιοχών αυτών.

Στην ίδια κατεύθυνση, το υπουργείο δείχνει προς το παρόν να επιμένει στην προώθηση του συγκεκριμένου μέτρου, διακηρύσσοντας ότι με τον τρόπο αυτό θα προκύψουν ισχυρότερα σχολεία, στα οποία οι μαθητές θα έχουν τη δυνατότητα ν’ αναπτύξουν τις δυνατότητες τους ευχερέστερα. Υπουργός κι υφυπουργοί διατείνονται ότι οι συγχωνεύσεις αποτελούν αναγκαία προϋπόθεση για τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού σχολείου. Η θέση αυτή, ωστόσο, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ο πραγματικός λόγος που οδήγησε στην προώθηση της λύσης της συγχώνευσης είναι η προσδοκία εξασφάλισης χρημάτων μέσα από την περικοπή των λειτουργικών εξόδων και τη μείωση των απαραίτητων θέσεων καθηγητών. Με άλλα λόγια, σε μια στυγνά νεοφιλελεύθερη προσέγγιση της παιδείας προκρίνεται ευθέως η περιστολή δαπανών εις βάρος της ποιότητας της εκπαίδευσης.

Θα μπορούσα να παραθέσω σειρά επιχειρημάτων κατά των συγχωνεύσεων των σχολείων. Γνώμη μου είναι ότι χρειαζόμαστε περισσότερα σχολεία κι όχι κλείσιμο των υπαρχόντων. Δε θα μπω, όμως, σε αυτή τη διαδικασία. Θεωρώ ότι είναι παγίδα να μπαίνουμε στη διαδικασία να επιχειρηματολογούμε για πράγματα αυτονόητα σε κάθε σύγχρονη κοινωνία. Στόχος του άρθρου αυτού είναι να υπογραμμίσει ότι η τάση «υποκειμενικοποίησης» των πάντων είναι βαθύτατα συντηρητική και παραπλανητική, καθώς πολλές φορές καταλήγουμε να στήνουμε διάλογο για ανύπαρκτα ζητήματα, που καταφανώς υποτιμάνε τη λογική μας, ανεξαρτήτως ιδεολογικών πεποιθήσεων. Υπάρχει σώφρων άνθρωπος σε αυτή τη χώρα που να πιστεύει ότι τέτοια μέτρα συμβάλλουν στη βελτίωση της ελληνικής παιδείας;

Το γεγονός ότι οι κυβερνώντες έχουν το θράσος να προτείνουν με περισσή σοβαροφάνεια τέτοιες λύσεις ως δήθεν εκσυγχρονιστικά μέτρα δεν πρέπει να αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη. Κυρίως, δεν πρέπει να τις αντιμετωπίζουμε ως σοβαρές προτάσεις επί των οποίων πρέπει να τοποθετηθούμε ως κοινωνία, τη στιγμή που δεν αντέχουν σε στοιχειώδη κριτική.

Με αφορμή τη συγκεκριμένη ρύθμιση, θεωρώ ότι είναι χρήσιμο να επανεξετάσουμε τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε εμφανώς αναποτελεσματικές ρυθμίσεις όπως το κλείσιμο σχολείων, η εισαγωγή μάνατζερ στα πανεπιστήμια, η τάση για «καλλικρατοποίηση» όλων των δημόσιων φορέων (έχουμε μέχρι τώρα δει κι ακούσει για συγχωνεύσεις δήμων, εφοριών, σχολείων, μέχρι και στρατολογικών γραφείων) κα. Η μόνη αξιόπιστη βάση κριτικής είναι η κοινή λογική που υποδεικνύει σαφώς ότι τέτοιου είδους λύσεις θα οδηγήσουν σε περαιτέρω υποβάθμιση των δημόσιων υπηρεσιών και συνακόλουθα της ποιότητας ζωής των πολιτών. Εν τέλει, το μόνο βέβαιο αποτέλεσμά τους είναι η διευκόλυνση περαιτέρω ιδιωτικοποίησης του δημόσιου τομέα.

Ο Λευτέρης Ζ. Λαγός είναι δικηγόρος και υποψήφιος διδάκτορας ΕΚΠΑ