Ο Στέλιος Κούλογλου ήταν ο κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση που διοργάνωσε η εβραϊκή κοινότητα της Λάρισας για την επέτειο του Ολοκαυτώματος. Ακολουθεί η ομιλία του.

Ads

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Βύρωνα, μια προσφυγική συνοικία της Αθήνας. Κάτω ακριβώς από το σπίτι μας ήταν ένα υαλοπωλείο, ιδιοκτήτης του ήταν ο κ. Κοέν. Παίζαμε μαζί με τα παιδιά του και φυσικά δεν είχα καταλάβει τότε, από το όνομα του, ότι ο κ. Κοέν ήταν Εβραίος. Για τα παιδιά δεν υπάρχουν Εβραίοι, Χριστιανοί ή Μουσουλμάνοι. ‘Oλοι είναι ίδιοι.

Όταν ήμουν κοντά 10 ετών ο Τάκης Ολύμπιος, ένας ποιητής και στενός φίλος του πατέρα μου, έβγαλε μια ποιητική συλλογή που είχε ως θέμα τους Ελληνοεβραίους του στρατοπέδου του Άουσβιτς. Είχε τίτλο 40382-ήταν ο αριθμός που ήταν χαραγμένος στο μπράτσο μιας γυναίκας κρατούμενης. Θυμάμαι ότι τον είχα ρωτήσει για το θέμα της συλλογής του και έτσι έμαθα ότι υπάρχουν και Εβραίοι, όπως ήταν ο καλός μας γείτονας ο κύριος Κοέν.

Θεωρώ τον εαυτό μου προνομιούχο γιατί από το ποίημα του Τάκη Ολύμπιου, έμαθα για το Ολοκαύτωμα. Γιατί το εκπαιδευτικό σύστημα, ιδίως το ελληνικό, δεν μας μαθαίνει την ιστορία μας. Ελάχιστοι φοιτητές της Θεσσαλονίκης, παραδείγματος χάριν, ξέρουν ότι σπουδάζουν σε σχολές και μένουν σε μια Πανεπιστημιούπολη που κτίστηκαν πάνω στα συντρίμμια του εβραϊκού νεκροταφείου, του μεγαλύτερου εβραϊκού νεκροταφείου του κόσμου που ειχε έκταση 350 στρεμμάτων και βρισκόταν στο κέντρο της πόλης. Οτι το νεκροταφείο αυτό καταστράφηκε από τον Δήμο Θεσσαλονίκης το 1942, την ώρα που οι 49.000 Εβραίοι δημότες του ήταν ατοιβαγμένοι στο γκέτο πίσω από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό, απ όπου στάλθηκαν αργότερα στα κρεματόρια του Άουσβιτς.

Αγνοούν επίσης οι μαρμάρινες πλάκες αυτού του μοναδικού νεκροταφείου λεηλατήθηκαν για να χρησιμοποιηθούν στους πεζόδρομους της πόλης ή στα προαύλια των ορξόδοξων εκκλησιών. Δεν ξέρουν ότι αν σκάψουν κάτω από τα πόδια τους, θα βρουν τα κοκκαλα εκατοντάδων χιλιάδων Σεφαρδιτών Εβραίων που κατοικούσαν στη πόλη από το 1492.

Στέκομαι στο πόσο σημασία έχει να διδάσκεται η ιστορία αξιοποιώντας και την εμπειρια μου από τους “Βρωμοέλληνες” ενα ντοκιμαντερ που παρουσίασα πριν από 12 χρονια, στο απόγειο των ρατσιστικών επιθέσεων που τότε εκδηλώνονταν εναντιον των Αλβανών μεταναστών. Το ντοκιμαντερ θύμιζε ότι οι Αμερικανοί δεν αποκαλούσαν ποτέ Ελληνες τους συμπατριώτες μας που μετανάστευσαν από την Ελλάδα στις ΗΠΑ από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Τους φώναζαν πάντα “Βρωμοέλληνες”. Στη Καλιφόρνια υπήρχαν απαγορευτικές πινακίδες που έγραφαν “Νο Greeks, no rats”(‘Οχι αρουραίοι ή Ελληνες) και οι τελευταίοι ήταν υποχρεωμένοι να παρακολουθούν τις κινηματογραφικές ταινίες από τον εξώστη των σινεμά, παρέα με τους Μαύρους.

Το ντοκιμαντέρ έχει προβληθεί σε δεκάδες σχολεία σε όλη την Ελλάδα και οι εκπαιδευτικοί μου λένε ότι προβλημάτιζε πολύ τους μαθητές, ακόμη και σε τάξεις όπου πολλά παιδιά είχαν αρχικά υιοθετήσει εχθρική στάση απέναντι στους μετανάστες.

Αν οι ‘Ελληνες είχαν διδαχθεί την ιστορία των συμπολιτών τους Εβραίων, ίσως δε θα είχαμε τόσα αντισημιτικά περιστατικά, όσα σημειώθηκαν τον τελευταίο χρονο. Ισως δεν θα είχε καεί, και μάλιστα δύο φορές, η Συναγωγή των Χανίων που περιέχει ανεκτίμητους ιστορικούς θησαυρούς. Δεν θα είχαν σημειωθεί η απόπειρα εμπρησμού στη Συναγωγή της Βέροιας, οι βανδαλισμοί στα Εβραϊκά Νεκροταφεία Αθηνών και Θεσσαλονίκης, οι επαναλαμβαομενες, καταστροφές στο νεκροταφείο των Ιωαννίνων, καθώς και η βεβήλωση μνημείων του Ολοκαυτώματος στην Κομοτηνή, τη Δράμα, τη Θεσσαλονίκη, στη Λάρισα,τα Ιωάννινα ή τη Ρόδο.

Και δεν είναι μονο οι φυσικές αλλά και οι φραστικές επιθέσεις που σημειώνονται με τις αντισημιτικές δηλώσεις μελών του Κοινοβουλίου, δημοσιογράφων και υψηλόβαθμων κληρικών της Εκκλησίας της Ελλάδος οι οποίοι, ειρήσθω εν παρόδω, πληρώνονται από τον κρατικό προυπολογισμό στον οποίοι συμβάλλουν και οι Ελληνοεβραίοι φορολογούμενοι. Φραστικές αντισημητικές επιθέσεις προερχόμενες όχι μονο από την ακροδεξιά και τους νεοναζί αλλά ακόμη και από αριστερούς πολίτες, όπως αυτές που ακούσαμε περυσι, με αφορμή την επίθεση του ισραηλινού στρατού εναντιον του “στολίσκου της Ελευθερίας” που κατευθυνόταν προς τα Γάζα. Επίθεση η οποία οδήγησε στη δολοφονία αθώων πολιτών, για την οποία όμως δεν ειχε καμμία ευθυνη η εβραική κοινότητα της Ελλάδας.

Είναι δύσκολη η εποχή που περνάμε. Τα περιστατικά της ξενοφοβίας και του ρατσισμού πολλαπλασιάζονται. Φτάσαμε στο σημειο στο δημοτικό συμβουλιο της Αθήνας να συμμετέχουν και νεοναζί, οι οποίοι είχαν μάλιστα το θράσος να χαιρετίσουν και φασιστικά, στη διάρκεια μιας συνεδρίασης. Οταν μια κοινωνία έχει προβλήματα, αντί να κοιτάξει τον ευατό της στον καθρέφτη ψάχνει να βρει αποδιοπομπαίοος τράγους. Και πολύ συχνά τους βρίσκει ανάμεσα σε αυτούς που είναι ή μοιάζουν διαφορετικοί.

Παρά τις ερωτήσεις που έκανα, όταν μικρός διάβασα τη ποιοτική συλλογή του Τάκη Ολύμπιου, ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω γιατί είχαν μεταφέρει τους Εβραίους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, γιατί είχε γίνει το Ολοκαύτωμα. Ακόμη και σήμερα ,παρ ότι ρώτησα και διάβασα βιβλία, δεν έχω μπορέσει να δώσω πλήρη απάντηση σε αυτό το μεγάλο γιατί. Πως είναι δυνατόν δηλαδή να δολοφονείς ανθρώπους, γυναίκες άντρες και παιδιά, που δεν γνωρίζεις και που δεν σου έχουν κάνει τίποτα.

Ίσως να οφείλεται στον ναζισμό ίσως στην ανθρώπινη φύση. Το βέβαιο είναι ότι αν μάθουμε την ιστορία μας, αν τη μεταδώσουμε στα παιδιά μας, μπορούμε να συμβάλλουμε στη διαμόρφωση μιας κουλτούρας ανοχής, γιατί διαφορετικά η ιστορία θα επαναληφθεί. «Αυτοί που δεν θυμούνται το παρελθόν είναι καταδικασμένοι να το ξαναζήσουν», προειδοποιεί στην είσοδο του μουσείου του Άουσβιτς μια πινακίδα. Σχεδόν 50 χρόνια μετά, έχω μετανιώσει που δεν ήμουνα σε θέση να ρωτήσω τον κύριο Κοέν για την ιστορία του ίδιου και της οικογένειας του. Είμαι βέβαιος ότι σήμερα θα ήμουν σοφότερος.