• Όπως συμβαίνει αρκετά συχνά, ο θόρυβος των κομματικών αντιπαραθέσεων καλύπτει τον ουσιαστικό διάλογο και θολώνει το πραγματικό διακύβευμα. Η αντιπαράθεση «κρατικά versus μη κρατικά» Πανεπιστήμια αποτελεί μια ξιφομαχία μεταξύ δυο προτάσεων, εξίσου απορριπτέων. Η πρώτη ισχυρίζεται ότι ο μόνος τρόπος να εξασφαλιστεί ότι το πανεπιστήμιο δεν θα γίνει εργαλείο της «αγοράς» είναι ο κρατισμός. H δεύτερη αντιτείνει ότι ο μόνος τρόπος να αποφύγουμε τον κρατισμό, είναι το νεοφιλελεύθερο δόγμα «όλα στην αγορά».Όσο με αφορά, αρνούμαι τόσο την ζούγκλα της αγοράς, όσο και τον ζωολογικό κήπο του κρατισμού. Συνεπώς, θεωρώ προφανές ότι πρέπει να υπάρχουν μη κρατικά πανεπιστήμια, εφόσον το μέσο πρόσβασης σε αυτά δεν είναι το χρήμα, και εφόσον δεν λειτουργούν σαν εμπορικές επιχειρήσεις, αλλά εξυπηρετούν έναν κοινωνικό και εθνικό σκοπό. Αυτή την άποψή είχα εκφράσει πριν 18 χρόνια, και την θεωρώ τόσο επίκαιρη όσο ποτέ. Το Tvxs μου κάνει την τιμή να αναδημοσιεύσει το άρθρο που υπέγραφα στις 15 Δεκεμβρίου 2006.

Μη κρατικά αλλά και κοινωφελή πανεπιστήμια

Η ιδεολογική διαμάχη κρατικά-μη κρατικά πανεπιστήμια επισκιάζει την άλλη πτυχή του θέματος, πιο πολιτική και πρακτική αλλά εξίσου σημαντική: κοινωφελή πανεπιστήμια ή πανεπιστήμια για προνομιούχους;

Ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας δεν εξασφαλίζει από μόνος του τον κοινωφελή χαρακτήρα. Αν τα δίδακτρα είναι π.χ. 5.000 ή 10.000 € τον χρόνο, τι να τον κάνει ο υποψήφιος φοιτητής τον “μη κερδοσκοπικό” χαρακτήρα; Κοινωφελής χαρακτήρας σημαίνει ότι δεν υπάρχει οικονομικό εμπόδιο στην είσοδο. Με απλά λόγια, ότι είναι δωρεάν. Αυτό μπορεί να υπάρξει με δυο τρόπους:

1. Ένα κοινωφελές ίδρυμα έχει εξορισμού ιδίους πόρους τους οποίους διαθέτει για κοινωνικούς σκοπούς. Μπορεί κάλλιστα λοιπόν ένα τέτοιο ίδρυμα να διαθέσει ιδίους πόρους για την λειτουργία ενός πανεπιστημίου. Μπορεί να ορίσει αξιοκρατικούς όρους πρόσβασης (εξετάσεις, διαγωνισμούς κλπ.) αλλά σε καμία περίπτωση όρους οικονομικούς.

2. Το παράδειγμα των μη κρατικών κοινωφελών νοσοκομείων στην Γαλλία (Hôpitaux Mutualistes) μας δείχνει την άλλη οδό που μπορεί να ακολουθηθεί. Τα Hôpitaux Mutualistes ανήκουν σε ανεξάρτητους κοινωνικούς φορείς (επαγγελματικές ομοσπονδίες, θρησκευτικές οργανώσεις κλπ.) και διαχειρίζονται αποκλειστικά απ’ αυτούς. Εντάσσονται όμως στο δημόσιο προγραμματισμό της Υγείας. Συνεπώς υπάρχει δημόσια χρηματοδότηση και ίσες συνθήκες πρόσβασης των ασθενών, τόσο στα κρατικά όσο και σ’ αυτά τα μη κρατικά κοινωφελή νοσοκομεία. Ας σημειωθεί ότι τα νοσοκομεία αυτά αποτελούν το 30% του συνόλου και μεταξύ τους συγκαταλέγονται και οι καλύτερες νοσοκομειακές μονάδες της Γαλλίας. Αυτό το μοντέλο μπορεί να προσαρμοστεί και στα πανεπιστήμια.

Είμαι πολιτικά και ιδεολογικά οπαδός του “τρίτου τομέα”: δίπλα στο κράτος και στην “αγορά”, πρέπει να υπάρχει ένας κοινωνικός τομέας ισχυρός. Η αγορά όμως έχει “διαβρωτικές” τάσεις! Αν δεν μπουν ξεκάθαροι όροι, τα “μη κερδοσκοπικά” πανεπιστήμια αλλά με ιδιωτικού τύπου δίδακτρα, θα διαμορφώσουν ένα σύστημα το οποίο κοινωφελές θα είναι μόνο κατ’ επίφαση.