Τι είναι τελικά η αυτοκριτική; Μια φάρσα που στήνει πότε-πότε το Υπερεγώ για να μας κάνει πλάκα ή μια άσκηση τοκετού που οργανώνει περιοδικά η γνωστή μαμή (της Ιστορίας), για να γεννήσει το ά-λογο το λογικό όσο γίνεται πιο ανώδυνα;

Ο Αλέξης Τσίπρας οδήγησε τον ΣΥΡΙΖΑ από την αφάνεια στο προσκήνιο. Αλλά φέρει ακεραία την ευθύνη για δύο επιλογές, που αποδείχθηκαν μοιραίες: το εντελώς εκτός τόπου και χρόνου αφήγημα της «προοδευτικής διακυβέρνησης»· και το εξίσου άτοπο (και εντελώς μεταμοντέρνο) της εκλογής προέδρου «από τη βάση», δηλαδή περίπου από όποιον νάναι. Ο τέως πρόεδρος δικαιούται να έχει άποψη για τη σημερινή κατάσταση του κόμματος. Όχι μόνο δικαιούται, αλλά και υποχρεούται, γιατί άλλο Αλέξης Τσίπρας και άλλο Κώστας Καραμανλής.  Όμως, αυτό δεν έχει κανένα νόημα, αν οι νέες παρεμβάσεις του δεν συνοδεύονται από μια ειλικρινή αυτοκριτική.

Η αυτοκριτική δεν είναι μια ηθικιστική ιδεοληψία ή μια διασκεδαστική στερεοτυπία που χαρακτηρίζει τα «καλά παιδιά». Είναι η εισαγωγή στο κυρίως θέμα. Και το κύριο θέμα εν προκειμένω δεν είναι ούτε το «Που πάει ο ΣΥΡΙΖΑ», ούτε το «Απέναντι στον Μητσοτάκη ποιος;». Αυτό που μας αφορά και μας ταλανίζει είναι η κραυγαλέα αναντιστοιχία ανάμεσα στις αντικειμενικές συνθήκες (δηλαδή την πραγματικότητα των ανισοτήτων, της περιστολής των ελευθεριών, του πολέμου, της πολιτισμικής πτώσης) και το stupor του υποκειμενικού παράγοντα (δηλαδή την αδυναμία της καθόλου Αριστεράς να αρθρώσει έναν πολιτικά δραστικό λόγο). Το λέει ενίοτε το ΚΚΕ  στη δική του διάλεκτο: οι αντικειμενικές συνθήκες είναι υπερ-ώριμες, αλλά οι συνειδήσεις δεν έχουν ακόμα ωριμάσει.

Ο Κασσελάκης έχει ένα δίκιο όταν λέει ότι του ζητούν να απολογηθεί εκ των προτέρων για τη διαφαινόμενη συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές εκείνοι ακριβώς που δεν απολογήθηκαν ποτέ για τις επανειλημμένες ήττες και τις διασπάσεις. Άλλο βέβαια ζήτημα το αν και κατά πόσον η δική του γραμμή οδηγεί κάπου.

Νομίζω ότι δεν οδηγεί, διότι το περίφημο «άνοιγμα» του κόμματος είναι η διευρυμένη εκδοχή του ίδιου αφηγήματος που οδήγησε στην εξαέρωση του ΣΥΡΙΖΑ. Αναρωτιέται κανείς που το πήγαινε ο Αλέξης Τσίπρας με το ΠΑΣΟΚ και που το πάνε σήμερα ο Κασσελάκης και οι άλλοι της Νέας Αριστεράς. Δεν είναι ότι το ΠΑΣΟΚ δεν τους θέλει. Αν ζορίσουν τα πράγματα θα ανοίξει διάπλατα τις αγκάλες του. Αλλά τι θα επαγγέλλεται αυτό το συνονθύλευμα αριστερών, ακροκεντρώων, κεντρώων σκέτο, πρασίνων, ρόζ και εκ γενετής άχρωμων ή εντελώς αποχρωματισμένων; Πως είναι ποτέ δυνατόν να προκύψει συνεκτικός πολιτικός λόγος (ή συμμαχία) ανάμεσα σε πρόσωπα και φορείς που έχουν τόσο διαφορετικές προθέσεις και αφετηρίες;

Μπερδεύουμε πράγματα. Τέτοιες συμμαχίες έχουν ενδεχομένως μια σημασία όταν αλλάζουμε επίπεδο και πάμε από τα τρέχοντα στα «ευρέα» και τα «οικουμενικά». Αλλά, το έχω ξαναπεί, σε τέτοια ζητήματα, στιγμιαία ή περιστασιακά προοδευτική μπορεί να είναι και η στάση συντηρητικών δυνάμεων, που υιοθετούν θέσεις οι οποίες δεν τις εκφράζουν για τακτικούς λόγους. Αυτό το Σύστημα επιβίωσε γιατί έχει την αδιαμφισβήτητη ικανότητα να απορροφά και να ενσωματώνει πρόσωπα και ιδέες στις δικές του δομές. Είναι τεράστιο μεθοδολογικό λάθος να μεταφέρει κανείς μηχανιστικά τις εμπειρίες (και τα κεκτημένα) σε επίπεδο Ευρωκοινοβουλίου στην εθνική πολιτική σκηνή. Όχι ότι δεν έχουν σχέση αυτά τα δύο, αλλά δεν είναι το ένα ακριβές αντίγραφο του άλλου. Θυμίζω ότι το ψήφισμα που καταδίκαζε τις αντιδημοκρατικές εκτροπές στην Ελλάδα το ψήφισαν, μαζί με την Αριστερά, και δυνάμεις που είναι φύσει και θέσει αντίθετες στα βασικά προτάγματά της.

Είναι η έλλειψη αυτοκριτικής που ρηχαίνει αφάνταστα την παρέμβαση Τσίπρα. Γιατί στο «δια ταύτα» η παρέμβαση αυτή καταλήγει σε μια αδιανόητη έως αστεία πρόταση: να επανεκλεγεί ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, που εξελέγη πριν μερικούς μόνο μήνες, με την ίδια ακριβώς διαδικασία και χωρίς να αλλάξει τίποτα. Λες και αυτό θα σιγάσει την εσωκομματική (και την άλλη) αμφισβήτησή του!

Το χαριτωμένο (ή τραγικό κατά άλλους) είναι ότι ο Κασσελάκης θα υιοθετήσει αυτή την ιδέα. Ο καθένας στη θέση του το ίδιο θα έκανε. Αντί να αγωνιά και να περιμένει την αποκαθήλωσή του μετά τη βέβαια συρρίκνωση του κόμματος στις ευρωεκλογές, θα αναβαπτίσει την προεδρία του και θα επιρρίψει τη νέα εκλογική αποτυχία στους άλλους. Το ερώτημα όμως παραμένει: εμείς οι αριστεροί, και κυρίως οι χειμαζόμενοι πολίτες που βλέπουν το μηνιάτικο και τη σύνταξη να σώνονται στο πρώτο δεκαπενθήμερο του μηνός, που βαδίζουμε;

Δεν μπορούμε να αντιστρέψουμε τη λογική σειρά των πραγμάτων. Πρώτα πρέπει να συνειδητοποιηθεί και να εξηγηθεί σε βάθος η ήττα, να αναληφθούν οι ευθύνες, να κάνουν ένα βήμα πίσω όσοι έσφαλαν, και μετά να πιάσουμε ξανά την άκρη του νήματος. Διότι, όσο ξύπνιος κι αν είναι ο Τσίπρας, όσο μυαλωμένη κι αν είναι η Γεροβασίλη, όσο «τετράγωνος» κι να είναι ο Τεμπονέρας, ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ δεν ανατάσσεται χωρίς μια γενναία ένεση ανιδιοτέλειας και φρέσκων ιδεών.  Όσο κι αν συμπαθεί κανείς τον Τσακαλώτο, όσο κι αν σέβεται τον Μπαλτά, όσο κι αν καμαρώνει τον Σακελλαρίδη, δεν του βρίσκονται πια λευκές επιταγές.

*Για την καλύτερη εμπέδωση όσων είπαμε παραπέμπω στον C.W. Stoneking και στο «The thing I done” (https://www.youtube.com/watch?v=NtAGysaTOIs):

I took my chances

Took what chance I got

Lord know, my hands is tied

This all-binding ancient blood

There flood my mind images

Blinding as the sun

Oh, the thing I done

*Ο Σπύρος Γεωργάτος είναι καθηγητής Βιολογίας στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων