Πραγματικά, δεν ξέρω πόσοι Ελληνες πίστευαν ότι κάποια στιγμή θα λυνόταν το ονοματολογικό. Πάντως, τώρα, Γενάρη του 2019, αυτό ζούμε. Ψηφίζεται στην ελληνική Βουλή η Συμφωνία των Πρεσπών, που λύνει το πρόβλημα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο που θα μπορούσε να βρεθεί μέσα από διαπραγμάτευση, στη βάση του διεθνούς δικαίου και της λεγόμενης «εθνικής γραμμής». Και, έτσι, φτάνουμε και στο θεμελιώδες ερώτημα, που αποτελεί την αφετηρία για τη διαμόρφωση της άποψης του καθενός: Επρεπε να λυθεί ποτέ αυτό το θέμα ή όχι;

Αναμφισβήτητα, υπήρχαν για χρόνια στην Ελλάδα εκείνοι που έλεγαν ότι είναι καλύτερα να μη βρεθεί ποτέ λύση.  Όπως για παράδειγμα ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος αφού έστησε την πολιτική του καριέρα πάνω στο Μακεδονικό το 1992, από τότε και μετά υπήρξε ο ηγέτης αυτής της λογικής: Ότι, δηλαδή, τα Σκόπια θα διαλυθούν, επομένως μας συμφέρει να μη βρεθεί ποτέ λύση. Τη συγκεκριμένη άποψη άλλωστε εξέφρασε ξεκάθαρα σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ, στις 15 Μαρτίου 2008.

Αντώνης Σαμαράς: «Εγώ το πιστεύω. Δεν ξέρω τον ακριβή χρόνο, αλλά είναι σίγουρο ότι σε λίγο δεν θα υπάρχει ως ενιαία οντότητα τα Σκόπια. Δηλαδή, ο χρόνος είναι με το μέρος μας, γιατί δεν πιστεύω ότι αυτοί θα αντέξουνε να κρατήσουν αυτή την αρραγή ενότητα, που δεν είναι πλέον καθόλου αρραγής».

Δέκα χρόνια έχουν περάσει από αυτή τη δήλωση. Και 25 από τότε που δημιουργήθηκε το θέμα και αρχίσαμε να το συζητάμε στην Ελλάδα. Όμως, το γειτονικό κράτος όχι μόνον δεν διαλύθηκε αλλά –αξιοποιώντας την καταστροφική διαπραγμάτευση του 1992- κατάφερε να πετύχει την αναγνώρισή του ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας» σκέτο, σχεδόν από όλες τις χώρες του πλανήτη. Κατάφερε, επίσης, και να μπει μ’ αυτό το όνομα σ΄ όλους τους χάρτες του κόσμου. Και, επειδή ακριβώς δεν έβρισκαν λύση για την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ενωση, αναμενόμενα άρχισαν να στρέφονται για βοήθεια στην Τουρκία, που εδώ και αρκετά χρόνια ονειρευόταν να βρει στο γειτονικό κράτος το πάτημα που χρειαζόταν για να διεισδύσει στα Βαλκάνια και να απλώσει τη σφαίρα επιρροής της ακριβώς πάνω από το κεφάλι μας.  

Ωστόσο, οι θιασώτες της μη λύσης, για να μην παραδεχθούν ότι έπεσαν έξω οικτρά, έκαναν ότι δεν τα έβλεπαν όλα αυτά. Αντιθέτως, εφεύρισκαν κάθε τόσο διάφορες «κόκκινες γραμμές», που θεωρούσαν αδύνατο να δεχθούν ποτέ οι γείτονες, προκειμένου να έχουν κάτι για να κρύψουν την άρνησή τους από πίσω. Και η πιο βασική από αυτές ήταν ασφαλώς το αίτημα για αλλαγή της συνταγματικής τους ονομασίας. Μόνιμα, η γειτονική χώρα αρνιόνταν να συζητήσει καν ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Επομένως, δεν θα μπορούσαν να βρουν καλύτερο φύλλο συκής οι οπαδοί της μη λύσης. Μόνον αν δεχθούν το erga omnes – έλεγαν- θα μπορούσαμε να συζητήσουμε οτιδήποτε άλλο. Και, επειδή αποκλείεται να το δεχθούν, τότε και εμείς δεν θέλουμε καμία λύση. Επιχείρημα που επίσης χρησιμοποίησε ο Σαμαράς, πάλι σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ, στις 28 Νοεμβρίου 2009.

Αντώνης Σαμαράς: «Ποια είναι η κόκκινη γραμμή που ενδιαφέρει; Είναι αυτό που οι Σκοπιανοί θεωρούν αδιανόητο για αυτούς, το να δώσουν δηλαδή μια κοινή ονομασία για τη χώρα τους και στο εσωτερικό και έναντι τρίτων χωρών και έναντι των διεθνών οργανισμών. Αυτό το οποίο ο Καραμανλής το έχει πει και έμεινε ως περίφημος όρος erga omnes. Αυτό οι Σκοπιανοί δεν το δέχονται και κατά την άποψή μου δεν πρόκειται να το δεχθούν, δηλαδή τη λεγόμενη συνταγματική τους ονομασία να την αλλάξουν. Εγώ βλέπω ότι δεν θα το κάνουν».

Και όμως, το έκαναν οι γείτονες, χαρίζοντας στον Σαμαρά και στους οπαδούς της λογικής του άλλη μια μεγαλοπρεπή διάψευση. Τόσο μεγαλοπρεπή, που μάλλον τα σχόλια περιττεύουν. 

Μόνο μια ερώτηση ίσως έχει αξία να διατυπώσουμε κλείνοντας, ρητορική ασφαλώς: Ηταν εκείνοι τόσο εκτός τόπου και χρόνου στις προβλέψεις τους και στην ανάλυσή τους ή είναι η διαπραγμάτευση του Τσίπρα που πέτυχε πράγματα τα οποία ούτε καν μπορούσαμε να φανταστούμε τα τελευταία 25 χρόνια;

Τι από τα δύο ισχύει, αλήθεια;

Αυτό το ερώτημα ας βασανίσει λίγο το μυαλό μας, μέρες που είναι, καθώς καλούμαστε να κρίνουμε τη στάση του καθενός απέναντι στο μείζον εθνικό θέμα.

* Ο Γιώργος Χριστοφορίδης είναι δημοσιογράφος – οικονομολόγος